Naar inhoud springen

Vruchtwisseling

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Gevolgen van vruchtwisseling en monocultuur op de Swojec Experimental Farm van de Wroclaw University of Environmental and Life Sciences. Op de voorgrond wordt de "Norfolk"-vruchtwisseling toegepast in de gewasvolgorde aardappelen, haver, erwten, rogge. Op het veld in de achtergrond wordt al 58 jaar een monocultuur van rogge toegepast.

Vruchtwisseling of wisselbouw is het op een perceel na elkaar telen van verschillende gewassen om bodemziekten te voorkomen. Pas na enkele jaren komt hetzelfde gewas weer op het perceel terug. Veel gewassen hebben last van bodemziekten, die veroorzaakt worden door aaltjes, schimmels en insecten. Zo hebben aardappels last van bodemmoeheid veroorzaakt door aaltjes, erwten na tuinboon last van fusarium-voetziekte en bieten na gras last van emelten.

Ook is vruchtwisseling belangrijk voor de bodemvruchtbaarheid, de bodemstructuur en het onderdrukken van onkruid. Het ene gewas is een betere voorvrucht dan het andere, omdat bepaalde stoffen in de grond achterblijven of minder worden gebruikt. Zo laten vlinderbloemigen stikstof in de bodem achter. Diepwortelende gewassen verbeteren de bodemstructuur en gewassen die snel de grond bedekken werken onkruidonderdrukkend. Ook prei laat een goede bodemstructuur achter.

Voor een goede vruchtwisseling wordt een vruchtwisselingsschema gebruikt, waarbij de gewassen in groepen worden ingedeeld, aangegeven wordt welke gewassen na elkaar komen en een bepaalde cyclus of rotatie wordt aangehouden. In een groep zitten de gewassen die vatbaar zijn voor dezelfde ziekten, zoals granen. De cyclus kan bijvoorbeeld bestaan uit 4 jaar.

Karel de Grote voerde het drieslagstelsel in, waarbij wintergranen (tarwe of rogge), zomergranen (gerst of haver) en braak elkaar opvolgden. In later eeuwen werd de vruchtwisseling steeds ingewikkelder doordat er meer gewassen kwamen en men het land ging bemesten.

Zo werd vanaf de 18e eeuw, tijdens de Agrarische revolutie, het drieslagstelsel vervangen door het vierslagstelsel, waardoor het knelpunt van het drieslagstelsel, namelijk de braakliggende gronden, werd uitgeschakeld. Rapen, klaver, wortelgewassen en grassen gingen de graanteelt afwisselen en de braak vervangen.

In de landbouw worden verschillende cycli gebruikt. Een veel gebruikte is een 1 op 4 vruchtwisseling, waarin aardappelen, granen, suikerbieten en granen elkaar vaak opvolgen.

Op zeer zware grond, zoals in Oost-Groningen is het niet mogelijk om aardappelen en suikerbieten te telen[bron?] en worden alleen granen verbouwd.

Vruchtwisselingsschema

[bewerken | brontekst bewerken]
 Slecht
 Matig
 Vrij goed
 Goed

Insecten zijn emelten, ritnaalden en rupsen
Ziekten zijn schimmelziekten
Structuur is structuurbederf.

Voorvrucht →

Gewas ↓

Aard-
appel
Biet Blauw-
maan-
zaad
Erwt Grasland
(oud)
Graszaad
en kunstweide
Karwij Klaver
Luzerne
Kool
zaad
Stam-
boon
Ui Vlas Winter-
gerst
Winter-
rogge
Winter-
tarwe
Haver Zomer-
gerst
Zomer-
tarwe
Aardappel aaltjes
ziekten
structuur ziekten insecten
kwaliteit
Biet trips insecten insecten aaltjes trips trips trips
Blauw-
maanzaad
structuur trips insecten insecten onkruid onkruid trips trips trips
Erwt structuur kwaliteit kwaliteit onkruid trips trips trips
Grasland
Kunstweide
te laat te laat te laat te laat te laat te laat te laat te laat
Karwij te laat te laat te laat ziekten te laat te laat
Klaver
Luzerne
te laat te laat te laat insecten insecten te laat te laat te laat te laat te laat
Koolzaad te laat ziekten
te laat
te laat insecten te laat te laat te laat te laat te laat te laat te laat te laat
Stamboon kwaliteit kwaliteit kwaliteit
Ui structuur kwaliteit kwaliteit kwaliteit onkruid onkruid trips aaltjes aaltjes
Vlas kwaliteit kwaliteit
structuur
trips kwaliteit kwaliteit kwaliteit onkruid aaltjes trips ongebruik-
elijk
trips trips
Wintergerst te laat te laat insecten
kwaliteit
insecten
kwaliteit
te laat te laat aaltjes
te laat
ziekten ziekten
trips
Winterrogge te laat te laat insecten
kwaliteit
insecten
kwaliteit
te laat aaltjes ongebruik-
elijk
te laat aaltjes
te laat
te laat
Wintertarwe te laat te laat insecten
kwaliteit
insecten insecten
kwaliteit
te laat te laat trips trips
te laat
Haver insecten
kwaliteit
insecten
kwaliteit
aaltjes aaltjes
Zomergerst insecten
kwaliteit
kwaliteit insecten
kwaliteit
trips trips aaltjes trips
Brouwgerst trips aaltjes trips
Zomertarwe insecten
kwaliteit
insecten
kwaliteit
trips trips trips trips

In de groenteteelt worden veel meer verschillende gewassen geteeld dan in de landbouw. Voor de vruchtwisseling worden daarom de gewassen per familie ingedeeld en kunnen de volgende groepen onderscheiden worden:

De vruchtwisselingscyclus is afhankelijk van het gewas.

