Үелэх систем
Химийн элементийн үелэх систем (мөн Менделеевийн үелэх систем гэж нэрэлдэг) гэдэг нь орчин үед мэдэгдэж буй химийн элементүүдийн жагсаалт юм. Үелэх системд химийн элементүүд нь өөрсдийн атомын дугаарын дарааллаараа (багаас их рүү) байрлана.
Химийн элементүүдийг үелэх системд Үе болон Бүлгүүдэд хуваана.
Үелэх системийн мөрийн дагуу, 7 үе байх ба эхний үед (үе 1) зөвхөн Устөрөгч, Гели гэсэн 2 элемент, 2 ба 3-р үе тус бүр 8 элемент агуулна. Бусад үеүүд харьцангуй олон химийн элементүүдийг агуулна.
Үелэх системийн баганыг бүлэг гэж нэрлэх ба стандарт үелэх системд нийтдээ 18 бүлэг ялгана. Нэг бүлэгт багтах химийн элементүүдийн электрон байгуулалт нь төстэй байх учир химийн шинж чанар нь ойролцоо байна. Жишээлбэл, 18-р бүлгийн элементүүдийг инерт хийнүүд гэж нэрлэх ба эдгээр нь өөр элементүүдтэй урвалд ордоггүй.
Үелэх системийг Оросын химич Дмитрий Менделеев (1834-1907) 1869 онд нээж гаргасан ажээ.
Анх Химийн үелэх системийг 1869 оны 3-р сарын 26-27-нд Менделеевын "Химийн үндэс" «Основы Химии» (ч. 1, вып. 2) номонд хэвлэгдсэн байна. Дараа нь Менделеев орон нутгаар аялж явахдаа агуу юм нээснээ мэдэрч энэхүү Үелэх системийг "Нийгмийн ашиг тус" «Общественная польза» хэвлэх үйлдвэрт бусад химичдэд тусгайлан илгээхээр 3-р сарын 29-нд хэвлүүлжээ. Албан ёсоор 1969 оны 4-р сарын 17-д германы Лайпциг хотын "Практик химийн сэтгүүл" «Journal für Praktische Chemie» -д хэвлэгдэж олон нийтийн хүртээл болжээ.
Стандарт үелэх систем
[засварлах | кодоор засварлах]| Бүлэг → | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | ||
| Үе ↓ | ||||||||||||||||||||
| 1 | 1 H |
2 He | ||||||||||||||||||
| 2 | 3 Li |
4 Be |
5 B |
6 C |
7 N |
8 O |
9 F |
10 Ne | ||||||||||||
| 3 | 11 Na |
12 Mg |
13 Al |
14 Si |
15 P |
16 S |
17 Cl |
18 Ar | ||||||||||||
| 4 | 19 K |
20 Ca |
21 Sc |
22 Ti |
23 V |
24 Cr |
25 Mn |
26 Fe |
27 Co |
28 Ni |
29 Cu |
30 Zn |
31 Ga |
32 Ge |
33 As |
34 Se |
35 Br |
36 Kr | ||
| 5 | 37 Rb |
38 Sr |
39 Y |
40 Zr |
41 Nb |
42 Mo |
43 Tc |
44 Ru |
45 Rh |
46 Pd |
47 Ag |
48 Cd |
49 In |
50 Sn |
51 Sb |
52 Te |
53 I |
54 Xe | ||
| 6 | 55 Cs |
56 Ba |
* |
72 Hf |
73 Ta |
74 W |
75 Re |
76 Os |
77 Ir |
78 Pt | 79 Au |
80 Hg |
81 Tl |
82 Pb |
83 Bi |
84 Po |
85 At |
86 Rn | ||
| 7 | 87 Fr |
88 Ra |
** |
104 Rf |
105 Db |
106 Sg |
107 Bh |
108 Hs |
109 Mt |
110 Ds |
111 Rg |
112 Cn |
113 Nh |
114 Fl |
115 Mc |
116 Lv |
117 Ts |
118 Og |
||
| 8 | 119 Uue |
120 Ubn |
* |
156 Uph |
157 Ups |
158 Upo |
159 Upe |
160 Uhn |
161 Uhu |
162 Uhb |
163 Uht |
164 Uhq |
||||||||
| * Лантаноидууд | 57 La |
58 Ce |
59 Pr |
60 Nd |
61 Pm |
62 Sm |
63 Eu |
64 Gd |
65 Tb |
66 Dy |
67 Ho |
68 Er |
69 Tm |
70 Yb |
71 Lu | |||||
| ** Актиноидууд | 89 Ac |
90 Th |
91 Pa |
92 U |
93 Np |
94 Pu |
95 Am |
96 Cm |
97 Bk |
98 Cf |
99 Es |
100 Fm |
101 Md |
102 No |
103 Lr | |||||
Улаан өнгөөр шүлтийн металл
Улбар шар өнгөөр газрын шүлтийн металл
Ягаан-улаан өнгөөр шилжилтийн металлууд
Саарал өнгөөр бусад металлууд
Бор өнгөөр металлоидууд
Ногоон өнгөөр бусад металл бишүүд
Шар өнгөөр галогенууд
Цэнхэр өнгөөр инерт хийнүүд
Бүдэг ягаан өнгөөр лантаноидууд
Тод ягаан өнгөөр актиноидууд
Жирийн нөхцөл (стандарт температур, даралт) дэх төлвийг атомын дугаарын өнгөөр илэрхийлэв:
- Үргэлжилсэн шугамаар хүрээлэгдсэн элементүүд тогтвортой изотопитой
- Тасархай шугамаар хүрээлэгдсэн элементүүд байгальд тааралддаг цацраг идэвхит изотопитой
- Цэгээр хүрээлэгдсэн элементүүд байгальд тааралдахгүй (Синтетик элементүүд)
- Хүрээгүй элементүүдийн хагас задралын хугацаа хэт богино тул одоогоор нээгдээгүй байна
Мөн үзэх
[засварлах | кодоор засварлах]Гадаад холбоос
[засварлах | кодоор засварлах]- Periodic Table of the Elements - displays basic properties
- The Pictorial Periodic Table
- WebElements Periodic table
Энэ нуклидын тухай өгүүлэл дутуу дулимаг бичигджээ. Нэмж гүйцээж өгөхийг хүсье.