Прејди на содржината

Пат на темјанот

Од Википедија — слободната енциклопедија
Пустинските градови во Негев (Шивта) биле поврзани со средоземниот крај на древниот пат на темјанот и трговскиот пат на зачините.

Пат на темјанот, како и „Патот на зачините“, бил многу важен за трговијата и вклучувал мрежа што ги опфаќала главните антички трговски патишта што го поврзуваат средоземниот свет со јужните и источните извори на темјан, зачини и луксузни стоки, кои се протегале од средоземните пристаништа преку Левант и Египет преку Северна Африка и Арабија сè до Индија. Трговијата со темјан од Јужна Арабија до Медитеранот цветала околу VII век пр.н.е. до 2. век.[1] Патот на темјанот служел како канал за трговија со стоки, како што се арапскиот темјан и миро;[1] Индиски зачини, скапоцени камења, бисери, абонос, свила и фини текстилни производи[2] и Рогот на Африка со неговите ретки дрвја, перје, животински кожи, сомалиски темјан и злато.[2][3]

Рана историја

[уреди | уреди извор]
Трговијата со темјан, која го поврзувала Египет со земјите каде што се одгледува темјан, во голема мера зависела од пловидбата по Црвеното Море.

Египќаните тргувале во Црвеното Море, увезувале зачини, злато и егзотично дрво од „Земјата Пунт“ и од Арабија.[4] Индиската стока била довезувана со арапски и индиски бродови во Аден. Равлинсон ги идентификува долго дебатираните „бродови на Таршиш“ како тирската флота опремена во Езион-Гебер која извршила неколку трговски патувања на исток, што довело до наоѓање злато, сребро, слонова коска и скапоцени камења.[4] Оваа стока била претоварана во пристаништето Офир.[4]

Според еден историчар:[5]

„ Во античкиот период, Јужна Арабија и Рогот на Африка се чини дека биле главните снабдувачи на темјан, додека во денешно време трговскиот центар за трговија со смола (гумa) билe во Аден и Оман. Рани текстови на ритуали од Египет укажуваат на тоа дека копнените трговци доаѓале до трговските патишта на Горен Египет, но можеби најспектакуларниот доказ за оваа трговија е даден на фреските датирани околу 1500 година пр.н.е. на ѕидовите на храмот во Теба, што го бележи патување на флота испратена од кралицата на Египет во земјата на Пунт.[6] На овие релјефи се прикажани пет бродови, со купишта богатства, а на еден од нив се прикажани триесет и едно мало дрво темјан во када што се транспортира на бродот. “
„ Периплус Марис Еритхраи и други грчки текстови се однесуваат на неколку крајбрежни локации во Сомалија, Јужна Арабија и Индија, вклучени во трговијата со темјан, миро, кинески цимет, бделиум (смола) и низа гумени смоли наречени дуака, канкамон и мок роту. “

Копнена рута

[уреди | уреди извор]
Економијата на Кралството Катабан (светло сина) се засновала на одгледување и трговија со зачини и ароматични производи, вклучувајќи темјан и миро. Тие биле извезувани во Медитеранот, Индија и Абисинија, каде што биле високо ценети од многу култури, користејќи камили на патиштата низ Арабија и Индија.

Меѓу најважните трговски точки на Патот на темјанот од Персискиот Залив до Средоземното Море била Герха во Персискиот Залив, за која историчарот Страбон известил дека била основана од вавилонски бегалци како халдејска колонија.[7] Герха влијаела на развојот на трговските патишта низ Арабија до Медитеранот и ја контролирала трговијата со ароматични производи со Вавилон во 1 век пр.н.е.[7] Герха била едно од важните пристаништа за влез на стоки испорачани од Индија.[7]

Поради својата истакната позиција во трговијата со темјан, Јемен привлекол доселеници од Плодната Полумесечина.[8] Темјанот и мирото биле клучни за економијата на Јемен и биле препознаени како извор на богатство од владетелите.[8] Неодамнешни истражувања откриле древен трговски пат низ источен Јемен во регионот Махра.[9]

