सामग्रीमा जानुहोस्

वेल्डिङ

विकिपिडिया, एक स्वतन्त्र विश्वकोशबाट

वेल्डिङ (अङ्ग्रेजी: Welding) निर्माणको एक प्रक्रिया हो जुनमा सामग्रीहरूलाई जोड्ने काम आउँछ। वेल्डिङद्वारा मुख्यतः धातुहरू र थर्मोप्लास्टिक जोडिन्छ। यस प्रक्रिया मा सम्बन्धित टुक्राहरूलाई तताएर पगालिन्छ र त्यसमा एक फिलर सामग्रीलाई पनि पगालेर मिलाइन्छ। यो पग्लेको धातुहरू र फिलर सामग्री चिसो भयो भने एक मजबूत जोड बन्छ। वेल्डिङको लागि कहिले-कतै तापको साथै दबाबको प्रयोग पनि गरिन्छ।

१९ औं शताब्दीको अन्त्य सम्म, एक मात्र वेल्डिङ प्रक्रिया फोर्ज वेल्डिङ थियो, जुन लोहारहरूले तताएर र हथौडा गरेर फलाम र इस्पात जोड्न हजारौं वर्षसम्म प्रयोग गर्दै आएका थिए। आज, विज्ञानले प्रगति गर्न जारी राखेको छ, रोबोट वेल्डिंग औद्योगिक सेटिङहरूमा सामान्य भएको छ, र अनुसन्धानकर्ताहरूले नयाँ वेल्डिङ विधिहरू विकास गर्न जारी राखेक छन् र वेल्ड गुणस्तरमा थप गुणस्तर प्राप्त भएको छ। [१]

दिल्लीको लौह स्तम्भ

इतिहास

[सम्पादन गर्नुहोस्]

धातुहरूलाई जोड्ने इतिहास हजारौ वर्ष पछाडी जान्छ। यसको प्रारम्भिक उदाहरणहरू युरोप र मध्य पूर्वमा कांस्य र फलाम युगबाट आउँछन्। प्राचीन ग्रीक इतिहासकार हेरोडोटसले इसा पूर्दवको पाँचौ शताब्दीमा द हिस्ट्रीज भनेका छन् कि चिओसका ग्लाकस ( Glaucus of Chios) "एक्लै फलाम वेल्डिङको आविष्कार गर्ने मानिस थिए"।[२] दिल्लीको फलामको स्तम्भको निर्माणमा वेल्डिङ प्रयोग गरिएको थियो, जुन ३१० ईस्वी भारतको दिल्लीमा खडा गरिएको थियो र तौल ५.४  मेट्रिक टन छ .[३]

मध्य युगले फोर्ज वेल्डिङमा प्रगति भयो, जसमा लोहारहरूले तातो धातुलाई नाजोडिदासम्म हान्छन्। १५४० मा , Vannoccio Biringuccio ले डे ला पिरोटेकनिया प्रकाशित गरे, जसमा फोर्जिंग अपरेशनको विवरण समावेश छ।[४] पुनर्जागरण शिल्पकारहरू वेल्डिङ प्रक्रियामा कुशल थिए, र उद्योगले आउँदा शताब्दीहरूमा उन्नति हुँदै गयो ।[४] १८०० मा, सर हम्फ्री डेभीले सर्ट-पल्स इलेक्ट्रिक आर्क (अङ्ग्रेजी: short-pulse electrical arc) पत्ता लगाए र १८०१ मा आफ्नो नतिजा प्रस्तुत गरे।[५][६][७] १८०२ मा, रूसी वैज्ञानिक भासिली पेट्रोभले कन्टिनियस इलेक्ट्रिक आर्क (अङ्ग्रेजी: continuous electric arc) को आविस्निकार गरे,,[७][८][९] र पछि १८०३ मा "न्युज अफ ग्याल्भानिक-भोल्टाइक एक्सपेरिमेन्टस् News of Galvanic-Voltaic Experiments" प्रकाशित गरे, जसमा उनले १८०२ मा गरिएको प्रयोगहरू वर्णन गरिएको छ। यस कार्यमा ठूलो महत्त्व स्टेबल आर्क डिस्चार्ज (अङ्ग्रेजी: Stable Arc Discharge) को विवरण र धेरै उपयोगिताका लागि यसको सम्भावित प्रयोगको सङ्केत थियो, जसमध्ये एउटा धातु पगाल्ने थियो। [१०] १८०८ मा, डेभी, जो पेट्रोभको कामको बारेमा अन्जान थिए, ले कन्टिनियस इलेक्ट्रिक आर्क (अङ्ग्रेजी: continuous electric arc) को पुन: पत्ता लगाए। [६][७] 1881-82 मा आविष्कारकहरू निकोलाई बेनार्डोस (रूसी) र स्टानिस्लाव ओल्स्जेव्स्की (पोलिश)[११] ले कार्बन इलेक्ट्रोड प्रयोग गरेर कार्बन आर्क वेल्डिंग(अङ्ग्रेजी: Carbon arc welding) भनेर चिनिने पहिलो इलेक्ट्रिक आर्क वेल्डिङ विधि सिर्जना गरे। १८०० को उत्तरार्धमा रुसी निकोलाई स्लाभ्यानोभ (१८८८), र एक अमेरिकी, सीएल कफिन (१८९०) द्वारा मेटल इलेक्ट्रोड(अङ्ग्रेजी: Metal Electrode)को आविष्कार संगै आर्क वेल्डिङको विकास निरन्तरता पाइरह्यो । १९०० को आसपास, A.P. Strohmenger ले बेलायतमा एक कोटेड धातु इलेक्ट्रोड (अङ्ग्रेजी: Coated Metal Electrode) सार्वजनिक गर्यो, जसले थप स्थिर आर्क दिन्थ्यो । १९०५ मा, रूसी वैज्ञानिक भ्लादिमिर मिटकेविचले वेल्डिंगको लागि थ्री-फेज इलेक्ट्रिक आर्क (अङ्ग्रेजी: three-phase electric arc) प्रयोग गर्ने प्रस्ताव गरे। १९१९ मा सी.जे होल्सलागले अल्टरनेटिङ करेन्ट वेल्डिङ को आविष्कार गरे, तर अर्को दशकको लागि लोकप्रिय भएन।[१२]

