Lazio

For fotballklubben, sjå SS Lazio.

Lazio (latinsk Latium) er ein av tjue regionar i Italia. Han ligg sentralt i landet og grensar til Toscana, Umbria, Abruzzi, Marche, Molise, Campania og Tyrrenhavet. Lazio er kjend for historia, kunsten, arkitekturen, arkeologien, religionen og kulturen sin. Regionshovudstad er Roma.

Lazio
region
Land	Italia
Del av	Central Italy
Hovudstad	Roma
Areal	17 236 km²
Folketal	5 720 536 (januar 2023)
Lazio 41.9°N 12.716666666667°E / 41.9; 12.716666666667
Kart som viser Lazio. Kart som viser Lazio.
Wikimedia Commons: Lazio

Geografi

Elva Tiber er den største elva i regionen og renn mellom anna gjennom Roma. Av sideelvar til Tiber i regionen finn ein mellom anna Aniene, Cremera og Nera. Ei anna stor elv i regionen er Garigliano, som oppstår der Liri og Gari (eller Rapido) renn i saman. Dei to største innsjøane på Den italienske halvøya ligg i Lazio, Bolsenasjøen og Braccianosjøen, som begge ligg nord i regionen. Sør i regionen ligg Albanarfjella.

Lazio er delt inn i fem provinsar:

• Frosinone
• Latina
• Rieti
• Roma
• Viterbo

Historie

Namnet på regionen kjem frå ei gamal stamme i området som heitte latinarar og som romarane avstammar frå. I følgje romersk mytologi var det kongen Latinus som gav namn til regionen. Latium, som regionen vart kalla i romartida, strekte seg til områda til sannitarane, marsarane og Campania, etter at romarane hadde erobra landområda til hernikarane, equarane, aurunkarane og volskarane. Området vart kalla Latium Novi for å skilje det frå Latium veteres, som var dei opphavlege grensene.

Landskap i Lazio: Del av Tivoli, nær Roma, sett frå dei øvre terrassane i Villa d'Este.

Under keisar Augustus sitt administrative system vart Latium, i lag med den noverandre regionen Campania, den første regionen i Italia.

Etter den gotiske krigen (535-553) og austromarane si erobring, fekk regionen tilbake sjølvstende sitt sidan «Det romerske hertugdømet» kom under den austromerske keisaren. Dei lange krigane mot langobardarane sleit hardt på regionen som vart tatt av den romerske biskopen, som alt hadde fleire eigedomar i området.

Styrkinga av det religiøse og kyrkjelege aristokratiet førte til stadige maktkampar mellom adelsherrar og den romerske biskopen fram til midten av 1500-talet. Innocens III prøvde å styrke makta si i området med å hevde seg over provinsstyra i Tuscia, Campagna og Marittima gjennom Kyrkja sine representantar, for slik å rive ned makta til Colonna. Andre pavar prøvde å gjere det same.

Under Avignon-perioden auka makta til lensherrane sidan paven ikkje lenger var i Roma. Små kommunar, og ikkje minst Roma, kjempa mot maktauken til herrane og med Cola di Rienzo prøvde dei å stå imot motstandarane av kyrkjemakta. Mellom 1353 og 1367 kom paven tilbake til Roma og tok tilbake makta i Latium.

Etter den kortvarige romerske republikken vart regionen ein del av Frankrike under Napoleon I, og så igjen ein del av Kyrkjestaten. I 1870 då dei franske troppane forlet Roma gjekk general Cardona inn på Kyrkja sitt område, okkuperte Roma og 20. september vart Latium ein del av Kongedømet Italia.

Folkesetnad

55 % av innbyggjarane i regionen bur i Roma, og hovudstaden gjer Lazio til den fjerde tettast folkesette regionen i landet.

Dei største byane til Lazio er (2006 estimat):

Rangering	Kommune	Provins	Innbyggjarar
1	Roma	RM	2 698 872
2	Latina	LT	113 998
3	Guidonia Montecelio	RM	76 911
4	Aprilia	LT	64 648
5	Fiumicino	RM	61 019
6	Viterbo	VT	60 516
7	Pomezia	RM	52 465
8	Tivoli	RM	51 857
9	Civitavecchia	RM	51 388
10	Velletri	RM	51 042
11	Anzio	RM	48 437
12	Frosinone	FR	48 197
13	Rieti	RI	47 165
14	Terracina	LT	42 875
15	Nettuno	RM	42 361

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Lazio» frå Wikipedia på engelsk, den 2. desember 2007.

Bakgrunnsstoff

Commons har multimedium som gjeld: Lazio

• Offisiell nettstad