Асирски документи покажуваат дека Тиглат-Пилесер III напредувал преку Феникија до Газа.[10] Газа на крајот била опустошена, а владетелот на Газа побегнал во Египет, но подоцна продолжил да дејствува како вазален владетел.[10] Мотивот за нападот бил да се добие контрола врз трговијата со темјан во Јужна Арабија која цветала низ целиот регион.[10]

Тиглат-Пилесер III ја нападнал Газа за да ја контролира трговијата долж патот на темјанот.[10]

И.Е.С. Едвардс ја поврзува Сиро-ефраимитската војна со желбата на Израелците и Арамејците да го контролираат северниот крак на патот на темјанот, кој досегал од Јужна Арабија и можел да се искористи за контрола кон Трансјордан.[11] Археолошките натписи зборуваат и за плен донесен од земјата на му-у-на-а-а, можеби и Меунита спомената во Стариот завет.[10] Некои научници ја препознаваат оваа група како Минејците од Јужна Арабија, кои се занимавале со трговија со темјан и кои ги окупирале северните трговски пунктови на патот на темјанот.[10]

Ароматичните производи од Дофар и луксузните производи од Индија им донеле богатство на кралствата во Арабија.[12] Ароматичните производи од Дофар биле испорачувани од природното пристаниште Хор Рори кон непристапниот западен брег на Јужна Арабија.[13] Караваните ги носеле овие производи на север до Шабва, а од таму до кралствата Катабан, Саба, Минеј и Палестина и до Газа.[13] На вкупната цена на овие луксузни стоки се додавале и трошокот за наплата на сопствениците на бунари и други објекти.[13]

Грчко-римско заобиколување на копнените патишта

[уреди | уреди извор]
Римски поморски патишта со Индија според Periplus Maris Erythraei, 1 век од нашата ера Римјаните го заобиколиле копнениот пат со побрз и побезбеден пат.

Набатејците ја изградиле Петра,[14] која стоела на половина пат помеѓу влезот во Акапскиот Залив и Мртвото Море во време кога Патот на темјанот од Арабија до Дамаск ја минувал копнената рута од Петра до Газа.[15] Оваа позиција им дала на Набатејците контрола над трговијата по патот на темјанот.[15] Со цел да се контролира патот на темјанот од Набатеа, била спроведена грчка воена експедиција која водела до Сван, која била изведена без успех под водство на Антигон Киклоп, еден од генералите на Александар Македонски.[15] Набатејската контрола над трговијата се зголемила и се проширила на запад и на север.[15] Замената на Грција со Римското Царство како администратор на средоземниот басен довело до повторно воспоставување на директна трговија со Истокот.[16] Според историчарот, „Јужните Арапи протестираа поради пиратски напади врз римските бродови во Аденскиот Залив, што резултираше со тоа што Римјаните го уништија Аден и го фаворизираа западниот абисински брег на Црвеното Море“.[17] Монополот на индиските и арапските посредници бил ослабен со развојот на монсунската трговија од страна на Грците преку откривањето на директен пат до Индија (Хипалус), принудувајќи ги партските и арапските посредници да ги прилагодат своите цени за да се натпреваруваат на римскиот пазар со стоката што Рим сега ја купувал по директен пат до Индија.[16] Индиските бродови отпловиле во Египет, бидејќи поморските патишта на Јужна Азија не биле под контрола на некоја сигурна сила.[16]

Областите околу Арапскиот Полуостров според Periplus Maris Erithraei.

Според еден историчар:[18]

„ Трговијата со Арабија и Индија со темјан и зачини станувала сè поважна, а Грците за прв пат почнале директно да тргуваат со Индија. Откривањето или повторното откривање на морскиот пат до Индија му се припишува на извесен Евдохос, кој бил испратен за таа цел кон крајот на владеењето на Птоломеј Еуергет II (починал во 116 година пр.н.е.). Евдохос остварил две патувања до Индија, а потоа, откако се скарал со своите работодавци во Птоломејското Кралство, исчезнал во неуспешен обид да отвори алтернативен пат кон Индија, ослободен од птоломејската контрола, пловејќи низ Африка. Воспоставувањето на директни контакти меѓу Египет и Индија веројатно овозможило слабеење на арапското владеење во овој период, бидејќи Сабејското Кралство на југозападна Арабија било соборено и заменето со Химјарското Кралство околу 115 година пр.н.е. Увозот на цимет во Египет и други источни зачини, како што е црниот пипер, значително се зголеми, иако трговијата во Индискиот Океан засега остана во многу мал обем, не повеќе од дваесет египетски бродови што пловеле вон Црвеното Море секоја година. “
Сасанидското Царство од 602 до 629 година