प्रकार

[सम्पादन गर्नुहोस्]
आर्क वेल्डिङ

आर्क वेल्डिङ

[सम्पादन गर्नुहोस्]

यो प्रक्रियामा वेल्डिङ बिन्दुमा धातुहरू पग्लन इलेक्ट्रोड र आधार सामग्रीको बीचमा विद्युतीय चाप सिर्जना गर्न र कायम राख्न वेल्डिङ पावर सप्लाई प्रयोग गरिन्छ। यसमा डिसी करेन्ट (DC) वा अल्टरनेटिङ करेन्ट (AC)प्रयोग गरिन्छ। वेल्डिङ क्षेत्र कहिलेकाहीँ केहि प्रकारको अक्रिय वा अर्ध-अक्रिय ग्यास द्वारा सुरक्षित गरिन्छ, र कहिलेकाहीँ फिलर सामग्री प्रयोग गरिन्छ। [१३]

कुट्टित वेल्डिङ(Forge Welding)

[सम्पादन गर्नुहोस्]

ग्याँस वेल्डिङ

[सम्पादन गर्नुहोस्]

सबैभन्दा प्रचलित ग्यास वेल्डिङ "अक्सीफ्युल वेल्डिङ" [१४]हो जसलाई अक्सीएसीटाईलिन वेल्डिङ पनि भनिन्छ। यो सबैभन्दा पुरानो र बहुपयोगी मध्ये एक वेल्डिङ प्रक्रिया हो। तर हालका वर्षहरूमा यसको औद्योगिक प्रयोगहरूमा लोकप्रियता कम भैरहेको छ। यो अझै पनि व्यापक रूपमा वेल्डिङ पाइप र ट्यूब, साथै मर्मत कार्यको लागि प्रयोग गरिन्छ।[१४]

यसको उपकरण अपेक्षाकृत सस्तो र सरल छ, सामान्यतया ३१०० ° सेल्सियस (५६०० ° फरेनहाइट) को वेल्डिंग ज्वाला तापक्रम उत्पादन गर्न अक्सिजनमा एसिटिलीनको दहन प्रयोग गर्दछ। [१४] यसले उच्च मिश्र धातु स्टील्सको वेल्डिङलाई सजिलो बनाउँछ। एक समान प्रक्रिया, सामान्यतया अक्सिफ्युल कटिङ भनिन्छ, धातुहरू काट्न प्रयोग गरिन्छ। [१४]

लेजर किरण वेल्डिङ

[सम्पादन गर्नुहोस्]

सुरक्षा मुद्दा

[सम्पादन गर्नुहोस्]
A stick welding booth equipped with local exhaust system (LEV) that removes the toxic fumes, gases, vapours and dusts before they can mix with the room air. Besides toxic emissions, the booth also helps protect bystanders from UV light. With a well-ventilated booth, personal protective equipment is still needed for the welder.
Arc welding with a welding helmet, gloves, and other protective clothing (1942)

सामान्यतया वेल्डिङ प्रक्रियाहरूमा खुला इलेक्ट्रिक आर्क वा ज्वाला समावेश भएको हुनाले, जल्ने र आगोको जोखिम महत्त्वपूर्ण हुन्छ। यदि उचित सावधानी अपनाइएन भने वेल्डिङ खतरनाक र अस्वस्थ हुन सक्छ। यद्यपि, नयाँ प्रविधि र उचित सुरक्षाको प्रयोगले वेल्डिङसँग सम्बन्धित चोटपटक र मृत्युको जोखिमलाई निकै कम गर्छ।[१५]

