Naar inhoud springen

Albanezen

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Albanezen
Shqiptarët
Bekende Albanezen
Bekende Albanezen
Totale bevolking c. 7,6 miljoen[1]
Verspreiding Vlag van Albanië Albanië: 2.182.917 (2023)[2]
Vlag van Kosovo Kosovo: 1.797.856 (2021)[3]
Vlag van Griekenland Griekenland: 574.870 (2013)[4]
Vlag van Noord-Macedonië Noord-Macedonië: 509.082 (2002)[5]
Vlag van Italië Italië: 481.535[6]
Vlag van Duitsland Duitsland: 316.000 (2020)[7]
Vlag van Zwitserland Zwitserland: 259.891 (2018)[8]
Vlag van Verenigde Staten Verenigde Staten: 200.000 (2019)[9]
Vlag van Verenigd Koninkrijk Verenigd Koninkrijk: 50.000 (2016[10]
Taal Albanees
Geloof meerderheid:
islam
minderheid:
christendom,
niet-religieus
Kaart van Albanië en etnische Albanezen op de Balkan
Kaart van Albanië en etnische Albanezen op de Balkan
Portaal  Portaalicoon   Landen & Volken

Albanezen (Albanees: Shqiptarët) zijn een volk op de Balkan in Zuidoost-Europa. Zij vormen in Albanië en Kosovo de ruime meerderheid van de bevolking. In de omliggende landen Montenegro, Servië, Noord-Macedonië en Griekenland wonen etnisch Albanese minderheden.

Geschiedenis

[bewerken | brontekst bewerken]

Albanezen hebben een Indo-Europese oorsprong. De meeste hedendaagse historici leggen verband met de Illyriërs, Thraciërs en Daciërs; volkeren die sinds de oudheid op de Balkan leefden.

De eerste Albanese staat werd in de 12e eeuw van de middeleeuwen gesticht en realiseerde hiermee onafhankelijkheid van het Byzantijnse Rijk. Hierna volgden heerschappijen van Albanese adellijke families tot aan de 15e eeuw. In de 15e eeuw werd Albanië onderdeel van het Ottomaanse Rijk dat sindsdien vier eeuwen over Albanië zou regeren, hetgeen dat resulteerde in bekering naar de islam door het merendeel van de Albanezen. In 1912 werd de moderne Albanese natiestaat onafhankelijk van het Ottomaanse Rijk. In 2008 verklaarde Kosovo, een op dat moment Servische provincie met een etnisch Albanese meerderheid, zich eenzijdig onafhankelijk.

Verspreiding

[bewerken | brontekst bewerken]
Verspreiding van etnische Albanezen (rood) in Albanië en in de omliggende landen.

Er bestaan twee stammen van etnische Albanezen, de Gegen en de Tosken.

Albanië

[bewerken | brontekst bewerken]
Zie Bevolking van Albanië voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In de Albanese volkstelling van 2011 identificeerden 2.312.356 personen zichzelf als etnische Albanezen, hetgeen 82,58% van de Albanese bevolking is. De telling wordt door de Raad van Europa als onbetrouwbaar en onnauwkeurig beschouwd, aangezien 390.938 inwoners (14% van de totale bevolking) hun nationaliteit niet aangaven, terwijl 44.144 (1,6%) hun nationaliteit als 'niet-relevant' beschouwden.

Ontwikkeling van het aantal Albanezen in Albanië in de periode 1945–2011
Jaar 1945 1955 1960 1979 1989[11] 20111
Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Aantal %
Albanezen 1.075.500 95,9 1.349.100 97,0 1.581.745 97,3 2.535.913 97,9 3.117.601 98,0 2.312.356 82,58

Kosovo

[bewerken | brontekst bewerken]
Zie Albanezen in Kosovo voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Verspreiding van de Albanezen in Kosovo, census van 2011

De Albanezen vormen de grootste bevolkingsgroep in Kosovo. Het aantal Albanezen in Kosovo is de afgelopen decennia continu gestegen, vooral als gevolg van het hogere geboortecijfer vergeleken met de Serviërs (zie: onderstaand tabel).

