Transliterasi bahasa Mesir Purba

Dalam bidang Mesirologi, transliterasi bahasa Mesir Purba ialah proses menukar (atau memetakan) teks yang ditulis dalam simbol bahasa Mesir kepada simbol abjad yang mewakili hieroglif ekaliteral atau bentuk samanya dalam tulisan hieratik dan demotiknya. Proses ini memudahkan penerbitan teks apabila memasukkan gambar atau lukisan dokumen Mesir sebenar tidak praktikal.

Transliterasi tidak sama dengan transkripsi. Transliterasi ialah melambangkan simbol bertulis dengan cara yang konsisten dengan sistem tulisan yang berbeza, manakala transkripsi menunjukkan cara teks dibaca/disebut. Untuk bahasa Mesir Purba, maklumat tepat bunyi perkataan tidak diketahui sepenuhnya. Sistem transkripsi untuk bahasa Mesir Purba memang wujud tetapi ia bergantung pada rekonstruksi linguistik (bergantung pada bukti daripada bahasa Qibti dan maklumat lain), jadi bersifat teori. Ahli Mesirologi bergantung pada transliterasi dalam penerbitan saintifik.

Piawaian

Walaupun transliterasi adalah penting untuk Mesirologi, tidak ada satu skema standard yang digunakan untuk teks hieroglif dan hieratik. Namun, terdapat beberapa sistem yang berkait rapat yang boleh dianggap sebagai konvensional. Ramai pakar Mesir yang tidak berbahasa Jerman menggunakan sistem yang diterangkan dalam Gardiner 1954, manakala ramai sarjana berbahasa Jerman memilih yang digunakan dalam Wörterbuch der ägyptischen Sprache (Erman dan Grapow 1926–1953), kamus standard bahasa Mesir purba. Walau bagaimanapun, terdapat trend, termasuk dalam kalangan sarjana berbahasa Inggeris, untuk menerima pakai kaedah yang digunakan dalam Wörterbuch yang diubah suai (cth, Allen 2000).

Walaupun kaedah transliterasi konvensional ini telah digunakan sejak separuh kedua abad ke-19 hingga kini, terdapat beberapa percubaan untuk menerima pakai sistem yang diubah suai yang cuba menggunakan Abjad Fonetik Antarabangsa semampu boleh. Yang paling berjaya ialah yang dibangunkan oleh Wolfgang Schenkel (1990), dan ia digunakan secara meluas di Jerman dan negara berbahasa Jerman yang lain. Yang lebih terkini ialah cadangan oleh Thomas Schneider (2003) yang lebih dekat dengan AFA, tetapi penggunaannya tidak lazim pada masa ini. Kritikan utama kedua-dua sistem ini adalah ia menimbulkan andaian bahawa sebutan Mesir mereka tepat dan ilmiah, sedangkan ketepatannya boleh dipertikaikan. Lebih-lebih lagi, sistem tersebut hanya menggambarkan sebutan Mesir Pertengahan mengikut teori dan bukannya bahasa Mesir dalam fasa yang lebih tua dan terkemudian, yang mana itu sendiri akan ditransliterasi dengan sistem yang sama.

Jadual skema transliterasi

Walaupun sistem hieroglif Mesir sangat rumit, hanya terdapat 24 fonem konsonan yang dibezakan, menurut Edel (1955)^[1] ditransliterasi dan disusun mengikut abjad dalam urutan:

ꜣ j ꜥ w b p f m n r h ḥ ḫ ẖ z s š q k g t ṯ d ḏ

Sejumlah konvensyen varian digunakan secara bergantian bergantung kepada pengarang.

Jadual berikut menunjukkan beberapa skema transliterasi. Lajur pertama menunjukkan hieroglif ekaliteral (lihat tanda #ekaiteral di bawah) sepadan dengan bunyi.

