leggen

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  leggen    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈlɛxə(n) / (2 lettergrepen)
  • (Noord-Nederland): /ˈlɛχə(n)/
  • (Vlaanderen, Brabant, Limburg): /ˈlɛɣə(n)/

Woordafbreking

• leg·gen

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
leggen	legde (lei)	gelegd (geleid) *
zwak -d	volledig

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘doen liggen’ voor het eerst aangetroffen in 1240
• (causatief) van liggen.

Werkwoord

leggen

1. overgankelijk doen liggen

   • Hij legde het tijdschrift op de tafel. 

   ▸ ‘Denk erom hè… Geen haast,’ riep hij me na terwijl ik naar de grensmuur liep om mijn hand op het koude ijzer te leggen en mezelf moed in te praten: ‘veilig thuiskomen’.

Opmerkingen

• De vormen  lei ww  en  geleid ww  zijn verouderd en geen standaardtaal, het enkelvoud wordt in sommige streken wel in de spreektaal gebruikt .

Hyponiemen

   

aaneenleggen aanleggen afleggen beleggen bijeenleggen bijleggen blootleggen bootleggen doodleggen doorleggen droogleggen gereedleggen goedleggen grondleggen herleggen inleggen kaartleggen klaarleggen lamleggen misleggen neerleggen omleggen onderleggen openleggen opleggen opzijleggen overleggen platleggen samenleggen stilleggen terugleggen toeleggen uitleggen vastleggen verleggen voorleggen wederleggen weerleggen wegleggen

Afgeleide begrippen

   

hang-legkast legakker legbalk legbatterij legboor legbuis leggeld legger legging leggoed leghaak leghen leghok leghond leghorn legkaart legkast legkip legmeel legnest legnood legpenning legprent legpuzzel legsel legster legwaring legwerk

Uitdrukkingen en gezegden

   

beslag leggen op wegnemen van de mogelijkheid te beschikken over botje bij botje leggen samen ieder een deel betalen de hand leggen op bemachtigen de laatste hand leggen aan afmaken, voltooien de vinger op de wond leggen precies aangeven waar het probleem zit geen haarbreed in de weg leggen niets doen om iemand tegen te houden of te belemmeren geen strobreed in de weg leggen niets doen om iemand tegen te houden of te belemmeren geen windeieren leggen veel winst opleveren het (moede) hoofd in de schoot leggen opgeven en erin berusten het loodje (moeten) leggen [1]verliezen [2] doodgaan het vonnis ten uitvoer leggen zorgen dat gebeurt wat een rechter heeft uitgesproken het vuur na aan de schenen leggen streng ondervragen hutje bij mutje leggen allemaal naar vermogen bijdragen in de as leggen totaal door vuur vergaan (van gebouwen) in de luren leggen bedriegen of misbruiken in de wieg gelegd zijn voor veel aanleg hebben voor op alle slakken zout leggen over alle onbelangrijke dingen/ kleinigheden commentaar hebben/klagen op de pijnbank leggen kwellen om iets af te dwingen op een procrustesbed leggen onderwerpen aan normen die altijd nadelig worden uitgelegd

Spreekwoorden

• In mei legt ieder vogeltje een ei.

In mei doet het weer aan de zomer denken.

Vertalingen

    1. doen liggen   

Duits: legen (de) Engels: put (en), place (en) Frans: mettre (fr), poser (fr) Noors: putte (no)

Nynorsk: putte (nn) Papiaments: pone Spaans: poner (es), colocar (es)

    beslag leggen op iets   

Duits: etwas in Beschlag nehmen, sicherstellen

    het vonnis ten uitvoer leggen   

Duits: das Urteil vollstrecken

    in de as leggen   

Duits: in Schutt und Asche legen

Zelfstandig naamwoord

de leggen mv

1. meervoud van het zelfstandig naamwoord leg

Gangbaarheid

• Het woord leggen staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "leggen" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.