Ontwikkeling van het aantal Albanezen in Kosovo in de periode 1948–2011
Jaar[12] 1948 1953 1961 1971 1981 1991 2011
Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Aantal %
Albanezen 498.244 68,5 524.559 64,9 646.605 67,1 916.168 73,7 1.226.736 77,4 1.596.072 81,6 1.616.869 92,9

Noord-Macedonië

[bewerken | brontekst bewerken]
Zie Albanezen in Noord-Macedonië voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Volgens de meest recente volkstelling in 2002 telde de Republiek Noord-Macedonië 2.022.547 inwoners, waarvan 509.083 etnische Albanezen (oftewel: 25,2% van de Macedonische bevolking). De Albanese minderheid woont vooral in het noordwesten en het westen van het land. Grote aantallen Albanezen wonen in de gemeenten Tetovo/Tetovë (70,3% van de bevolking), Gostivar (66,7%), Debar/Dibër (58,1%), Struga/Strugë (56,8%), Kičevo/Kërçovë (54,5%), Kumanovo/Kumanovë (25,8%) en de hoofdstad Skopje/Shkup (20,4%).[13] Albanezen vormen in 15 van de 80 gemeenten een meerderheid van de bevolking, met name in plattelandsgebieden. Slechts 3 steden (van de 34 Macedonische steden) hebben een Albanese bevolkingsmeerderheid.

Ontwikkeling van het aantal Albanezen in Noord-Macedonië in de periode 1948–2002
Jaar 1948 1953 1961 1971 1981 1991 2002
Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Aantal %
Albanezen 197.389 17,1 162.524 12,5 183.108 13,0 279.871 17,0 377.726 19,8 441.987 21,7 509.083 25,2

Montenegro

[bewerken | brontekst bewerken]
Zie Albanezen in Montenegro voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Verspreiding van de Albanezen in Montenegro (2011)

Volgens de meest recente volkstelling in 2011 telde Montenegro 620.000 inwoners, waarvan ruim 30.000 etnische Albanezen (oftewel: 4,9% van de bevolking). Albanezen zijn met name geconcentreerd in het zuidoosten en oosten van Montenegro, langs de Montenegrijnse grens met Albanië. De grootste en belangrijkste nederzetting van Albanezen in Montenegro is Ulcinj, waar ook het hoofdkantoor van de Albanese Nationale Raad is gevestigd. Naast een Albanese bevolkingsmeerderheid in Ulcinj (71%) en het nieuwgevormde Tuzi (68%), vormen Albanezen een significante minderheid in de gemeenten Gusinje (40%), Plav (19%), Bar (6%), Podgorica (5%) en Rožaje (5%).

Ontwikkeling van het aantal Albanezen in Montenegro in de periode 1948–2011
Jaar 1948 1953 1961 1971 1981 1991 2003 2011
Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Aantal %
Albanezen 19.425 5,1 23.460 5,6 25.803 5,5 35.671 6.7 37.735 6,5 40.415 6,6 31.163 5,0 30.439 4,9

Diaspora

[bewerken | brontekst bewerken]

De Albanese diaspora vormt een van Europa's grootste diaspora's. De emigratie van Albanezen vanuit Albanië vindt al plaats sinds de vroege middeleeuwen, toen tal van christelijke Albanezen naar Zuid-Italië, Griekenland en de Republiek Venetië emigreerden om te ontsnappen aan verschillende sociaal-politieke moeilijkheden en de Ottomaanse heerschappij. In deze landen zijn zij een erkende minderheid, namelijk de Arbëreshë in Italië en de Arvanitika in Griekenland. Ook in Turkije leven er mensen met Albanese oorsprong. Deze immigratie stamt, net als die van de Arbëreshë, af uit de Ottomaanse tijd toen bekeerde Albanese moslims naar Turkije vertrokken. De schatting van Turken met Albanese voorouders zou een paar miljoen tellen, echter erkennen tot nog toe enkel 500.000 mensen in Turkije Albanese roots te hebben.

De moderne Albanese diaspora is grotendeels gevormd sinds 1991, na de val van het communisme in Albanië. Ruim 800.000 Albanezen hebben het land sinds 1991 verlaten, de meesten vestigen zich in Griekenland en Italië, hetzij permanent, hetzij als tijdelijke arbeidskrachten.

In de huidige tijd zijn er grootschalige Albanese gemeenschappen te vinden in vooral Noord-Amerika en dan met name in de Verenigde Staten, waar velen van hen tot de Italiaans-Albanese gemeenschap horen. Omdat de Arbëreshë ook vanuit de Verenigde Staten en Italië naar Argentinië zijn vertrokken en zij daar onder de Italiaanse-Argentijnen vallen, zijn er in Argentinië ook mensen met Albanese oorsprong. In Canada en Australië leven er aanzienlijke aantallen Albanezen, deze zijn voornamelijk geëmigreerd uit Albanië.