Skema Konvensional
Glyph	Brugsch	Erman	Budge	Erman & Grapow	Gardiner	Edel	Manuel de<br>Codage	Hodge	Schenkel	Hannig; Allen	Hoch	Schneider	Leiden Unified	Sebutan MesirologisLazim
Glyph	1889	1894	1910	1926–1953	1957	1955	1988	1990	1991	1995; 2000	1997	2003	2023	Sebutan MesirologisLazim
𓄿	ꜣ	ꜣ	a	ꜣ	ꜣ	ꜣ	A	ꜣ	ꜣ	ꜣ	ꜣ	ɹ	ꜣ	/ɑ, ɑː/
𓇋	ʾ	ı͗	ȧ	ı͗, j	ı͗	j	i	ʔ	ı͗	j	ı͗	ı͗	ı͗	/i, iː, j/
𓏭	"	ï	i	j	y	j	y	y	ı͗	j	y	ı͗	ï	/iː/
𓇌	ʾʾ	y	i	j	y	jj, j	y	y	y	y	y	y	y	/iː/
𓂝	ꜥ	ꜥ	ā	ꜥ	ꜥ	ꜥ	a	ꜥ	ꜥ	ꜥ	ꜥ	ɗ	ꜥ	/ɑː/
𓅱	w	w	u	w	w	w	w	w	w	w	w	w	w	/w, uː/
𓃀	b	b	b	b	b	b	b	b	b	b	b	b	b	/b/
𓊪	p	p	p	p	p	p	p	p	p	p	p	p	p	/p/
𓆑	f	f	f	f	f	f	f	f	f	f	f	f	f	/f/
𓅓	m	m	m	m	m	m	m	m	m	m	m	m	m	/m/
𓈖	n	n	n	n	n	n	n	n	n	n	n	n	n	/n/
𓂋	r, l	r	r, l	r	r	r	r	r	r	r	r	l	r	/ɾ/
𓉔	h	h	h	h	h	h	h	h	h	h	h	h	h	/h/
𓎛	ḥ	ḥ	ḥ	ḥ	ḥ	ḥ	H	ḥ	ḥ	ḥ	ḥ	ḥ	ḥ	/ħ, h/
𓐍	ḫ	ḫ	χ, kh	ḫ	ḫ	ḫ	x	x	ḫ	ḫ	ḫ	ḫ	ḫ	/x/
𓄡	ḫ	ḫ	χ, kh	ẖ	ẖ	ẖ	X	x̯	ẖ	ẖ	ẖ	ẖ	ẖ	/ç/
𓊃	s	s	s	s	s (z)	z	s, z	z	s	z	s	s	z	/z, s/
𓋴	s	s	s	ś	s (ś)	s	s	s	ś	s	s	ś	s	/s/
𓈙	š	š	ś, sh	š	š	š	S	š	š	š	š	š	š	/ʃ/
𓈎	ḳ	ḳ	q	ḳ	ḳ	q	q	q	ḳ	q	q	ḳ	q	/k, q/
𓎡	k	k	k	k	k	k	k	k	k	k	k	k	k	/k/
𓎼	g	g	ḳ	g	g	g	g	g	g	g	g	g	g	/ɡ/
𓏏	t	t	t	t	t	t	t	t	t	t	t	t	t	/t/
𓍿	ṯ	ṯ	θ, th	ṯ	ṯ	ṯ	T	č	č	ṯ	ṯ	c	ṯ	/tʃ/
𓂧	d	d	ṭ	d	d	d	d	d	ṭ	d	d	ḍ	d	/d/
𓆓	ḏ	ḏ	t', tch	ḏ	ḏ	ḏ	D	ǧ	č̣	ḏ	ḏ	c̣	ḏ	/dʒ/

Vokal /ɛ/ lazimnya disisipkan di antara konsonan untuk menjadikan perkataan Mesir boleh disebut dalam bahasa Inggeris.