चोटपटक नहुनको लागि, वेल्डरहरूले अति गर्मी र आगोको जोखिमबाट बच्न भारी छालाको पन्जा र सुरक्षात्मक लामो बाहुला ज्याकेटको रूपमा व्यक्तिगत सुरक्षा उपकरणहरू लगाउँछन्। पोलिएस्टर जस्ता सिंथेटिक कपडाहरू लगाउनु हुँदैन किनभने यस्तो कपडा जलेर पालना सक्छ र चोट लाग्न सक्छ। [१६]

थप रूपमा, वेल्ड क्षेत्रको चमकले आर्क आँखा(अङ्ग्रेजी: arc eye) वा फ्ल्यास बर्न्स (अङ्ग्रेजी: flash burns) भनिने अवस्था निम्त्याउँछ जसमा पराबैजनी प्रकाशले कोर्नियाको सूजन निम्त्याउँछ र आँखाको रेटिना जलाउन सक्छ। यो एक्सपोजरबाट बच्न गाढा UV-फिल्टरिङ फेस प्लेट भएको चश्मा र वेल्डिङ हेलमेटहरू लगाइन्छ। २००० को दशकदेखि, केही हेलमेटहरूमा फेस प्लेट समावेश गरिएको छ जुन तीव्र यूवी प्रकाशको जोखिममा तुरुन्तै कालो हुन्छ।

सन्दर्भ सामग्रीहरू

[सम्पादन गर्नुहोस्]
  1. ↑ C. Brown, Walter; K. Brown, Ryan (२०११), Print Reading for Industry, 10th edition, The Goodheart-Wilcox Company, Inc., पृ: ४२२, आइएसबिएन 978-1-63126-051-3। 
  2. ↑ Herodotus. The Histories. Trans. R. Waterfield. Oxford: Oxford University Press. Book One, 25.
  3. ↑ Cary & Helzer 2005, p. 4
  4. ↑ ४.० ४.१ Lincoln Electric, p. 1.1-1
  5. ↑ Lincoln Electric, The Procedure Handbook Of Arc Welding 14th ed., page 1.1ढाँचा:Hyphen1
  6. ↑ ६.० ६.१ Ayrton, Hertha Marks (१९०२), The Electric Arc, New York: D. Van Nostrand Co., पृ: 20, 24, 94। 
  7. ↑ ७.० ७.१ ७.२ A. Anders (२००३), "Tracking down the origin of arc plasma science-II. early continuous discharges", IEEE Transactions on Plasma Science 31 (5): 1060–9, डिओआई:10.1109/TPS.2003.815477, बिबकोड:2003ITPS...31.1060A। 
  8. ↑ Great Soviet Encyclopedia, Article "Дуговой разряд" (eng. electric arc)
  9. ↑ Lazarev, P.P. (डिसेम्बर १९९९), "Historical essay on the 200 years of the development of natural sciences in Russia" (Russian), Physics-Uspekhi 42 (1247): 1351–1361, डिओआई:10.1070/PU1999v042n12ABEH000750, मूलबाट २०११-०२-११-मा सङ्ग्रहित। 
  10. ↑ "Complete Dictionary of Scientific Biography", Encyclopedia.com, Charles Scribner's Sons, २००८, अन्तिम पहुँच ९ अक्टोबर २०१४। 
  11. ↑ US 363,320, Nikołaj Benardos & Stanisław Olszewski, "Process of and apparatus for working metals by the direct application of the electric current", issued 1887-05-17 
  12. ↑ Lua error in मोड्युल:Footnotes at line 275: attempt to call field 'has_accept_as_written' (a nil value).
  13. ↑ Thomas, Daniel J. (२०१८-०४-०१), "Analyzing the Failure of Welded Steel Components in Construction Systems", Journal of Failure Analysis and Prevention (अङ्ग्रेजीमा) 18 (2): 304–314, आइएसएसएन 1864-1245, डिओआई:10.1007/s11668-018-0392-x। 
  14. ↑ १४.० १४.१ १४.२ १४.३ उद्दरण त्रुटी: अवैध <ref>चिनो; Weman26 नामको सन्दर्भका लागि कुनै पाठ प्रदान गरिएको छैन
  15. ↑ ANSI/AWS Z49.1: "Safety in Welding, Cutting, and Allied Processes" (2005)
  16. ↑ "Safety and Health Injury Prevention Sheets (SHIPS) | Process: Hot Work - Welding, Cutting and Brazing - Hazard: Burns and Shocks | Occupational Safety and Health Administration", www.osha.gov, अन्तिम पहुँच २०१९-१०-१२।  
"https://ne.wikipedia.org/w/index.php?title=वेल्डिङ&oldid=1253497" बाट अनुप्रेषित