Christoph Marthaler

Christoph Marthaler
	Plaats uw zelfgemaakte foto hier
Algemene informatie
Geboren	Erlenbach, 17 oktober 1951
Geboorteplaats	Erlenbach
Land	Zwitserland
Werk
Genre(s)	toneel, muziektheater, opera
Beroep	regisseur
	Officiële website; (en) Discogs-profiel; (en) IMDb-profiel; (en) MusicBrainz-profiel;
Portaal	Muziek

Christoph Marthaler (Erlenbach, 17 oktober 1951) is een Zwitsers musicus en theater- en operaregisseur.

Biografische schets

Christoph Marthaler studeerde muziek (onder andere hobo en blokfluit) in Zürich en Parijs. In laatstgenoemde stad kreeg hij tevens zijn opleiding tot regisseur bij de Franse acteur-regisseur-pedagoog Jacques Lecoq. In de jaren 1970 werkte hij als theatermusicus in het Neumarkttheater in Zürich, waar hij verschillende muziektheaterstukken maakte. Van 1988 tot 1993 was hij verbonden aan het Theater Basel (onder leiding van Frank Baumbauer). Pas in 1991 regisseerde hij zijn eerste toneelstuk, in nauwe samenwerking met decor- en kostuumontwerpster Anna Viebrock. De grote doorbraak kwam in 1993 met zijn regie van Murx den Europäer! Murx ihn! Murx ihn! Murx ihn ab! bij de Volksbühne in Berlijn, de eerste Marthaler voorstelling die werd uitgenodigd voor het prestigieuze Berliner Theatertreffen. De combinatie van troosteloze types en prachtige muziek in deze voorstelling zou in veel later werk van Marthaler terugkomen.^[1]

Vanaf 1993 werkte Marthaler regelmatig voor de Berlijnse Volksbühne, evenals voor het Hamburgse Deutsches Schauspielhaus. Sinds 1994 regisseerde Marthaler ook diverse opera's, onder andere in Frankfurt am Main, Salzburg, Bayreuth en Parijs. Van 2000 tot 2004 was hij artistiek directeur van het Schauspielhaus Zürich, waar hij samenwerkte met dramaturg Stefanie Carp. In 2005 regisseerde hij Tristan und Isolde van Richard Wagner bij de Bayreuther Festspiele. In 2010 was hij artiste associé van het Festival van Avignon.

In België is Marthaler onder andere bekend van de enscenering van A King, Riding, een scenisch oratorium van Klaas de Vries op teksten van Virginia Woolf en Fernando Pessoa, waarvan de première plaatsvond in de Koninklijke Muntschouwburg van Brussel in 1996. In 2004 regisseerde Marthaler een coproductie van NTGent (dat toen tijdelijk Publiekstheater heette) en ZT Hollandia: het stuk Seemannslieder, losjes gebaseerd op Op hoop van zegen van Herman Heijermans. In 2007 regisseerde Marthaler het stuk Maeterlinck, naar de Gentse schrijver Maurice Maeterlinck, een coproductie van NTGent en Toneelgroep Amsterdam, dat na Gent en Amsterdam ook in Parijs te zien was.

In Nederland was Marthaler voornamelijk te zien in de Amsterdamse Stadsschouwburg, naast de genoemde coproducties met NTGent onder andere met het Deutsches Schauspielhaus uit Hamburg (Hochzeit van Elias Canetti in 1995 en Der Entertainer van John Osborne in 2016) en met de Volksbühne uit Berlijn (Glaube Liebe Hoffnung van Ödön von Horvath in 2014).

In 1993, 1995, 1996, 1997, 2001, 2003, 2004, 2005, 2007, 2008 en 2009 werden voorstellingen van Marthaler uitgenodigd voor het Berliner Theatertreffen, waarvan viermaal met twee voorstellingen, een bijzonder grote eer. In 1994 en 1997 werd hij door het toonaangevende theaterblad Theater Heute uitgeroepen tot regisseur van het jaar. In 1997 werd hij lid van de Akademie der Künste in Berlijn.^[2] In 2004 ontving hij de Theaterpreis Berlin en een jaar later de Duitse Nestroy-Theaterpreis voor beste regie. In 2011 ontving hij de Hans Reinhartring, het hoogste eerbewijs voor een theatermaker in Zwitserland. In 2015 ontving hij de oeuvreprijs voor theater van de Biënnale van Venetië.^[3]

Christoph Marthaler is gehuwd met actrice Sasha Rau. In 2008 kreeg het paar een tweeling.^[4]

Belangrijke ensceneringen

1980-89

1980: Indeed. Ein Interieur, Rote Fabrik, Zürcher Theater Spetakel, Zürich
1983: Blanc et immobile, Erik Satie, Zürich
1985: Vexations, Erik Satie, Minimal Festival Zürich
1985: Große Worte Hymne, Zürich
1988: Ribble Bobble Pimlico, Kurt Schwitters, Schauspielhaus Zurich
1988: Ankunft Badischer Bahnhof, van Barbara Mundel, Theater Basel, Bazel
1989: Wenn das Alpenhorn sich rötet, Theater Basel