Contoh

Teks berikut ditransliterasikan di bawah mengikut beberapa skema yang lebih lazim. Sila maklum bahawa kebanyakan hieroglif dalam teks ini bukanlah tanda ekaliteral, tetapi boleh didapati dalam Senarai hieroglif Mesir.

Unikod: 𓇓𓏏𓐰𓊵𓏙𓊩𓐰𓁹𓏃𓋀𓅂𓊹𓉻𓐰𓎟𓍋𓈋𓃀𓊖𓐰𓏤𓄋𓐰𓈐𓏦𓎟𓐰𓇾𓐰𓈅𓐱𓏤𓂦𓐰𓈉code: egy is deprecated

(Teks ini lazimnya diterjemahkan menjadi "sebuah persembahan yang diberikan oleh raja; dan Osiris, Orang Barat Terkemuka (Barat ialah Dunia Si Mati), Tuhan Besar, Raja Abydos; dan Wepwawet, Raja Tanah Suci [iaitu, Nekropolis]." Ia juga boleh diterjemahkan kepada "persembahan diraja Osiris, Orang Barat Terkemuka, Tuhan Besar, Raja Abydos; dan Wepwawet, Dewa Tanah Suci" [Allen 2000:§24.10].)

Erman dan Grapow 1926–1953

ḥtp-dỉ-nśwt wśỉr ḫntj ỉmntjw nṯr ꜥꜣ nb ꜣbḏw wp-wꜣwt nb tꜣ ḏśr

Gardiner 1953

ḥtp-dỉ-nswt wsỉr ḫnty ỉmntỉw nṯr ꜥꜣ nb ꜣbḏw wp-wꜣwt nb tꜣ ḏsr

Buurman, Grimal, et al. 1988

Htp-di-nswt wsir xnty imntiw nTr aA nb AbDw wp-wAwt nb tA Dsr

Versi teks yang sama yang dikodkan sepenuhnya dan boleh dibaca mesin ialah:

M23-X1:R4-X8-Q2:D4-W17-R14-G4-R8-O29:V30-U23-N26-D58-O49:Z1-F13:N31-Z2-V30:N16:N21*Z1-D45: N25

Schenkel 1991

ḥtp-dỉ-nswt wsỉr ḫnty ỉmntjw nčr ꜥꜣ nb ꜣbč̣w wp-wꜣwt nb tꜣ č̣sr

Allen 2000

ḥtp-dj-nswt wsjr ḫntj jmntjw nṯr ꜥꜣ nb ꜣbḏw wp-wꜣwt nb tꜣ ḏsr

Schneider 2003

ḥtp-ḍỉ-nśwt wśỉr ḫnty ỉmntjw ncr ɗɹ nb ɹbc̣w wp-wɹwt nb tɹ c̣śr

Demotik

Sebagai peringkat terbaharu Mesir pra-Koptik, teks demotik telah lama ditransliterasi menggunakan sistem yang sama yang digunakan untuk teks hieroglif dan hieratik. Walau bagaimanapun, pada tahun 1980, pengkaji Demotik menerima pakai satu piawai antarabangsa, berdasarkan sistem tradisional yang digunakan untuk hieroglif tetapi ditambahkan beberapa simbol untuk vokal dan huruf lain yang ditulis dalam skrip demotik. Kamus Demotik Institut Oriental Universiti Chicago (atau CDD) menggunakan kaedah ini. Memandangkan sistem ini hanya akan menarik minat pakar, untuk butiran lihat rujukan di bawah.

Cenival, Françoise de (1980). "Unification des méthodes de translittération". Enchoria. 10: 2–4.
Johnson, Janet H (1980). "CDDP Transliteration System". Enchoria. 10: 5–6.
Johnson, Janet (2000). Thus wrote 'Onchsheshonqy: an introductory grammar of Demotic, Third Edition. Oriental Institute of the University of Chicago. ISBN 978-0-918986-49-8. Dicapai pada 28 August 2018.
Tait, William John (1982). "The Transliteration of Demotic". Enchoria. 11: 67–76.
Thissen, Heinz-Josef (1980). "Zur Transkription demotischer Texte". Enchoria. 10: 7–9.

