Парламент на Англија

Англискиот парламент пред кралот. c.1300.

Парламентот на Англија беше законодавството на Кралството Англија. Англискиот парламент ги влече своите корени од Англосаксонскиот Витенагем (Anglo-Saxon Witenagemont). Во 1066, Вилијам од Нормандија донесе феудален систем, со кои тој побара совет од Советот на главните станари (tenants-in-chief) и проповедници пред да направи закони. Во 1215 година,главните станари ја обезбедеја Големата повелба од кралот Јован, со што се утврди дека царот не може да наметне данок или да собира какви било даноци (освен феудалните даноци на кои се биле досега навикнати), освен со согласност на неговиот кралски совет, кој полека прераснал во парламент.

Во текот на вековите, англискиот парламент прогресивно ја ограничи моќта на англиската монархија која веројатно кулминираше во Англиската граѓанска војна и на судењето и погубувањето на Чарлс Први во 1649 година. По реставрацијата на монархијата под Чарлс Втори, превласта на парламентот беше утврден принцип и сите идни англиски и подоцна британски суверенитети беа ограничени на улогата на уставни монархии со ограничена извршна власт. Актот на Унијата 1707 ги спои Англискиот парламент со Собранието на Шкотска за да се формира Парламентот на Велика Британија. Кога Собранието на Ирска беше укинато во 1801 година, неговите поранешни членови беа споени во она што сега се нарекува Собранието на Обединетото Кралство. Ова го прави сегашниот парламент на Обединетото Кралство за едно од најстарите законодавните тела во светот. Поради историјата и влијанието на британската империја, британскиот парламент стана модел за многу други национални законодавни тела. Овој модел е наведен како системот Вестминстер бидејќи британскиот парламент се наоѓа во Вестминстер во рамките на Голем Лондон.

Историја

Според монархискиот систем на владеење , монархот обично мора да се консултира и да побара мерка за прифаќање на неговите политики, ако тој ја ужива широката соработка на неговите поданици. Првобитните кралеви на Англија немале постојаната војска или полиција и затоа зависеле од поддршката на моќните поданици. Монархијата имала агенти во секој дел од земјата. Сепак, под феудалниот систем кој еволуирал во Англија по норманската инвазија во 1066, законите на Круната не можеле да биде прифатени без поддршката на благородништвото и свештенството. Поранешните имале сопствени економски и воени моќни бази преку големи сопствеништва на земјиште и феудалните обврски на нивните станари (некои од коги поседувале земјиште под услов на воена служба). Црквата - тогаш сè уште дел од Римокатоличката црква и тоа поради крајната лојалност кон Рим - беше речиси закон кон себе во овој период, како што имаше свој систем од верско-правни судови. Со цел да се побара консултација и согласност од благородништвото и високото свештенство за големите одлуки, англиските монарси по 1066 година ги повикувале Големите совети. Типичниот Голем советот ќе се состои од архиепископи, владици, игумени, грофови и ерлови, столбовите на феудалниот систем. Овие Големи совети биле лабаво засновани на структурата на Англосаксонскиот Витенагем, иако важноста на подоцнежната институција до подоцнежниот развој на парламентот може да бидат преувеличени. Кога овој систем на консултации и согласност се срушија често беше невозможно за владата да функционира ефикасно. Двата најозлогласени примери на овие претходници на владеењето на Хенри Трети, се случаите на Томас Бекет и кралот Јован.

Бекет, кој бил Кантербериски архиепископ, помеѓу 1162 и 1170 година, бил убиен по долг спор со Хенри Втори за надлежноста на Црквата. И Јован, крал од 1199 до 1216 година , наиде на непријателство од многу водечки благородници кои го принудиле да се согласи на Големата повелба во 1215 година. Одбивање на Јован да се придржи до овој договор доведе до граѓанска војна ( Првата баронска војна). Големиот Совет еволуираше во Парламентот на Англија. Самиот термин почнал да се користи за време на раниот 13 век, произлегувајќи од латинските и француските зборови за дискусија и зборување. Зборот првпат се појавува во официјални документи во 1230-тите. Како резултат на работата од страна на историчарите Г.О.Сајлес и Х.Г. Ричардсон, нашироко се верува дека првите парламентите имале судска, како и законодавна функција.

Во текот на 13-ти и 14 век, кралевите почнале да ги повикуваат витезите од грофовијата (Knights of the Shire) да се сретат кога монархот ќе увиди дека тоа е потребно. Истакнат пример за ова беше во 1254 година кога шерифите на земјите беа наложени да испратат витези од грофовиите до парламентот да го советуваат кралот за финансиите.

Првично, парламентите во најголем дел биле повикани кога кралот требало да собере пари преку даноците. По Големата повелба ова стана конвенција. Ова се должи на ниту мал дел на фактот дека Јован починал во 1216 година и бил наследен од неговиот помал син Хенри Трети. Водечките благородници и свештени лица регулирани во име на Хенри сè додека не дошол на возраст, давајќи им го вкус на моќта, што тие не ќе можеле да го нарушат. Меѓу другото, тие се осигураа Големата повелба да биде повторно издадена од страна на младиот крал.

Парламентот за време на владеењето на Хенри Трети.