1990-99

1990: Stägli uff, Stägli ab, juchhee!, Theater Basel
1991: Die Affäre Rue de Lourcine, van Eugène Labiche, Theater Basel
1992: Amora, Schlotterbeckgarage, Basel
1992: Faust. Eine subjektive Tragödie, naar Fernando Pessoa, Theater Basel (ook te zien in Zürich en Hamburg)
1992: Ein Stück Monolog en Immer noch nicht mehr, van Samuel Beckett, Theater Basel
1993: Murx den Europäer! Murx ihn! Murx ihn! Murx ihn ab!, Volksbühne, Berlijn (Berliner Theatertreffen)
1993: Prohelvetia, Theater Basel
1993: Faust, Wurzel aus 1+2, naar Goethe, Deutsches Schauspielhaus, Hamburg (Berliner Theatertreffen)
1994: Pelléas et Mélisande, opera van Claude Debussy, Opera van Frankfurt, Frankfurt am Main
1994: Sturm vor Shakespeare, Volksbühne, Berlijn
1994: Sucht/Lust, Deutsches Schauspielhaus, Hamburg
1994: Der Eindringling – Ein Jubiläumskonzert in zwei Aufzügen, van Karl Valentin en Maurice Maeterlinck, Volksbühne, Berlijn
1995: Die Stunde Null oder Die Kunst des Servierens, Deutsches Schauspielhaus, Hamburg (Berliner Theatertreffen)
1995: Die Hochzeit, van Elias Canetti, Deutsches Schauspielhaus, Hamburg (tevens in Amsterdam)
1996: Pierrot Lunaire, van Arnold Schönberg en Olivier Messiaen, Salzburger Festspiele
1996: Kasimir et Karoline d'Ödön von Horváth, Deutsches Schauspielhaus, Hamburg (Berliner Theatertreffen)
1996: Lina Boeglis Reise, Volksbühne, Berlijn (Berliner Theatertreffen)
1996: Straße der Besten. Ein Rundgang, Volksbühne, Berlijn
1996: Luisa Miller, opera van Giuseppe Verdi, Opera van Frankfurt
1996: A King, Riding, scenisch oratorium van Klaas de Vries op teksten van Virginia Woolf en Fernando Pessoa, Koninklijke Muntschouwburg, Brussel
1996: Kassandra, van Christa Wolf, Michael Jarrell, Christoph Marthaler en Anne Bennent, Festival van Luzern, Luzern
1997: The Unanswered Question, van Christoph Marthaler en Jürg Henneberger, Theater Basel (Berliner Theatertreffen)
1997: Drie Zusters, van Anton Tsjechov, Volksbühne, Berlijn
1997: Fidelio, opera van Ludwig van Beethoven, Opera van Frankfurt
1998: Arsen und Spitzenhäubchen, van Joseph Kesselring, Deutsches Schauspielhaus, Hamburg
1998: La Vie parisienne, opera van Jacques Offenbach, Volksbühne, Berlijn
1998: Katja Kabanova, opera van Leoš Janáček, Salzburger Festspiele
1999: Die Spezialisten, ein Gedenktraining für Führungskräfte, van Stefanie Carp en Christoph Marthaler, Deutsches Schauspielhaus, Hamburg, en Opéra national du Rhin, Straatsburg
1999: Zur schönen Aussicht, van Ödön von Horváth, Salzburger Festspiele

2000-09

2000: 20th Century Blues en L'Adieu, van Rainald Goetz, Theater Basel
2000: Hotel Angst, Schauspielhaus Zürich
2000: Was ihr wollt, van William Shakespeare, Schauspielhaus Zürich (Berliner Theatertreffen)
2001: Die schöne Müllerin, van Franz Schubert, Schauspielhaus Zürich (Berliner Theatertreffen)
2001: Le nozze di Figaro, opera van Wolfgang Amadeus Mozart, Salzburger Festspiele
2001: Die zehn Gebote, naar Raffaele Viviani, Volksbühne, Berlijn
2002: Synchron, van Thomas Hürlimann, Schauspielhaus Zürich
2002: In den Alpen, van Elfriede Jelinek, Schauspielhaus Zürich
2003: Groundings, eine Hoffnungsvariante, van Stefanie Carp, Christoph Marthaler en Anna Viebrock, Schauspielhaus Zürich (Berliner Theatertreffen)
2003: Dantons Tod, van Georg Büchner, Schauspielhaus Zürich (Berliner Theatertreffen)
2003: Lieber nicht, naar Bartleby van Herman Melville, Volksbühne, Berlijn
2003: Goldene Zeiten, van Christoph Marthaler naar Ovidius, Schauspielhaus Zürich
2003: Invocation, opera van Beat Furrer, Opernhaus Zürich
2004: O. T., eine Ersatzpassion, Schauspielhaus Zürich (Berliner Theatertreffen)
2004: Seemannslieder, naar Herman Heijermans, Publiekstheater en ZT Hollandia, Gent (ook elders in Vlaanderen en Nederland)
2005: Schutz vor der Zukunft, Wiener Festwochen, Wenen (Berliner Theatertreffen)
2005: Tristan und Isolde, opera van Richard Wagner, Bayreuther Festspiele
2006: Winch Only, van Christoph Marthaler en Hugo Claus naar Claudio Monteverdi, Kunstenfestivaldesarts, Brussel, en Théâtre national de Chaillot, Parijs
2006: Geschichten aus dem Wienerwald, van Ödön von Horváth, Volksbühne, Berlijn
2007: Platz Mangel, Rote Fabrik, Zürich (Berliner Theatertreffen)
2007: La Traviata, opera van Giuseppe Verdi, Opéra Garnier
2007: Maeterlinck, naar Maurice Maeterlinck, coproductie NTGent en Toneelgroep Amsterdam
2008: Das Theater mit dem Waldhaus, Hotel Waldhaus Sils-Maria, Sils im Engadin/Segl (Berliner Theatertreffen)
2008: Wozzeck, opera van Alban Berg, Opéra Bastille, Parijs
2009: Riesenbutzbach, eine Dauerkolonie, van Stefanie Carp, Wiener Festwochen, Festival van Avignon (Berliner Theatertreffen)

