Gasselte

Gasselte

Plaats in Nederland
Het witte kerkje van Gasselte
(Details) (Details)
Situering
Provincie	Drenthe Drenthe
Gemeente	Aa en Hunze Aa en Hunze
Coördinaten	52° 58′ NB, 6° 48′ OL
Algemeen
Oppervlakte	20,1 km²
- land	19,33 km²
- water	0,77 km²
Inwoners (2023-01-01)	1.895 (94 inw./km²)
Woning­voorraad	785 woningen
Overig
Postcode	9462
Netnummer	0599
Woonplaats­code	1162
Foto's
Wemeltje Kruit (1887-1963)
Gasselte en omgeving uit: Gemeente Atlas van Nederland, J. Kuyper 1865-1870
Portaal    Nederland

Replica historische spoorbrug Ravijnzicht in 2020

Gasselte is een dorp in de gemeente Aa en Hunze in de Nederlandse provincie Drenthe, halverwege de dorpen Gieten en Borger, gelegen op de Hondsrug. Het dorp heeft 1.895 inwoners (1 januari 2023). Tot de gemeentelijke herindeling op 1 januari 1998 was het dorp de hoofdplaats van de gelijknamige gemeente.

Geschiedenis

Hoewel er sporen van bewoning rondom Gasselte zijn aangetroffen uit de prehistorie, de bronstijd en de ijzertijd dateert de eerst gevonden nederzetting in deze streek uit de periode van de 9e tot de 12e eeuw. Vondsten van kralensnoeren, fragmenten van een ringfibula en een armband, gevonden in 1877 bij het omspitten van land van ds Sanders te Gasselte (= land van de kerk van Gasselte) wijzen in de richting van een nederzetting in de 6e en 7e eeuw.

Jacob de Gesholte in de akte uit 1302

De eerste schriftelijke vermelding van Gasselte dateert uit een oorkonde van 1302, waarin ene Jacob 'de Gesholte' werd genoemd. Waarschijnlijk een samentrekking van de Germaanse woorden ges en hulta ("droog, dor" en 'houtleverend bos").

Het dorp zelf heeft altijd uit twee delen bestaan: het Grotenend (ten noordoosten van de kerk) en het Lutkenend (ten westen van de kerk). In het Grotenend waren de grotere boerderijen van de invloedrijke families gesitueerd en in het Lutkenend woonden de keuterboeren en de ambachtslieden. De kerk lag letterlijk in het midden.

Gasselte, toen nog een zelfstandige gemeente, was in 1923 de plaats waar de eerste vrouwelijke wethouder van Nederland werd gekozen: Eiske ten Bos-Harkema.

Bezienswaardigheden

Kerk

Bezienswaardig is de kerk, waarvan het oudste muurwerk dateert uit het midden van de 13e eeuw. Gasselte behoorde met Borger, Gieten, Anloo en Zuidlaren tot het dingspel Oostermoer. Aanvankelijk was het kerspel van Gasselte een onderdeel van het kerspel van Borger. Pas in de 13e of 14e eeuw is er sprake van een zelfstandige parochie. De eerste vermelding van de kerk dateert van 1328.

Zie Onze-Lieve-Vrouwekerk (Gasselte) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Het kerkhof bij de kerk is een van de grootste kerkhoven van Drenthe met meer dan honderd zerken.

Kunst in de openbare ruimte

Wemeltje Kruit

Aan de Kerkstraat te Gasselte bevindt zich een standbeeld (van de hand van Bert Kiewiet) van een in 1963 overleden bekende dorpsfiguur Wemeltje Kruit. Wemeltje was een koopvrouw, die haar koopwaar met de fiets in de wijde omgeving aan de man bracht.
Zij woonde in een woonwagen op het terrein van de huidige ijsbaan. Later kreeg zij een woninkje bij de inmiddels verdwenen camping de Hoefslag. Na haar overlijden werd de woning als vakantiewoning met de naam Wemeltje verhuurd door de camping.

De Drentse dichter Gerard Nijenhuis schreef het gedicht Wemelie Kruut, waarvan dit een fragment is:

Zij die wat vreug, die 'n aanbod dee
van gaoren en band en jarretels
'n centenkraom -
Zij was 't die vrij was
as 'n vogel in zien vlucht.

Oorlogsmonument

Van 7 op 8 april 1945 landden er Franse parachutisten in de omgeving van Gasselte. Zij veroverden het hoofdkwartier van het Nationalsozialistische Kraftfahr Korps (NSKK), dat gevestigd was in de pastorie van Gasselte. Bij deze actie kwam de Franse korporaal Fernand Begue om het leven. De para's trokken zich met hun gesneuvelde kameraad en de gevangengenomen Duitsers terug in de bossen. Vervolgens namen de Duitsers weer bezit van hun hoofdkwartier en namen alle mannen van Gasselte gevangen en sloten hen op in het witte kerkje van Gasselte. Uiteindelijk werden zestien mannen afgevoerd naar Assen op beschuldiging van hulp aan de vijand. Zij werden op 13 april aldaar bevrijd door de Canadese troepen.

Het monument is opgericht ter nagedachtenis aan de gesneuvelde Fernand Bergue (Madagaskar, 30 november 1924 - Gasselte, 9 april 1945).

Beelden in de pastorietuin

In de tuin van de pastorie van Gasselte en goed zichtbaar vanaf de openbare weg staan de beelden van Apollo, Venus en Mercurius. Deze beelden zijn waarschijnlijk afkomstig van landgoed Eyckenstein op de Utrechtse Heuvelrug, waar ze zouden zijn gestolen nadat de eigenaar Adriaan Hendrik Eyck in 1787 vanwege het conflict tussen patriotten en prinsgezinden naar Frankrijk was gevlucht. De beelden werden door turfschippers uit Gasselternijveen meegenomen. Ze schonken de beelden aan de toenmalige schulte van Gasselte, Albert Alingh.

• 
  Fernand Bergue (1924-1945)
• 
  Beelden van Apollo, Venus en Mercurius in de pastorietuin van Gasselte

Voorzieningen

Het dorp Gasselte beschikt over een dorpshuis, een openbare basisschool, voetbalvereniging VV GKC, een tennisvereniging, een gymnastiekvereniging en een muziekvereniging. Voor ouderen is er een woonzorgcentrum.

Voormalige gemeente

Lijst van burgemeesters van Gasselte

De gemeente Gasselte bestond naast het dorp uit de plaatsen Gasselternijveen, Gasselternijveenschemond, en de gehuchten Kostvlies, Gasselterboerveen, Gasselterboerveenschemond en Eerste en Tweede Dwarsdiep.

Zie ook

• Station Gasselte
• Zoutdiapier
• Lijst van rijksmonumenten in Gasselte
• Kamp Dobbendal

Mediabestanden

Zie de categorie Gasselte van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties

• Spek, Theo, ''Het Drentse esdorpen-landschap, een historisch-geografische studie", ISBN 90-5345-254-0, Utrecht, 2004.
• gemeente Aa en Hunze

---

· ·

Plaatsen in de gemeente Aa en Hunze

Drenthe: Steden en dorpen      Nederland: Provincies · Gemeenten