Pengekodan

Pada tahun 1984 satu standard, sistem transliterasi berasaskan ASCII dicadangkan oleh sekumpulan pakar Mesir antarabangsa pada Table ronde informatique et égyptologie pertama dan diterbitkan pada tahun 1988 (lihat Buurman, Grimal, et al., 1988). Ini kini dikenali sebagai sistem Manuel de Codage (atau MdC), berdasarkan tajuk penerbitannya, Inventaire des signes hiéroglyphiques en vue de leur saisie informatique: Manuel de codage des textes hiéroglyphiques en vue de leur saisie sur ordinateur. Ia digunakan secara meluas dalam senarai perbincangan e-mel dan forum-forum internet yang memenuhi keperluan pakar Mesir profesional dan orang awam yang berminat.

Walaupun sistem Manuel de codage membolehkan transliterasi ringkas menggunakan "abjad", ia juga menetapkan kaedah yang kompleks untuk pengekodan teks Mesir purba yang lengkap dalam bentuk elektronik, mempunyai ciri-ciri seperti penentududukan, orientasi dan saiz setiap hieroglif. Sistem ini digunakan (biarpun biasa diubah suai) oleh pelbagai atur cara komputer yang dibangunkan untuk menaip teks hieroglif (seperti SignWriter, WinGlyph, MacScribe, InScribe, Glyphotext, WikiHiero, dan lain-lain).

Unicode

Dengan pengenalan blok Tambahan Lanjutan Latin kepada Unicode versi 1.1 (1992), penambahan alef dan ayin dalam Mesirologi ke Unicode versi 5.1 (2008) dan penambahan "I glotis" atau "yod Mesirologi" ke Unicode versi 12.0 (2019), kini teks Mesir boleh ditransliterasi sepenuhnya menggunakan muka taip Unicode. Jadual berikut hanya menyenaraikan aksara khas yang digunakan untuk pelbagai skema transliterasi (lihat di atas).

Aksara transkripsi dalam Unicode
kecil	ꜣ ()	ʾ ()	ꞽ ()	i̯	ï	ꜥ ()	u̯	ḥ	ḫ	ẖ	h̭
Unicode	U+A723	U+02BE	U+A7BD	U+0069 U+032F	U+00EF	U+A725	U+0075 U+032F	U+1E25	U+1E2B	U+1E96	U+0068 U+032D
Huruf besar	Ꜣ		Ꞽ ()			Ꜥ		Ḥ	Ḫ	H̱	H̭
Unicode	U+A722		U+A7BC			U+A724		U+1E24	U+1E2A	U+0048 U+0331	U+0048 U+032D
Huruf kecil	ś	š	ḳ	č	ṯ	ṭ	ṱ	č̣	ḏ
Unicode	U+015B	U+0161	U+1E33	U+010D	U+1E6F	U+1E6D	U+1E71	U+010D U+0323	U+1E0F
Huruf besar	Ś	Š	Ḳ	Č	Ṯ	Ṭ	Ṱ	Č̣	Ḏ
Unicode	U+015A	U+0160	U+1E32	U+010C	U+1E6E	U+1E6C	U+1E70	U+010C U+0323	U+1E0E
Kurungan/ tanda baca	⸗	⟨	⟩	⸢	⸣
Unicode	U+2E17	U+27E8	U+27E9	U+2E22	U+2E23

Alef, ayin dan yod Mesirologi

Tiga aksara yang khusus untuk bidang ini diperlukan untuk mengalih huruf bahasa Mesir:

Alef (, dua alef Semitistik, satu set di atas satu set (Lepsius); diganti dengan angka ⟨3⟩ dalam ASCII);^[2]
Ayin (, ayin Semitistik);
Yod (, i dengan alef Semitistik menggantikan titik, yod dan alef mula dipertimbangkan sebagai nilai bunyinya pada abad ke-19).^[3]

Walaupun tiga huruf Mesirologi dan Ugaritisis telah dicadangkan pada Ogos 2000,^[4] dua daripada tiga huruf itu barulah dikodkan pada tahun 2008 (Unicode 5.1): alef and ayin (kecil dan besar). Dua cadangan lagi dibuat untuk yod Mesirologi,^[5]^[6] keputusan akhirnya adalah untuk menerima penggunaan pneumata psili Sirilik (U+0486 ◌҆ ) sebagai salah satu daripada beberapa diakritik yang boleh digunakan untuk tujuan ini. Pilihan lain menggunakan koma superskrip (U+0313) dan cincin separuh kanan di atas (U+0357). Percubaan baru untuk tanda yang dipanggil LETTER I WITH SPIRITUS LENIS, 'Huruf I dengan Nafas Halus', telah dibuat pada tahun 2017.^[7] Nama itu dibantah keras oleh komuniti Mesirologi.^[8] Nama yang dicadangkan ditukar kepada EGYPTOLOGICAL YOD 'Yod Mesirologi'^[9] sebelum akhirnya menjadi GLOTTAL I 'I Glotis'.^[10] Tanda itu telah ditambah pada Mac 2019 dengan keluaran Unicode 12.0. Salah satu fon pertama yang memasukkan seluruh tandanya ialah Unicode Athena Baharu.^[11]

Denotasi	Huruf kecil	Huruf besar
Alef Mesirologi	ꜣ U+A723	Ꜣ U+A722
Ayin Mesirologi	ꜥ U+A725	Ꜥ U+A724
Yod Mesirologi	ꞽ U+A7BD	Ꞽ U+A7BC

Sebelum penggunaan tanda Unicode yang disebutkan di atas, pelbagai cara digunakan untuk menggantikannya, cth:

Penyelesaian Mesirologi
Denotasi	Huruf kecil	Huruf besar
Yogh Inggeris Pertengahan ^[12]	ȝ U+021D
Sicilicus terbalik ^[12]	ʿ U+02BF
Separuh kanan cincin di atas ^[13]	i͗ U+0069 U+0357	I͗ U+0049 U+0357
Separuh kanan cincin di atas ^[13]	ı͗ U+0131 U+0357 ^[14]	I͗ U+0049 U+0357
I dengan cangkuk di atas ^[12]	ỉ U+1EC9	Ỉ U+1EC8
Psili pneumata Sirilik	i҆ U+0069 U+0486	I҆ U+0049 U+0486
Koma superskrip	i̓ U+0069 U+0313	I̓ U+0049 U+0313

Tanda ekaliteral

Bahasa Mesir Pertengahan mempunyai 24 fonem konsonan dalam rekonstruksinya. Terdapat sekurang-kurangnya satu hieroglif dengan nilai fonetik yang sepadan dengan setiap fonem ini.

Jadual di bawah menyenaraikan "tanda ekaliteral" sedemikian serta transkripsi lazimnya dan "Sebutan Mesirologi" lazim dan nilai fonetik yang diandaikan.

Banyak hieroglif diwarnakan tetapi catnya telah tanggal daripada kebanyakan inskripsi. Warnanya berbeza-beza tetapi banyak glif menggunakan hanya satu warna, atau warna gabungan (seperti merah di bahagian atas dan biru di bahagian bawah). Dalam sesetengah kes, dua glif yang serupa secara grafik boleh dibezakan hanya dengan warna, namun dalam kes lain tidak tahulah jika warna yang dipilih mempunyai sebarang makna.