2010-16

2010: Meine faire dame – ein Sprachlabor, Theater Basel
2010: Papperlapapp, van Christoph Marthaler en Anna Viebrock, Festival van Avignon
2010: Schutz vor der Zukunft, Festival van Avignon
2011: Katja Kabanova, opera van Leoš Janáček, Opéra Garnier, Parijs
2011: De zaak Makropoulos, opera van Leoš Janáček, Salzburger Festspiele
2011: + - 0 Ein subpolares Basislager, Katuaq, Nuuk, Groenland (ook op de Wiener Festwochen en in Théâtre de la Ville, Parijs)
2012: Sale, van Christoph Marthaler, Anna Viebrock, Laurence Cummings en Malte Ubenauf, Opernhaus Zürich
2012: Glaube Liebe Hoffnung, van Ödön von Horváth en Lukas Kristi, Volksbühne Berlijn/Wiener Festwochen (in 2014 in Amsterdam)
2013: King Size, Festival van Avignon (in 2015 in Rotterdam)
2013: Letzte Tage. Ein Vorabend, van Christoph Marthaler en Uli Fussenegger, Wiener Festwochen en Théâtre de la Ville, Parijs
2013: Das Weisse vom Ei, van Eugène Labiche, Christoph Marthaler, Anna Viebrock, Malte Ubenauf en acteurs, Theater Basel en Théâtre Vidy-Lausanne
2013: Oh it's like home, van Sasha Rau, Schauspiel Köln, Keulen
2014: Heimweh & Verbrechen, van Christoph Marthaler, Anna Viebrock en Malte Ubenauf, Deutsches Schauspielhaus, Hamburg
2014: Les contes d'Hoffmann, opera van Jacques Offenbach, Teatro Real, Madrid
2014: Tessa Blomstedt gibt nicht auf, van Christoph Marthaler, Anna Viebrock en Malte Ubenauf, Volksbühne, Berlijn
2015: Der Entertainer, van John Osborne, Deutsches Schauspielhaus, Hamburg (in 2016 in Amsterdam)

Externe links

(de) Des Chaos wunderlicher Sohn. Christoph Marthaler. Documentaire over Marthaler van Rainer C. Ecke, geproduceerd door het ZDF, in 1996 uitgezonden door ARTE
(de) Rasender Stillstand - Das Theater des Christoph Marthaler. Documentaire over Marthaler uit 2001 van Heinz Peter Schwerfel, geproduceerd door Artcore, WDR
Danke en Backen ohne Mehl, 2 fragmenten uit Murx den Europäer! Murx ihn! Murx ihn! Murx ihn ab!, op youtube.com

Bronnen, noten en/of referenties

Christoph Marthaler op website Toneelgroep Amsterdam

↑ Der Entertainer (PDF), dagvel bij de Nederlandse première, op stadsschouwburgamsterdam.nl.
↑ (de) Christoph Marthaler - Seit 1997 Mitglied der Akademie der Künste, Berlin, Sektion Darstellende Kunst, op adk.de.
↑ Oeuvreprijs voor De Keersmaeker en Marthaler, op theaterkrant.nl. Gearchiveerd op 7 juli 2022.
↑ Ulrike Kahle-Steinweh: 'Berliner Theatertreffen: Die Jury hat einen Knall', in: Der Tagesspiegel, 1 april 2009.

[1] Der Entertainer (PDF), dagvel bij de Nederlandse première, op stadsschouwburgamsterdam.nl.

[2] (de) Christoph Marthaler - Seit 1997 Mitglied der Akademie der Künste, Berlin, Sektion Darstellende Kunst, op adk.de.

[3] Oeuvreprijs voor De Keersmaeker en Marthaler, op theaterkrant.nl. Gearchiveerd op 7 juli 2022.

[4] Ulrike Kahle-Steinweh: 'Berliner Theatertreffen: Die Jury hat einen Knall', in: Der Tagesspiegel, 1 april 2009.

[1]

[2]

[3]

[4]