Naar inhoud springen

Functionele groep

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Zie Functionele groep (ionenwisselaar) voor de toepassing in ionenwisselaars.

In de organische scheikunde zijn functionele groepen onderdelen van moleculen met een structureel motief, herkenbaar aan de vaste elementen-samenstelling en de covalente bindingen. Het geheel van functionele groepen is grotendeels verantwoordelijk voor de reactiviteit van de molecule.

Organische stoffen zijn in het algemeen opgebouwd uit een koolstofketen waaraan waterstofatomen gebonden zijn. Behalve waterstofatomen kunnen ook andere atomen of atoomgroepen aan de koolstofketen gehecht zijn. Deze atomen of atoomgroepen worden substituenten of functionele groepen genoemd en vormen het reactieve deel van de molecule.

Het combineren van de namen van alle functionele groepen met de namen van de dragende alkaanmoleculen geeft een krachtige nomenclatuur voor organische chemische verbindingen.

Tabel van veel voorkomende functionele groepen

[bewerken | brontekst bewerken]

Koolwaterstoffen

[bewerken | brontekst bewerken]
Naam Formule Structurele formule Voorvoegsel Achtervoegsel
Alkylgroep[1] R-CnH2n+1

(n = aantal koolstofatomen in de groep)

methyl- ethyl-, propyl-, butyl-, pentyl-, hexyl-, heptyl-, octyl-, nonyl-, decyl-, undecyl-, dodecyl-, ...
Alkeen R-CH=CH-R' Alkeen vervang aan in de naam door een: ethaan/etheen, propaan/propeen, butaan/buteen, enz. -een
Alkyn R-C≡C-R' Alkyn vervang aan in de naam door yn: ethaan/ethyn, propaan/propyn, butaan/butyn, enz. -yn
Fenylgroep R-C6H5 Fenyl    

Groepen met zuurstof

[bewerken | brontekst bewerken]
Naam Formule Structurele formule Voorvoegsel Achtervoegsel
Alcohol R-OH Alcohol hydroxy- -ol
Ether R-O-R' Ether krijgt de naam van de twee vormende alcoholen: alkylalkylether of alkoxyalkaan -oxy
Aldehyde R-C(=O)H Aldehyde oxo- of formyl- -al
Keton R-CO-R' Keton oxo- -on
Diketon R-CO-CO-R'   -dion
Carbonzuur R-C(=O)OH Carbonzuur carboxy- -zuur
Ester R-C(=O)O-R' Ester krijgt de naam van de vormende alcohol en het zuur: alkylalkanoaat  
Anhydride R-C(=O)-O-(O=)-R Anhydride   -anhydride

Groepen met stikstof

[bewerken | brontekst bewerken]
Naam Formule Structurele formule Voorvoegsel Achtervoegsel
Nitril R-C≡N Nitril cyaan- -nitril
Amine R-NH2 Amine amino- -amine
Amide R-C(=O)N(-H)-R' Amide carbamoyl -amide
Azogroep R-N=N-R' Azogroep
Isonitril R-N+≡C alkylisonitril
Iminen RR'C=NH Iminen imino- -imine

Groepen met halogenen

[bewerken | brontekst bewerken]
Naam Formule Structurele formule Voorvoegsel Achtervoegsel
Bromide R-Br broom nvt
Dibromide Br-R-Br dibroom nvt
Chloride R-Cl chloor nvt
Fluoride R-F fluor nvt
Trifluormethylgroep R-CF3 trifluormethyl nvt
Jodide R-I jood nvt

Groepen met fosfor en zwavel

[bewerken | brontekst bewerken]
Naam Formule Structurele formule Voorvoegsel Achtervoegsel
Isothiocyanaat R-N=C=S Isothiocyanaat alkylisothiocyanaat
Fosfodi-ester R-OP(=O)2O-R' Fosfodi-ester
Pyridylgroep R-C5H4N    
Thio-ether R-S-R' Thio-ether    
Thiolen R-SH Thiol mercapto- -thiol
Sulfonzuren R-SO3H Sulfonzuren sulfo- -sulfonzuur