Polonja
| Repubblika tal-Polonja Rzeczpospolita Polska |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Innu nazzjonali: Mazurek Dąbrowskiego (Dąbrowski's Mazurka) |
||||||
 Pożizzjoni tal-Polonja (aħdar skur)
– fi ħdan l-Unjoni Ewropea (aħdar ċar) fil-kontinent Ewropew (griż skur) |
||||||
| Belt kapitali (u l-ikbar belt) | Varsavja [1][2]) 52°13′N 21°02′E / 52.217°N 21.033°E
| |||||
| Lingwi uffiċjali | Pollak | |||||
| Gruppi etniċi | Pollakki | |||||
| Gvern | Repubblika parlamentari | |||||
| - | President | Andrzej Duda | ||||
| - | Prim Ministru | Donald Tusk | ||||
| Formazzjoni | ||||||
| - | Kristjanizzazzjoni tal-Polonja | 14 ta' April 966 | ||||
| - | Renju tal-Polonja | 18 ta' April 1025 | ||||
| - | Konfederazzjoni Pollakko-Litwana | 1 ta' Lulju 1569 | ||||
| - | Partizzjoni tal-Polonja | 24 ta' Ottubru 1795 | ||||
| - | Dukat ta' Varsavja | 22 ta' Lulju 1807 | ||||
| - | Ir-Renju tal-Kungress | 9 ta' Ġunju 1815 | ||||
| - | Rikostituzzjoni tal-Polonja | 11 ta' Novembru 1918 | ||||
| - | Invażjoni tal-Polonja, It-Tieni Gwerra Dinjija | 1 ta' Settembru 1939 | ||||
| - | Polonja Komunista | 8 ta' April 1945 | ||||
| - | Repubblika tal-Polonja | 13 ta' Settembru 1989 | ||||
| - | Sħubija fl-Unjoni Ewropea | 1 ta' Mejju 2004 | ||||
| Sħubija fl-UE | 1 ta' Mejju 2004 | |||||
| Erja | ||||||
| - | Total | 312,696[1][2] km2 (70) 120,696.41 mil kwadru |
||||
| - | Ilma (%) | 3.07 | ||||
| - | Densità | 123/km2 (90) 319.9/mili kwadri |
||||
| PGD (PSX) | stima tal-2012 | |||||
| - | Total | $265.911 biljun[3] | ||||
| - | Per capita | $21,000[3] | ||||
| PGD (nominali) | stima tal-2012 | |||||
| - | Total | $513.821 biljun[3] | ||||
| - | Per capita | $13,540[3] | ||||
| IŻU (2013) |  0.813[4] (għoli ħafna) (39) |
|||||
| Valuta | Złoty (PLN) |
|||||
| Żona tal-ħin | CET (UTC+1) | |||||
| Kodiċi telefoniku | 48 | |||||
| TLD tal-internet | .pl | |||||
.png)
.jpg)
_1_pavw.JPG)
.jpg)
_ID_644686.jpg)
.jpg)
Il-Polonja, magħrufa uffiċjalment bħala r-Repubblika tal-Polonja (Rzeczpospolita Polska), hi pajjiż fl-Ewropa Ċentrali. [5][6] Il-pajjiż imiss mal-Ġermanja fil-Punent; ir-Repubblika Ċeka u s-Slovakkja fin-Nofsinhar; l-Ukrajna, il-Bjelorussja u l-Litwanja fuq il-Lvant; u l-Baħar Baltiku u l-Oblast ta' Królewiec. fit-Tramuntana. Il-Polonja, b'żona territorjali ta' 312,696 kilometru kwadru[7][8] (120,726 mi kwd), hi d-70 (2013) l-ikbar pajjiż fid-dinja u d-9 wieħed fl-Ewropa. B'popolazzjoni ta' 38 miljun ruħ, dan il-pajjiż hu l-34 pajjiż l-aktar popolat fid-dinja[9] u fost l-iktar wieħed mill-membri tal-Unjoni Ewropea.
Il-Polonja huwa stat unitarju, magħmul minn sittax-il provinċja li jissejħu województwo bl-ilsien Pollakk. Varsavja hi l-belt kapitali tal-Polonja u tinsab fil-provinċja ta' Mazowieckie. Il-Polonja hi wkoll membru tal-Unjoni Ewropea, tan-NATO, tan-Nazzjonijiet Uniti, tal-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ, u tal-Organizzazzjoni għall-Kooperazzjoni u l-Iżvilupp Kummerċjali (OECD).