In West-Europa zijn doorgaans grote Albanese gemeenschappen te vinden in Duitsland, Zwitserland, Zweden, het Verenigd Koninkrijk en in mindere mate België. Hoewel er al in de jaren 80 en begin jaren 90 immigratie van etnische Albanezen uit het voormalige Joegoslavië voordeed, vluchtten de meeste etnische Albanezen eind jaren 90 in grote getallen van de burgeroorlog in Joegoslavië die uitbrak tussen verschillende etnische groepen.

Religie

[bewerken | brontekst bewerken]
Verspreiding per religie in Albanië.
Albaneestalige postzegel van Moeder Teresa

De religieuze voorkeur van Albanezen verschilt van land tot land (zie onderstaand tabel).

Religie van de Albanezen per land
Land Islam Christendom Atheïsme/
Agnosticisme 		Anders
Vlag van Albanië Albanië 62% 28,6% 9% 1,19%
Vlag van Kosovo Kosovo 95,6% 3,7% 0,1% 0,6%
Vlag van Noord-Macedonië Noord-Macedonië 98,2% 1,4% 0% 0,4%
Vlag van Montenegro Montenegro 73,2% 26,4% 0,1% 0,3%
Vlag van Servië Servië 71,1% 19,5% 3% 6,4%
Vlag van Kroatië Kroatië 54,8% 40,7% 1,8% 2,7%
Vlag van Italië Italië[14] 41,5% 38,9% 17,8% 1,9%
Vlag van Australië Australië[15][16] 25,5% 33,9% 31,4% 2,1%
Vlag van Slovenië Slovenië[17] 86,7% 6,1% 1,6% 7,2%

De Albanezen uit Albanië zijn overwegend moslim met aanzienlijke aantallen christelijke minderheden verdeeld tussen de stromingen rooms-katholiek en oosters-orthodox. De Albanezen uit de voormalig Joegoslavische landen Montenegro, Servië, Noord-Macedonië en Kosovo zijn ook overwegend moslim met kleinere gemeenschappen rooms-katholieken.

De rooms-katholieke Albanezen komen vooral uit het uiterste noorden van Albanië, in de omgeving van Shkodër en Lezhë en in de regio Dukagjini van Kosovo, het westen van het land, met als belangrijkste plaatsen Gjakovë, Pejë, Prizren en Klinë en in de omringende traditionele dorpen. Omdat veel Albanese immigranten in bijvoorbeeld de Verenigde Staten uit Noord-Albanië komen of onderdeel zij van de Italiaans-Albanese gemeenschap, leven er in de VS aanzienlijke aantallen katholieke Albanezen, die lid zijn van de Italo-Albanese-Katholieke Kerk. Ook van de Albanezen in Italië is het christendom de grootste religie. In Kroatië is de helft van de etnische Albanezen christelijk, ook zij kwamen hoofdzakelijk vanuit het noorden van Albanië naar Kroatië tijdens de Ottomaanse heerschappij.

De laatste belangrijkste religie onder Albanezen is de Albanees-Orthodoxe Kerk, deze stroming van het christendom heeft vooral veel volgelingen in Centraal- en Zuid-Albanië. De orthodoxe Albanezen zijn hoofdzakelijk de Tosken, zij leven hoofdzakelijk in Zuid-Albanië, Griekenland, Italië en de Verenigde Staten.

Ondanks de religieuze verschillen vinden etnische Albanezen elkaar doorgaans in een gemeenschappelijke identiteit, taal en Albanese vlag.

Taal

[bewerken | brontekst bewerken]
Albanees taalgebied op de Balkan.

De Albanezen spreken Albanees, een Indo-Europese taal zonder nauwe verwanten. Het Albanese alfabet is gebaseerd op het Latijnse en heeft 36 letters. Er zijn twee dialecten van het Albanees: het Gegisch (noorden) en het Toskisch (zuiden).

Bekende Albanezen

[bewerken | brontekst bewerken]

Afbeeldingen

[bewerken | brontekst bewerken]

Zie ook

[bewerken | brontekst bewerken]
Zie de categorie Albanians van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Albanezen&oldid=68421742"