10199 Chariklo
| 10199 Chariklo | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Impressie van 10199 Chariklo
| ||||
| Type | Centaur-planetoïde | |||
| Datum ontdekking | 15 februari 1997 | |||
| Ontdekt door | James V. Scotti, Spacewatch | |||
| Vernoemd naar | Chariklo, een nymf uit de Griekse mythologie | |||
| Voorlopige aanduiding | 1997 CU26 | |||
| Fysische gegevens | ||||
| Diameter | 302 ± 30 kilometer | |||
| Albedo | 0,045 ± 0.010% | |||
| Baangegevens | ||||
| Perihelium | 13,139 AE | |||
| Aphelium | 18,544 AE | |||
| Halve lange as (a) | 15,842 AE | |||
| Excentriciteit (e) | 0,17062 | |||
| Middelbare anomalie (M) | 86,739° | |||
| Periode (P) | 63,05 jaar | |||
| Inclinatie (i) | 23,359° | |||
| Waarnemingsgegevens | ||||
| Afstand tot de zon | 18,8 AE (2014) | |||
| ||||
10199 Chariklo is een grote planetoïde, behorend tot de zogenaamde Centaurs. 10199 Chariklo, ook wel aangeduid met zijn voorlopige naam 1997 CU26, bevindt zich in een baan om de zon tussen Saturnus en Uranus. Op 26 maart 2014 werd het opmerkelijke nieuws bekendgemaakt dat 10199 Chariklo twee ringen heeft.[1]
10199 Chariklo werd op 15 februari 1997 ontdekt door James V. Scotti van Spacewatch, in de sterrenwacht van Kitt Peak. De planetoïde is vernoemd naar Chariklo (Χαρικλώ), een nymf uit de Griekse mythologie. Zij was de vrouw van Cheiron en de dochter van Apollo.
De precieze rotatietijd van 10199 Chariklo blijft tot op heden onbekend.[2] Studies uit 1998 en 2001 kwamen tot een lange rotatietijd van tussen de 24 en 31 uur en mogelijk nog langer.[3]
Onderzoek met infrarode straling heeft uitgewezen dat er mogelijk ijs op 10199 Chariklo voorkomt.[3] Volgens sommige onderzoekers kan de planetoïde tot de dwergplaneten gerekend worden.[4]
Grootte
[bewerken | brontekst bewerken]10199 Chariklo is de tot nu toe grootst bekende Centaur, met een geschatte diameter van 250 kilometer. 2060 Chiron is de op een na grootste, met een geschatte diameter van 230 kilometer.[5] Alleen de Centaur 1995 SN55 is misschien groter, met een geschatte diameter van 160–280 kilometer.[4]
Baan
[bewerken | brontekst bewerken]
De Centaur-planetoïden vinden hun oorsprong in de Kuipergordel. Ze beschrijven een instabiele baan rond de zon, die uiteindelijk zal leiden tot verdwijning uit het Zonnestelsel, een botsing met een andere planeet of met de zon, of een evolutie in een kortstondige komeet.[6]
De baan van 10199 Chariklo is stabieler dan die van andere Centaurs zoals Nessus en Pholus. 10199 Chariklo ligt binnen een afstand van 0,09 AE ten opzichte van de 4:3 baanresonantie van Uranus.[7] Over ongeveer 30.000 jaar zal 10199 Chariklo regelmatig Uranus op een afstand van 3 AE naderen.[8]
In 2003, toen de aarde tussen de zon en 10199 Chariklo in stond, had 10199 Chariklo een schijnbare magnitude van +17,7.[9]
Ringen
[bewerken | brontekst bewerken]
Tijdens een occultatie op 3 juni 2013 - waarbij 10199 Chariklo voor de ster UCAC4 248-108672 heenschoof - keken astronomen vanaf verschillende locaties naar 10199 Chariklo en zagen naast de verduistering door de planetoïde nog twee kleinere verduisteringen, die alleen te verklaren waren door de aanwezigheid van een ring.[1] Het nieuws werd op 26 maart 2014 bekendgemaakt.[10] Het bleek te gaan om 'twee scherp begrensde ringen van slechts zeven en drie kilometer breed, die door een duidelijke leemte van negen kilometer van elkaar gescheiden zijn'.[1] De ringen staan een afstand van respectievelijk 396 en 405 kilometer van 10199 Chariklo. De planetoïde is het kleinste en tot nog toe vijfde object in het zonnestelsel met een ring, na Saturnus, Jupiter, Neptunus en Uranus. In 2017 werd bekend dat Haumea ook een ring heeft. Beide ringen van 10199 Chariklo bevatten waarschijnlijk een substantiële hoeveelheid ijs.[11]
De vondst van de ringen is opmerkelijk, aangezien tot voor kort werd gedacht dat alleen grote hemellichamen met een grote massa genoeg zwaartekracht hadden om hun ring vast te houden. Het blijft onduidelijk hoe het kan dat 10199 Chariklo hier wel in slaagt. Een van de hypotheses is dat de planetoïde een of meerdere kleine herdermanen heeft die de ringen vast houden in hun smalle gedaante.[1] De ringen, bestaande uit puin en ijs, hebben zich waarschijnlijk gevormd na een botsing.