Polonja fruntieri totali: 2,865 km, pajjiżi tal-fruntiera (6): Belarrusja 375 km; Ċekja 699 km; Ġermanja 467 km; Il-Litwanja 100 km, ir-Russja (Kaliningrad Oblast) 209 km; Slovakkja 517 km; Ukraina 498 km.
Provinċji[immodifika | immodifika s-sors]
Il-pajjiż huwa maqsum f'16-il provinċja, ibbażati l-aktar fuq ir-reġjuni storiċi tal-pajjiż. L-awtorità amministrattiva fil-livell provinċjali hija kondiviża minn gvernatur, maħtur mill-Gvern, assemblea reġjonali, eletta b'vot dirett, u eżekuttiv, elett mill-assemblea reġjonali.
Festi Nazzjonali tal-Polonja[immodifika | immodifika s-sors]
- Jum il-Ħaddiem - 1 ta' Mejju
- Jum il-Bandiera Pollakka - 2 ta' Mejju
- Jum il-Kostituzzjoni tat-3 ta' Mejju - 3 ta' Mejju
- Jum l-Armata Pollakka - 15 ta' Awwissu
- Jum l-Indipendenza - 11 ta' Novembru
Is-sistema politika[immodifika | immodifika s-sors]
Il-Polonja hija repubblika parlamentari b’kap tal-gvern - il-prim ministru - u kap tal-istat - il-president. L-istruttura tal-gvern hija ċċentrata fuq il-kunsill tal-ministri. Il-pajjiż huwa maqsum f’16-il provinċja, l-aktar fuq il-bażi tar-reġjuni storiċi tal-pajjiż. L-awtorità amministrattiva fil-livell provinċjali hija kondiviża bejn gvernatur maħtur mill-gvern, assemblea reġjonali eletta u eżekuttiv elett mill-assemblea reġjonali.[10]
Il-kummerċ u l-ekonomija[immodifika | immodifika s-sors]
L-aktar setturi importanti tal-ekonomija tal-Polonja fl-2018 kienu l-kummerċ bl-ingrossa u bl-imnut, it-trasport, l-akkomodazzjoni u s-servizzi tal-ikel (26.2%), l-industrija (25.6%) u l-amministrazzjoni pubblika, id-difiża, l-edukazzjoni, is-saħħa tal-bniedem u l-attivitajiet ta’ xogħol soċjali (14.0%).[10]
Il-kummerċ fi ħdan l-UE jammonta għal 80% tal-esportazzjonijiet tal-Polonja (il-Ġermanja 28%, iċ-Ċekja u Franza 6% t-tnejn li huma), filwaqt li barra mill-UE 3% jmorru kemm fir-Russja kif ukoll fl-Istati Uniti.[10]
F’termini ta’ importazzjonijiet, 69% jiġu minn Stati Membri tal-UE (il-Ġermanja 27%, in-Netherlands 6% u l-Italja 5%), filwaqt li barra mill-UE 8% jiġu miċ-Ċina u 7% mir-Russja.[10]
Il-Polonja fl-UE[immodifika | immodifika s-sors]
Hemm 51 membru fil-Parlament Ewropew mill-Polonja. [10]
Fil-Kunsill tal-UE, il-ministri nazzjonali jiltaqgħu b'mod regolari biex jadottaw il-liġijiet tal-UE u jikkoordinaw il-politiki. Il-laqgħat tal-Kunsill jattendu għalihom regolarment rappreżentanti tal-gvern Pollakk, skont il-qasam tal-politika li jkun qed jiġi indirizzat.[10]
Il-Kunsill tal-UE m’għandux persuna waħda permanenti bħala president (bħal pereżempju, il-Kummissjoni jew il-Parlament). Minflok, ix-xogħol jitmexxa mill-pajjiż li jkollu l-Presidenza tal-Kunsill, li jinbidel kull sitt xhur.[10]
Matul dawn is-6 xhur, il-ministri mill-gvern ta’ dak il-pajjiż jippresiedu u jgħinu jiddeterminaw l-aġenda tal-laqgħat tal-Kunsill f’kull qasam ta’ politika, u jiffaċilitaw id-djalogu ma’ istituzzjonijiet oħra tal-UE. Dati tal-Presidenzi Pollakki: Lul-Diċ 2011[10]
Il-Kummissarju nominat mill-Polonja għall-Kummissjoni Ewropea hu Janusz Wojciechowski, li hu responsabbli għall-Agrikoltura.[10]
