प्रतिरक्षा प्रणाली

A scanning electron microscope image of a single neutrophil (yellow), engulfing anthrax bacteria (orange).

प्रतिरक्षा प्रणाली कुनै जीव भीत्रको त्यो जैविक प्रक्रियाहरूको एक सङ्ग्रह हो, जुन रोगजनक र ट्यूमर कोशिकाहरूलाई पहिले चिनारी गर्छ र फेरी मारेर त्यस जीवको रोगहरूबाट रक्षा गर्छ। यो विषाणुहरूदेखि परजीवी कृमिहरू जस्तै विभिन्न प्रकारको एजेंटको पहिचान गर्नमा सक्षम हुन्छ, साथै यसले एजेंटहरूलाई जीवको स्वस्थ कोशिकाहरू र ऊतकहरू भन्दा अलग पहिचान गर्न सक्छ, ताकि यसले उनिहरूको विरुद्ध प्रतिक्रिया न गर्न सकोस र पूरै प्रणाली सुचारु रूपले कार्य गरी रहोस। रोगजनकहरूको पहिचान गर्नु एउटा जटिल कार्य हो किन भनें रोगजनकहरूको रूपांतरण धेरै गतिमा हुन्छ, र यिनले स्वयंको अनुकूलन यस प्रकार गर्छन कि प्रतिरक्षा प्रणालीबाट बचेर सफलतापूर्वक आफ्नो पोषकलाई संक्रमित गर्न सकोस। शरीरको प्रतिरक्षा-प्रणालीमा खराबी आउनले रोगमा प्रवेश गर्न थाल्छन। प्रतिरक्षा-प्रणालीमा खराबीलाई इम्मयुनोडेफिशिएंसी भन्छन्। इम्मयुनोडेफिशिएंसी कुनै आनुवांशिक रोगको कारण हुन सक्छ वा, फेरी केही विशेष औषधी वा कुनै संक्रमणले गर्दा संभव हुन सक्छ। यसैको एउटा उदाहरण हो एक्वायर्ड इम्यूनो डेफिशिएंसी सिंड्रोम (एड्स) जुन एच आई पनि भाइरसले गर्दा प्रसारित हुन्छ। ठीक यसको विपरीत स्वतःप्रतिरक्षित (ऑटोइम्यून) रोग एउटा उत्तेजित ऑटो इम्यून सिस्टमको कारण हुन्छ जुन साधारण ऊतकहरूमाथी बाहिरी जीव हुने संदेह गरेर उनिमाथी आक्रमण गर्छ।