Темјанот од Дофар бил собиран во Моши (древен Сумхурам). Бил доставуван до Кана и транспортиран по копно до Шабва и понатаму на север во Наџран, Мека, Медина, Петра и Газа на Средоземното Море. Исто така бил испорачуван во Вавилон и Палмира преку Персискиот Залив.[19]

Римската трговија со Индија продолжила да расте, а според Страбон (II.5.12):[20]

„ Во секој случај, кога Галус беше префект на Египет, јас го следев и отидов од Нил до Сиена и границата на Етиопија, и дознав дека сто и дваесет бродови пловеле од Миос Хормос до Индија, додека порано, под Птоломејците, само неколку се обиделе да го завршат патувањето и да го продолжат сообраќајот во трговијата со Индија. “

Опаѓање

[уреди | уреди извор]

На крајот на шестиот век, Исидор Севиљаски ги набројал ароматите што сè уште се увезувале во Визиготска Шпанија.[21] Од ароматичните дрвја (de arboris aromaticis), Исидор во својата енциклопедија навел миро, бибер, цимет, амом ( кардамом?), кинески цимет; од ароматични растенија (de herbis aromaticis), ги навел: нард, шафран, кардамом. Овие биле тие што пристигнувале преку трговските патишта, останатите се достапни во Шпанија: темјан, алое, роза, љубичици, крин, линцура, пелин, анасон и други.

Со намалување на трговијата со темјан, Јемен го презел извозот на кафе преку пристаништето Ел Мока на Црвеното Море.[22]

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ 1,0 1,1 „Incense Route – Desert Cities in the Negev“. UNESCO.
  2. ↑ 2,0 2,1 „Traders of the Gold and Incense Road“. Embassy of the Republic of Yemen, Berlin. Архивирано од изворникот на 2007-09-08.
  3. ↑ Ulric Killion, A Modern Chinese Journey to the West: Economic Globalisation And Dualism, (Nova Science Publishers: 2006). стр. 66
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Rawlinson 2001
  5. ↑ Ray, Himanshu Prabha (2003). The Archaeology of Seafaring in Ancient South Asia. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-01109-9.
  6. ↑ Ова се однесува на експедицијата на Хатшепсут од 1515 година пр.н.е.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Larsen 1983
  8. ↑ 8,0 8,1 Glasse 2001
  9. ↑ Wilford, Ruins in Yemeni Desert Mark Route of Frankincense Trade, The New York Times, JAN. 28, 1997
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 10,5 Edwards 1969
  11. ↑ Edwards 1969.
  12. ↑ Archibald 2001.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Archibald 2001
  14. ↑ City Of Stone Documentary
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 Eckenstein 2005
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Lach 1994
  17. ↑ Kearney, Milo (2004). The Indian Ocean in World History. Routledge. ISBN 978-0-415-31277-6.
  18. ↑ Fage, John Donnelly; и др. (1975). The Cambridge History of Africa. Cambridge University Press. стр. 164. ISBN 978-0-521-21592-3.
  19. ↑ „Middle East Institute, The Story of Frankincense, Washington“. Архивирано од изворникот на 9. 01. 2018. Посетено на 15 декември 2017. Проверете ги датумските вредности во: |archive-date= (help)
  20. ↑ Извор
  21. ↑ Isidore: "Aromatics are those perfumed odours sent to us by India, the Arabian regions and other places besides. And aromatics seem to derive their name either from their use on the altars of the gods, or because we see that they spread forth and mingle with the air" (Libri differentiarum sive de proprietate sermonum, quoted in Maguelonne Toussant-Samat, Anthea Bell, tr. The History of Food, revised ed. (2009). стр. 434); since sacrifice to the gods had been proscribed for more than two centuries, Isidore may simply have been repeating an old list.
  22. ↑ Colburn 2002.

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Пат_на_темјанот&oldid=5243202“