Il-Kummissjoni hija rrappreżentata f’kull pajjiż tal-UE minn uffiċċju lokali, imsejjaħ “rappreżentanza”.[10]
Il-Polonja għandha 21 rappreżentant fil-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew. Dan il-korp konsultattiv – li jirrappreżenta lil dawk li jħaddmu, il-ħaddiema u gruppi oħra ta’ interess – huwa kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex ikun hemm idea aħjar tal-bidliet possibbli tas-sitwazzjonijiet soċjali u tax-xogħol fil-pajjiżi membri.[10]
Il-Polonja għandha 14-il rappreżentant fil-Kumitat Ewropew tar-Reġjuni, l-assemblea tal-UE tar-rappreżentanti reġjonali u lokali. Dan il-korp konsultattiv jiġi kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex jiżgura li dawn il-liġijiet iqisu l-perspettiva minn kull reġjun tal-UE.[10]
Il-Polonja tikkomunika wkoll mal-istituzzjonijiet tal-UE permezz tar-rappreżentanza permanenti tagħha fi Brussell. Bħala l-“ambaxxata għall-UE” tal-Polonja, il-kompitu ewlieni tagħha huwa li tiżgura li l-interessi u l-politiki tal-pajjiż huma segwiti b’mod effettiv kemm jista’ jkun fl-UE.[10]
L-ammont li jħallas kull pajjiż tal-UE fil-baġit tal-UE huwa kkalkulat b’mod ġust, skont il-mezzi. Aktar ma tkun kbira l-ekonomija tal-pajjiż, aktar iħallas – u viċi versa. L-għan tal-baġit tal-UE mhuwiex li jipprova jqassam mill-ġdid il-ġid, iżda pjuttost jiffoka fuq il-ħtiġijiet tal-Ewropej b’mod ġenerali. [10]
Ċifri tal-2018 għall-Polonja:[10]
- Nefqa totali tal-UE fil-Polonja – € 16.350 biljun (ekwivalenti għal 3.43% tal-ekonomija Pollakka)
- Kontribuzzjoni totali għall-baġit tal-UE – € 3.983 biljun (ekwivalenti għal 0.84% tal-ekonomija Pollakka)
Il-flus imħallsa fil-baġit tal-UE mill-Polonja jgħinu biex jiġu ffinanzjati programmi u proġetti fil-pajjiżi kollha tal-UE – bħall-bini ta’ toroq, is-sussidjar ta’ riċerkaturi u l-ħarsien tal-ambjent.[10]
Referenzi[immodifika | immodifika s-sors]
- ^ Główny Urząd Statystyczny, dane za rok 2018, stan na 01.01.2018. [1]
- ^ Bankier.pl, Powierzchnia Polski wzrosła o 1643 ha [2]
- ^ a b ċ d International Monetary Fund (ed.). "Polonja". Parametru mhux magħruf
|aċċessdata=injorat (għajnuna) - ^ United Nations, ed. (2013). "Human Development Report 2013" (PDF). Parametru mhux magħruf
|aċċessdata=injorat (għajnuna) - ^ "Archive copy" (PDF). Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2009-12-22. Miġbur 2009-11-05.Manutenzjoni CS1: kopja arkivjata bħala titlu (link)
- ^ "Archive copy". Arkivjat minn l-oriġinal fl-2019-08-18. Miġbur 2009-11-05.Manutenzjoni CS1: kopja arkivjata bħala titlu (link)
- ^ Główny Urząd Statystyczny, dane za rok 2018, stan na 01.01.2018. [3]
- ^ Bankier.pl, Powierzchnia Polski wzrosła o 1643 ha [4]
- ^ NationMaster.com 2003–2007, Polonja, Fatti u figuri
- ^ a b ċ d e f ġ g għ h ħ i ie j k l europa.eu, Polonja
Ħoloq esterni[immodifika | immodifika s-sors]
- Poland.pl
- Tourist information portal
- LOT - Polish Airlines
- Centralwings - Polish Airlines (Low Cost)
 |
Wikimedia Commons għandha fajls multimedjali li għandhom x'jaqsmu ma': Polonja (Poland) |
.svg)