Tanda ekaliteral
Tanda			Transliterasi dan sebutan Mesirologi			Nilai fonetik (AFA)^[15]^[16]^[17]^[18]
Hieroglif	Warna tanda	Imej	Transliterasi	Sebutan Melayu	Catatan	Mesir Lama	Mesir Pertengahan
𓄿	Banyak warna	Burung nasar Mesir	ꜣ	a	Dipanggil alef atau hamzah, hentian glotis	sejenis likuida; nilai yang dicadangkan termasuk /ʀ/, /r/, /l/, /ɫ/	pelbagai, /ʀ/, /ʔ/, dan /j/
𓇋	Hijau	Mensiang berbunga	ꞽ atau j	i	Dipanggil iod	/j/ atau /ʔ/ (?)
𓇌	Hijau	Sepasang mensiang	y atau j	y atau i	Dipanggil yod atau y	tidak digunakan	/j/
𓏭	Biru	Dua garisan	y atau j atau ï	y atau i		tidak digunakan	/j/ atau /i/ (?)

𓂝	Merah	Lengan	ꜥ	'a	Dipanggil ayin	/ʕ/, atau /d/ tetapi dipertikai	/ʕ/; /d/ mungkin dikekalkan dalam beberapa perkataan dan dialek
𓅱 𓏲	Kuning	Anak puyuh atau kependekan hieratiknya	w	w atau u	Dipanggil wau	/w/
𓃀	Merah	Betis dan kaki	b	b		/b/
𓊪	Hijau	Alas atau bangku mensiang	p	p		/p/
𓆑	Kuning	Ular kapak bertanduk	f	f		/f/
𓅓	Kuning	Burung	m	m		/m/
𓈖	Black	Riak air	n	n		/n/
𓂋	Merah	Mulut manusia	r	r		/ɾ/, kadangkala /l/ (dalam dialek sentiasa /l/)	pelbagai /ɾ/, /l/, /j/, ∅ (dalam dialek /l/, /j/, ∅)
𓉔	Biru	Teduhan mensiang	h	h		/h/
𓎛	Hijau	Sumbu berpintal	ḥ	h	h pedas, geseran farinks tak bersuara	/ħ/
𓐍	Hijau	Ayak atau uri-uri	ḫ	kh	Geseran velar tak bersuara	/χ/ ~ /x/, atau secara spekulatif /ɣ/(?)
𓄡	Berbagai warna digunakan	Perut dan ekor haiwan	ẖ	kh lembut	Bunyi yang lebih lembut, geseran lelangit tak bersuara	/ç/, atau secara spekulatif /x/(?)
𓊃	Merah	Selak	z atau s	z/s		sangat tidak jelas; nilai yang dicadangkan termasuk /z/, /t͡s/, /sʼ/, /θ/	/s/
𓋴	Merah	Kain yang dilipat	s atau ś	s		/s/	/s/
𓈙 𓈚 𓈛 𓈜	Biru	Kolam taman	š	sy		/ʃ/
𓈎	Biru	Lereng bukit	ḳ atau q	q	k yang ditekankan, letupan uvular tak bersuara	/kʼ/ atau /qʼ/(?) (penentuan fonetik tepat daripada ⟨g⟩ tidak jelas)
𓎡 𓎢	Hijau	Bakul dengan pemegang	k	k		/k/
𓎽 𓎼	Merah	Pemegang balang	g	g		/kʼ/ atau /g/(?) (penentuan fonetik tepat daripada ⟨q⟩ tidak jelas)
𓏏	Biru	Sebuku roti	t	t		/t/	/t/ ~ ∅
𓍿	Hijau	Tali pengikat atau belenggu	ṯ atau č	c	Seperti Melayu cawan	/c/	/c/ ~ /t/ ~ ∅
𓂧	Merah	Tangan	d atau ṭ	d		/tʼ/
𓆓	Kuning	Ular tedung	ḏ atau č̣	j		/cʼ/	/cʼ/ ~ /tʼ/

