gooien

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  gooien    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈɣojə(n) / (2 lettergrepen)
  • (Noord-Nederland): /ˈχoːi̯ən/
  • (Vlaanderen, Brabant, Limburg): /ˈɣoːi̯ən/

Woordafbreking

• gooi·en

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘werpen’ voor het eerst aangetroffen in 1350
• Afkomstig van het Middelnederlandse goyen.

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
gooien	gooide	gegooid
zwak -d	volledig

Werkwoord

gooien

1. overgankelijk het door de lucht verplaatsen van een voorwerp, al dan niet naar een doelwit

   ▸ Het was nog een stuk moeilijker dan gedacht om een touw over een hoge tak te gooien.

Synoniemen

• werpen

Hyponiemen

   

aangooien afgooien bijeengooien bijgooien buitengooien dichtgooien doodgooien ertegenaan gooien eruit gooien hamergooien ingooien kapotgooien kleingooien leeggooien losgooien misgooien moddergooien natgooien neergooien omgooien omhooggooien omvergooien ondereengooien ondergooien opengooien opgooien overgooien overhoopgooien pijltjesgooien platgooien rondgooien stukgooien taartgooien teruggooien toegooien uitgooien vergooien volgooien wc-pot gooien weggooien

Afgeleide begrippen

• gegooi, gooi-en-smijtfilm, gooi-en-smijtwerk, gooier

Uitdrukkingen en gezegden

   

De handdoek in de ring gooien het opgeven De knuppel in het hoenderhok gooien Met een opmerking een meningsverschil krijgen De kont tegen de krib gooien Zich verzetten Er met de pet naar gooien je doet niet je best Ergens een gooi naar doen een kans wagen of iets proberen te raden Goed geld naar kwaad geld gooien geld ergens insteken waarvan bekend is dat het verlies oplevert Hoge ogen gooien een goede kans maken op iets Met de muts naar iets gooien ergens geen zorg aan besteden Met de pet naar iets gooien niet echt moeite voor iets doen ofwel: zonder inzicht schatten Olie in het vuur gooien. iets doen waardoor de ruzie opnieuw begint of oplaait Over de balk gooien onnodig geld uitgeven voor zaken die niet nodig zijn Roet in het eten gooien de pret bederven of een plan laten mislukken

Vertalingen

    1. het door de lucht verplaatsen van een voorwerp, al dan niet naar een doelwit   

Duits: werfen (de) Engels: throw (en) Frans: jeter (fr), lancer (fr) Kazachs: лақтыру (kk) Oudnoords: roða

Papiaments: tira Quechua: ch'uqay (qu) Russisch: бросать (ru) Spaans: tirar (es), lanzar (es), echar (es), achocar (es), abarrajar (es), botar (es), abalanzar (es)

Gangbaarheid

• Het woord gooien staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "gooien" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.