De binnenste, bredere ring heeft de voorlopige naam Oiapoque gekregen. De buitenste ring kreeg de voorlopige naam Chuí. De namen komen van twee rivieren in noordelijk respectievelijk zuidelijk Brazilië. De Internationale Astronomische Unie (IAU) zal later beslissen over de officiële namen.[1]
Externe links
[bewerken | brontekst bewerken]- (en) Gegevens over 10199 Chariklo op een website van de NASA
- (fr) Gegevens over 10199 Chariklo op een website over astronomie
- (en) Reconstructie van de baan (JPL Small-Body Database Browser)
- ↑ a b c d e ESO, Eerste ringenstelsel rond planetoïde ontdekt (26 maart 2014). Gearchiveerd op 6 augustus 2014. Geraadpleegd op 31 mei 2014.
- ↑ (en) Peixinho, N.; et al., Photometric study of Centaurs 10199 Chariklo (1997CU26) and 1999UG5 (PDF). Astronomy and Astrophysics 753-759. EDP Sciences (2001). Gearchiveerd op 21 september 2015. Geraadpleegd op 31 mei 2014.
- ↑ a b (en) Infrared Observations of Centaur 10199 Chariklo (PDF). Gearchiveerd op 21 september 2015. Geraadpleegd op 31 mei 2014.
- ↑ a b (en) Mike Brown, How many dwarf planets are there in the outer solar system?. California Institute of Technology (30 mei 2014). Gearchiveerd op 30 juli 2014. Geraadpleegd op 31 mei 2014.
- ↑ (en) (en) Stansberry, John; et al., Physical Properties of Kuiper Belt and Centaur Objects (PDF). The Solar System beyond Neptune 1-19. University of Arizona Press (5 november 2007). Gearchiveerd op 21 september 2015. Geraadpleegd op 31 mei 2014.
- ↑ (en) Sheppard, Scott; et al., A Wide-field CCD Survey for Centaurs and Kuiper Belt Objects. The Astronomical Journal. The American Astronomical Society (november 2000). Geraadpleegd op 31 mei 2014.
- ↑ (en) Horner, J.; N.W. Evans en M.E. Bailey, Simulations of the Population of Centaurs. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 1-15. Royal Astronomical Society (19 juli 2004). Geraadpleegd op 31 mei 2014.
- ↑ (en) Twenty Clones of Centaur 10199 Chariklo making passes within 450Gm. Gearchiveerd op 2 januari 2014. Geraadpleegd op 31 mei 2014.
- ↑ AstDys-2: 10199 Chariklo Ephemerides. Gearchiveerd op 21 september 2015. Geraadpleegd op 31 mei 2014.
- ↑ Ringen gevonden rond planetoïde. NOS (27 maart 2014). Gearchiveerd op 4 april 2014. Geraadpleegd op 31 mei 2014.
- ↑ (en) (en) Gibney, Elizabeth, Asteroids can have rings, too. Nature (26 maart 2014). Gearchiveerd op 21 september 2015. Geraadpleegd op 31 mei 2014.