Lihat juga

Rujukan

Petikan

^ E. Edel, Altägyptische Grammatik, Analecta Orientalia 34, 39, Rom (1955, 1964).
^ Carsten Peust, Egyptian Phonology: Introduction to the Phonology of a Dead Language (Göttingen, 1999), 127.
^ Peust, Egyptian Phonology, m/s 50, 99ff.
^ Everson, Michael. Cadangan untuk menambah 6 aksara Mesirologi dalam UCS, 2000-08-27
^ Everson, Michael dan Bob Richmond, YOD MESIROLOGI dan pernafasan Sirilik, 2008-04-08
^ Everson, Michael, Cadangan untuk mengekod Yod Mesirologi dan aksara serupa dalam UCS, 2008-08-04
^ Michel Suignard, Proposal to encode Egyptological Yod and similar characters in the UCS, 2017-05-09 (rujuk cadangan 2008 terkemudian).
^ "The Egyptian June 2017 Archive by thread". evertype.com. Dicapai pada Dec 29, 2022.
^ Moore, Lisa (2018-02-02). "L2/17-362: UTC #153 Minutes".
^ Moore, Lisa (2018-11-20). "L2/18-183: UTC #156 Minutes".
^ "New Athena Unicode Font Download". apagreekkeys.org. Dicapai pada Dec 29, 2022.
^ ^a ^b ^c See IFAO - Polices de caractères
^ "New Athena Unicode Font Download". ucbclassics.dreamhosters.com. Dicapai pada Dec 29, 2022.
^ "Unicode - Glossing Ancient Languages". wikis.hu-berlin.de. Dicapai pada Dec 29, 2022.
^ Loprieno, Antonio (2001) "From Ancient Egyptian to Coptic" dalam Haspelmath, Martin et al. (eds.), Language Typology and Language Universals
^ Peust, Carsten (1999) Egyptian Phonology: An Introduction to the Phonology of a Dead Language, Göttingen: Peust und Gutschmidt Verlag GbR
^ Allen, James P. (2013) The Ancient Egyptian Language: An Historical Study, Cambridge: Cambridge University Press
^ Kammerzell, Frank (2005). Old Egyptian and Pre-Old Egyptian : Tracing Linguistic Diversity in Archaic Egypt and the Creation of the Egyptian Language. Achet. ISBN 9783933684202. Dicapai pada 29 Dis 2022 – melalui edoc.bbaw.de.

Bibliografi

Allen, James Paul (2000). Middle Egyptian: An Introduction to the Language and Culture of Hieroglyphs. Cambridge: Cambridge University Press.
Buurman, Jan; Grimal, Nicolas-Christophe; Hainsworth, Michael; Hallof, Jochen; van der Plas, Dirk (1988). Inventaire des signes hiéroglyphiques en vue de leur saisie informatique: Manuel de codage des textes hiéroglyphiques en vue de leur saisie sur ordinateur. Mémoires de l'Académie des Inscriptions et Belle-Lettres (Nouvelle Série). 8 (ed. 3rd). Paris: Institut de France.
Erman, Adolf; Grapow, Hermann, penyunting (1971). Wörterbuch der aegyptischen Sprache im Auftrage der deutschen Akademien. 1–6. Berlin: Akademie-Verlag.
Gardiner, Alan Henderson (1957). Egyptian Grammar; Being an Introduction to the Study of Hieroglyphs (ed. 3rd). Oxford: Griffith Institute.
Hannig, Rainer (1995). Großes Handwörterbuch Ägyptisch–Deutsch: die Sprache der Pharaonen (2800–950 v. Chr.). Kulturgeschichte der antiken Welt. 64. Mainz am Rhein: Verlag Philipp von Zabern. ISBN 9783805317719.
Kammerzell, Frank (2005). "Old Egyptian and Pre-Old Egyptian: Tracing linguistic diversity in Archaic Egypt and the creation of the Egyptian language". Dalam Seidlmayer, Stephan Johannes (penyunting). Texte und Denkmäler des ägyptischen Alten Reiches. Thesaurus Linguae Aegyptiae. 3. Berlin: Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. m/s. 165–247. ISBN 3-933684-20-X.
Schenkel, Wolfgang (1990). Einführung in die altägyptische Sprachwissenschaft. Orientalistische Einführungen. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft. doi:10.11588/diglit.47786. ISBN 3-534-03506-2.
Schenkel, Wolfgang (1991). Tübinger Einführung in die klassisch-ägyptische Sprache und Schrift. Tübingen: W. Schenkel. doi:10.11588/diglit.13942.
Schneider, Thomas (2003). "Etymologische Methode, die Historizität der Phoneme und das ägyptologische Transkriptionsalphabet". Lingua aegyptia: Journal of Egyptian Language Studies. 11: 187–199.
International Congress of Egyptologists (2023). "The Leiden Unified Transliteration". Diarkibkan daripada yang asal pada 2023-08-13.CS1 maint: unfit URL (link)

