Khaira Arby
| Khaira Arby | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| Algemene informatie | ||||
| Geboren | 21 september 1959 | |||
| Geboorteplaats | Timboektoe | |||
| Overleden | 19 augustus 2018 | |||
| Overlijdensplaats | Bamako | |||
| Land |  Mali
| |||
| Werk | ||||
| Instrument(en) | Zang | |||
| (en) AllMusic-profiel (en) Discogs-profiel (en) IMDb-profiel (en) Last.fm-profiel (en) MusicBrainz-profiel | ||||
| ||||
Khaira Arby (Timboektoe, 21 september 1959 – Bamako, 19 augustus 2018), ook wel bekend als de nachtegaal van Timboektoe, was een Malinese zangeres.[1]
Khaira Arby was de dochter van een Toeareg-vader en een Songhai-moeder. Ze begon op jonge leeftijd te zingen op bruiloften en traditionele festivals, en op elfjarige leeftijd begon ze te zingen in een muziekgroep uit de stad Timboektoe.[2]
Arby verliet Timboektoe om zich aan te sluiten bij een artistieke groep in de stad Gao. Haar vader en haar man probeerden haar te weerhouden van een artistieke carrière, maar na een pauze hervatte ze de muzikale activiteit in de groep Badema National.[3] Arby scheidde van haar echtgenoot en hertrouwde later.[4]
Carrière
[bewerken | brontekst bewerken]In 1992 begon Arby een carrière onder haar eigen naam. Ze was de eerste Malinese vrouw die dat deed. In 2010 kreeg ze erkenning buiten Mali en haar muziek werd in Noord-Amerika en Europa gunstig onthaald. Ze toerde door de Verenigde Staten[5] en trad op tijdens Pop Montreal in 2010 en het Montreal International Jazz Festival in 2011.[6] In Nederland trad Khaira Arby onder andere op in het Bimhuis[7] en op het Houtfestival.[8] Ze trad ook verschillende keren op tijdens het Festival au Désert in Mali.[9] De Volkskrant waardeerde Arby's album Gossip met 4 sterren.[10]
In 2012 vielen jihadisten, met de hulp van Toeareg-ex-huurlingen die terugkeerden uit Libië, het noorden van Mali binnen en namen de Sahel in beslag. Arby ging in ballingschap en vestigde zich tijdelijk in Bamako. In Timboektoe hebben jihadisten haar familie bedreigd en haar instrumenten vernietigd. Drie jaar later, in 2015, keerde ze terug naar Timboektoe. Ze zei: "Onze religie heeft nooit muziek verboden. De Profeet werd begroet met liederen toen hij in Mekka aankwam. Muziek afschaffen is als ons belemmeren om te ademen. Maar we blijven vechten, en het zal doorgaan, inch'Allah."
Werken
[bewerken | brontekst bewerken]Arby schreef en zong in de inheemse talen van de regio: Songhai, Tamachek, Bambara en Arabisch. Ze had een schorre stem. Haar woorden gingen over gevoelige kwesties. Terwijl Toeareg-opstanden elkaar opvolgden in 1990-1996, 2006 en 2007-2009, pleitte ze voor vrede. Ze zong over de rechten van vrouwen op autonomie, opleiding, geluk en voldoening, en ook tegen vrouwelijke genitale verminking. Muzikaal combineerde ze traditionele instrumenten zoals n'goni, njarka en drums met elektronica.[11]
Dood
[bewerken | brontekst bewerken]Arby stierf op 19 augustus 2018 in een ziekenhuis in Bamako. Haar zoon zei dat ze was behandeld voor hartproblemen.[12]
Bronnen en referenties
[bewerken | brontekst bewerken]- Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Khaira Arby op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
- ↑ (fr) Mali • Khaira Arby n'est plus : Une grande artiste quitte la scène • Malijet. malijet.co (19 augustus 2018). Gearchiveerd op 1 oktober 2022. Geraadpleegd op 1 oktober 2022.
- ↑ (en) Khaira Arby age, hometown, biography. Last.fm. Gearchiveerd op 16 augustus 2023.
- ↑ (fr) Khaira Arby: avant de rentrer à Tombouctou. La Presse (6 mei 2012). Gearchiveerd op 6 oktober 2022.
- ↑ (en) Khaira Arby: Mali's Reigning Queen Of Song. NPR. Gearchiveerd op 6 oktober 2022.
- ↑ (en) Khaira Arby and her band returning to North America, playing some shows w/ Delicate Steve (summer 2011 dates). Brooklynvegan.com (3 juni 2011). Gearchiveerd op 23 september 2015. Geraadpleegd op 15 maart 2017.
- ↑ Montreal Jazz Festival Announces Complete Lineup with the B-52s, Galactic, Poirier's Sound System | Exclaim!. exclaim.ca. Gearchiveerd op 6 oktober 2022.
- ↑ 18 jun 2011 - KHAIRA ARBY - BIMHUIS Amsterdam. Gearchiveerd op 1 oktober 2022. Geraadpleegd op 1 oktober 2022.
- ↑ Houtfestival in de Haarlemmerhout in Haarlem met Mixed Media Lounge - 21 juni 2015. mixedworldmusic.com (1 juni 2015). Gearchiveerd op 1 oktober 2022. Geraadpleegd op 1 oktober 2022.
- ↑ Bram Posthumus, In Memoriam Khaira Arby. mixedworldmusic.com (24 augustus 2018). Gearchiveerd op 1 oktober 2022. Geraadpleegd op 1 oktober 2022.
- ↑ Robert van Gijssel, Diva van de woestijn, Khaira Arby, zet een keel op. volkskrant.nl (15 april 2015). Gearchiveerd op 1 oktober 2022. Geraadpleegd op 1 oktober 2022.
- ↑ (fr) Mort de la chanteuse Khaira Arby, « le rossignol de Tombouctou ». Le Monde (21 augustus 2018). Gearchiveerd op 6 oktober 2022.
- ↑ Khaira Arby, Outspoken Malian Singer With Global Reach, Dies at 58. nytimes.com (22 August 2018). Gearchiveerd op 11 januari 2022. Geraadpleegd op 8 January 2022.