  • 1 op 6 jaar: erwt, tuinboon, ui, prei, wortel, selderij en kool op zandgrond
  • 1 op 4 jaar: aardappel, augurk en rode biet
  • 1 op 3 jaar: overige groenten

Vruchtwisselingsschema

[bewerken | brontekst bewerken]
 Slecht
 Matig
 Vrij goed
 Goed

Insecten zijn emelten, ritnaalden en rupsen
Ziekten zijn schimmelziekten
Structuur is structuurbederf.

Voorvrucht →

Gewas ↓

Aard-
appel
Aard-
bei
Andij-
vie
Augurk Bloem-
kool
Boeren-
kool
Boon Erwt Graan Gras Knol-
selderij
Kool-
raap
Rode biet Maïs Wortel Prei Radijs Schors-
eneer
Sla Sluit-
kool
Spina-
zie
Spruit-
kool
Tuin-
boon
Tulp Ui Witlof-
wortels
Aardappel aaltjes
ziekten
aaltjes aaltjes aaltjes structuur aaltjes insecten
ziekten
aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes structuur aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes
Aardbei aaltjes aaltjes
ziekten
aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes
Andijvie aaltjes aaltjes
onkruid
aaltjes
ziekten
ziekten ziekten aaltjes
ziekten
onkruid
ziekten aaltjes onkruid aaltjes
onkruid
aaltjes aaltjes te veel
stikstof
aaltjes aaltjes
ziekten
Augurk aaltjes
ziekten
aaltjes ziekten aaltjes
ziekten
ziekten aaltjes aaltjes
ziekten
aaltjes onkruid aaltjes ziekten aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes ziekten
Bloemkool aaltjes
ziekten
aaltjes
ziekten
aaltjes ziekten aaltjes
ziekten
aaltjes ziekten aaltjes
ziekten
aaltjes aaltjes
ziekten
Boerenkool aaltjes
ziekten
aaltjes
ziekten
aaltjes ziekten aaltjes
ziekten
aaltjes ziekten aaltjes
ziekten
aaltjes aaltjes
ziekten
Boon ziekten ziekten aaltjes aaltjes aaltjes
ziekten
aaltjes
ziekten
ziekten aaltjes onkruid aaltjes ziekten aaltjes aaltjes aaltjes
ziekten
aaltjes ziekten
Erwt aaltjes aaltjes aaltjes
ziekten
aaltjes
ziekten
structuur aaltjes
ziekten
aaltjes
ziekten
te veel
stikstof
aaltjes
ziekten
aaltjes
structuur
aaltjes aaltjes aaltjes
ziekten
aaltjes structuur aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes
Graan aaltjes ziekten insecten onkruid
Gras
Knolselderij aaltjes aaltjes ziekten aaltjes
ziekten
aaltjes
ziekten
aaltjes
ziekten
insecten aaltjes
ziekten
aaltjes
ziekten
ziekten aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes
Koolraap aaltjes
ziekten
aaltjes
ziekten
aaltjes ziekten aaltjes
ziekten
aaltjes ziekten aaltjes
ziekten
aaltjes aaltjes
ziekten
Rode biet aaltjes
ziekten
aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes insecten insecten
ziekten
aaltjes aaltjes
ziekten
aaltjes ziekten aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes
structuur
aaltjes aaltjes aaltjes
Maïs aaltjes
insecten
insecten aaltjes aaltjes
Wortel aaltjes
ziekten
aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes insecten aaltjes aaltjes aaltjes ziekten aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes
Prei aaltjes aaltjes insecten onkruid ziekten aaltjes ziekten
Radijs ziekten ziekten aaltjes ziekten
insecten
ziekten aaltjes ziekten ziekten aaltjes
Schorseneer aaltjes aaltjes aaltjes insecten aaltjes onkruid aaltjes aaltjes
ziekten
aaltjes aaltjes aaltjes
Sla aaltjes aaltjes
onkruid
aaltjes
ziekten
ziekten ziekten aaltjes
ziekten
onkruid
ziekten aaltjes onkruid aaltjes
onkruid
onkruid aaltjes aaltjes
ziekten
te veel
stikstof
aaltjes aaltjes
ziekten
Sluitkool aaltjes
ziekten
aaltjes
ziekten
aaltjes ziekten aaltjes
ziekten
aaltjes ziekten aaltjes
ziekten
aaltjes aaltjes
ziekten
Spinazie aaltjes
onkruid
onkruid aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes onkruid aaltjes
onkruid
onkruid aaltjes
ziekten
aaltjes aaltjes aaltjes
Spruitkool aaltjes
ziekten
aaltjes
ziekten
aaltjes ziekten aaltjes
ziekten
aaltjes ziekten aaltjes
ziekten
aaltjes aaltjes
ziekten
Tuinboon aaltjes aaltjes ziekten aaltjes aaltjes
ziekten
aaltjes
ziekten
aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes
ziekten
aaltjes aaltjes
Tulp aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes
ziekten
aaltjes onkruid
Ui aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes
insecten
insecten aaltjes aaltjes
structuur
ziekten aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes aaltjes
ziekten
aaltjes
Witlofwortels aaltjes
te veel
stikstof
aaltjes
ziekten
ziekten te veel
stikstof
te veel
stikstof
ziekten
te veel
stikstof
aaltjes
ziekten
te veel
stikstof
te veel
stikstof
ziekten
te veel
stikstof
aaltjes te veel
stikstof
aaltjes
te veel
stikstof
te veel
stikstof
aaltjes
te veel
stikstof
aaltjes
ziekten
te veel
stikstof
te veel
stikstof
te veel
stikstof
te veel
stikstof
ziekten
te veel
stikstof
aaltjes aaltjes
ziekten