Pautan luar

Manuel de Codage : butiran teknikal transliterasi elektronik teks Mesir
Sistem transliterasi berasaskan Unikod yang diterima pakai oleh Institut Français d'Archéologie Orientale. Penerangan dan susun atur papan kekunci yang boleh dimuat turun.
Penukar pengekodan dalam talian untuk menukar transliterasi berasaskan ASCII kepada Unicode.

[Edel1955-1] E. Edel, Altägyptische Grammatik, Analecta Orientalia 34, 39, Rom (1955, 1964).

[2] Carsten Peust, Egyptian Phonology: Introduction to the Phonology of a Dead Language (Göttingen, 1999), 127.

[3] Peust, Egyptian Phonology, m/s 50, 99ff.

[4] Everson, Michael. Cadangan untuk menambah 6 aksara Mesirologi dalam UCS, 2000-08-27

[5] Everson, Michael dan Bob Richmond, YOD MESIROLOGI dan pernafasan Sirilik, 2008-04-08

[6] Everson, Michael, Cadangan untuk mengekod Yod Mesirologi dan aksara serupa dalam UCS, 2008-08-04

[7] Michel Suignard, Proposal to encode Egyptological Yod and similar characters in the UCS, 2017-05-09 (rujuk cadangan 2008 terkemudian).

[8] "The Egyptian June 2017 Archive by thread". evertype.com. Dicapai pada Dec 29, 2022.

[9] Moore, Lisa (2018-02-02). "L2/17-362: UTC #153 Minutes".

[10] Moore, Lisa (2018-11-20). "L2/18-183: UTC #156 Minutes".

[11] "New Athena Unicode Font Download". apagreekkeys.org. Dicapai pada Dec 29, 2022.

[IFAO_polices-12] See IFAO - Polices de caractères

[13] "New Athena Unicode Font Download". ucbclassics.dreamhosters.com. Dicapai pada Dec 29, 2022.

[14] "Unicode - Glossing Ancient Languages". wikis.hu-berlin.de. Dicapai pada Dec 29, 2022.

[15] Loprieno, Antonio (2001) "From Ancient Egyptian to Coptic" dalam Haspelmath, Martin et al. (eds.), Language Typology and Language Universals

[16] Peust, Carsten (1999) Egyptian Phonology: An Introduction to the Phonology of a Dead Language, Göttingen: Peust und Gutschmidt Verlag GbR

[17] Allen, James P. (2013) The Ancient Egyptian Language: An Historical Study, Cambridge: Cambridge University Press

[18] Kammerzell, Frank (2005). Old Egyptian and Pre-Old Egyptian : Tracing Linguistic Diversity in Archaic Egypt and the Creation of the Egyptian Language. Achet. ISBN 9783933684202. Dicapai pada 29 Dis 2022 – melalui edoc.bbaw.de.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]