Vé (heiligdom)
Een vé was een soort heiligdom of sacrale omheinde plaats, zoals gebruikt in Noord-Europa voor en tijdens de kerstening. De term komt voor in skaldische poëzie en in plaatsnamen in Scandinavië (uitgezonderd in IJsland), vaak in verband met een Noordse godheid of geografisch punt. De naam van de Noordse godheid Vé refereert aan de praktijk.[1] Andy Orchard is van mening dat een vé een tempel omringde, of dat het gewoon gemarkeerd werd als een open ruimte waar een cultus plaatsvond. Orchard wijst erop dat Tacitus in de eerste eeuw in zijn De origine et situ Germanorum vermeldt dat Germaanse volkeren, anders dan de Romeinen "niet poogden hun goden binnen tempelmuren te houden."[2]
Etymologie
[bewerken | brontekst bewerken]Vé is afgeleid van het Oergermaans woord voor 'heilig', cf. Gotisch weihs (heilig), Oudengels wéoh, wig (godheid), Duits weihen (consecreren, heiligen), eveneens Duits Weihnachten (kerstmis) en Nederlands wijden.
Referenties in de Noordse literatuur
[bewerken | brontekst bewerken]Er wordt onnadrukkelijk verwezen in de Oudnoordse literatuur naar een vé. Zo citeert bijvoorbeeld de Proza Edda een vers uit het Skáldskaparmál van Skúli Þórsteinsson en vermeldt een vé:
|
Toponiemen
[bewerken | brontekst bewerken]
Voorbeelden van -vé komen in toponiemen na de namen van Noordse Asen en asinnen:
- Dís - Disevid in Östergötland in Zweden.[5]
- Freyja - Härnevi in Uppland,[6] and probably Järnevi in Östergötland, Sweden.[7]
- Freyr - Frösvi in Östergötland, Sweden.[7]
- Njörðr - Nalavi in Närke[7] and two locations named Mjärdevi, in Sweden.[8]
- Odin - Odensvi in Närke, Sweden.[7] In Denmark, all 5 place names using the -vé suffix focus on Odin (examples include Odense, Denmark).[9]
- Rindr - Vrinnevid in Östergötland, Sweden.[7]
- Skaði - possibly Skövde in Västergötland, Skadevi in Uppland, and a number of locations named Sked(e)vi in Zweden.[10]
- Thor - Torsvi in Uppland, Sweden.[7]
- Ullr - numerous locations named Ull(e)vi or Ullavi in Sweden.[11]
Het woord is algemeen als eerste element van samenstellingen: Vébólstaðr "hoeve met een ve"), Védalr ("vallei met een ve"), Véló ("sacrale weide"), Vésetr ("hoeve met een ve"), Véstaðir hoeve met een ve"), Vésteinn ("sacrale steen"), Vévatn ("heilig meer"), Véøy ("heilig eiland").
Noten
[bewerken | brontekst bewerken]- ↑ Simek (2007:355) en Orchard (1997:173).
- ↑ Orchard (1997:173–174).
- ↑ From Finnur Jónsson's edition, here taken from https://web.archive.org/web/20070314044653/http://www.hi.is/~eybjorn/ugm/skindex/skul2.html
- ↑ Naar Faulkes' vertaling van de Proza Edda, hier over vier regels verdeeld voor het gemak. Snorri Sturluson 1995:93.
- ↑ Hellquist (1922:93)
- ↑ The article Härnevi in Nationalencyklopedin.
- ↑ a b c d e f Hellquist (1922:1116)
- ↑ Hellquist (1922:519)
- ↑ Simek (2007:355).
- ↑ Hellquist (1922:780)
- ↑ Hellquist (1922:1057)
Literatuur
[bewerken | brontekst bewerken]- Hellquist, E. (1922): Svensk etymologisk ordbok. C. W. K. Gleerups förlag, Lund.
- Jones, Prudence, Pennick, Nigel (1997). A History of Pagan Europe. Taylor & Francis. ISBN 0415158044.
- Jónsson Finnur (1923). Den Oldnorske og Oldislandske Litteraturs Historie. København, G.E.C Gads forlag.
- Orchard, Andy (1997). Dictionary of Norse Myth and Legend. Orion Publishing Group Cassell. ISBN 0-304-34520-2
- Simek, Rudolf (2007), vertaald door Angela Hall. Dictionary of Northern Mythology. Boydell & Brewer D.S. ISBN 0859915131
- Snorri Sturluson (translated by Anthony Faulkes) (1995). Snorri Sturluson: Edda. First published in 1987. Everyman. ISBN 0-460-87616-3.