Откако заврши малолетноста на Хенри Трети, тој презеде целосна контрола на Владата на неговото кралство, многу водечки благородништва стана сè повеќе загрижени за неговиот стил на владеење, посебно неговата неподготвеност да ги консултира за одлуките што ги презема и неговиот воочена подготвеност да дарува покровителство на неговите надворешни роднини во предност на неговите домашни поданици. Одлуката на Хенри да ја поддржи катастрофалната папската инвазија на Сицилија беше последната сламка. Во 1258 година, седум водечки грофови го принудија Хенри да се согласи и да се заколне на свечена заклетва на одредбите на Оксфорд, кои ефикасно ја укинаа апсолутистичката англо-норманска монархија, давајќи му моќ на Советот од петнаесет грофови да се справи со работата на власта и обезбедување на трипати -годишна седница на парламентот да ги следи нивните дела. Парламентот се свика 6 пати помеѓу јуни 1258 и април 1260 година , најзначаен собир на кој беше оксфордскиот парламент (1258), кој ги постави темелите за изградба на одредбите од Оксфорд.

Францускиот благородник Симон де Монтфорт се појави како водач на овој специфичен англиски бунт. Во следните години, оние кои го поддржуваа Монтфорт и оние кои го поддржуваа кралот растеа одделно сè повеќе и повеќе. Хенри доби папската була во 1263 година ослободувајќи го од неговата заклетва и двете страни почнаа да подигат војски. Во битката на Левес (Battle of Lewes) на 14 мај 1264 година, Хенри бил поразен и заробен од војската на Монтфорт. Меѓутоа многу од благородниците, кои првично го поддржуваа Монфорт почна да се сомневаат дека отишол предалеку со неговиот реформирачки ентузијазам. Неговата поддршка меѓу благородништвото брзо опадна. Така во 1264 година , Монфорт го повика првиот парламент во англиската историја без какви било претходни кралско овластување. Архиепископите, епископите, игумените, ерловите и грофови беа повикани, како што биле и по два витеза од секоја грофовија и два бургеса (burgesses) од секоја околија. Витезите биле повикани на претходните совети, но репрезентацијата на реони беше без преседан. Нивниот процес на селекција се разликуваше од околија до околија, но постои мало сомневање дека некоја форма на демократски избори се користела во многуте случаи. Ова беше чист потег за да се зацврсти позицијата на Монтфорт како легитимен владетел на кралството, бидејќи тој го зароби Хенри и неговиот син принцот Едвард (подоцна Едвард Први) во битката на Левес.

Парламент составен од претставници на царството беше логичен начин за Монтфорт да ја воспостави својата власт. Во повикување на овој парламент, тој го експлоатираше фактот дека повеќето од благородништвата го напуштија неговото движење и ги повикал витези и бургите (burgesses) од новата благородничка класа, во обид да стекне народна поддршка. Овој парламентот беше повикан на 14 декември 1264 година. Првпат се сретнале на 20 јануари 1265 година во Вестминстер Хол и беше распуштена на 15 февруари 1265 година. Не е сигурно тоа за кој всушност се појави овој парламент. Сепак, шема на Монтфорт беше официјално прифатена од Едвард Први во т.н. "Модел на парламент" на 1295 година. Учеството во парламентот на витези и бурги (burgesses) историски стана познат како повикување на "народот" (“the Commons”), термин изведен од норманско францускиот збор "комуна", буквално преведен како "заедница на кралството". По бегството на Едвард од заробеништво, Монтфорт бил поразен и убиен во Битката кај Ившам (Battle of Evesham) во 1265 година.

Авторитетот на Хенри бил обновен и одредбите од Оксфорд биле заборавени, но тоа сепак било една пресвртна точка во историјата на Парламентот на Англија. Иако тој не бил должен со закон да го стори тоа, Хенри ги повикал Народите да се соберат трипати помеѓу септември 1268 и април 1270 година. Сепак, ова не беше значајна пресвртница во историјата на парламентарната демократија. Вреди да се запамети дека да се биде испратен до парламентот да се принуди на доделување на даноци за владата и потоа да се врати и да го објасни ова на еден од доверителите во никој случај не е посакувана задача. Подоцна, многу малку се знае за тоа како претставници биле избрани затоа што во тоа време да се биде испратен во парламентот не е престижен потфат. Сепак одлуката на Монтфорт да повика витези и бурги ( burgesses) на неговиот парламент ја одбележи непоправливата појава на благородничката класа како сила во политиката. Од тогаш, монарсите не можеле да ги игнорираат, што ја објаснува одлуката на Хенри да го повика Народот (the Commons) на неколку од неговите парламенти пост-1265 година.

Иако многу благородници кои ги поддржувале одредбите од Оксфорд останале активни во англиската политика во текот на владеењето на Хенри, условите кои тие ги положиле на редовните парламенти биле заборавени, како да го симболизираат историскиот развој на англискиот парламент преку конвенција отколку преку статути и напишани устави.

Појавата на парламентот како институција

За време на владеењето на Едвард Први, кое започна во 1272 година , улогата на парламентот во владеешето на англиското кралство се зголеми како резултат на одредувањето на Едвард да се обединат Англија, Велс и Шкотска под негово владеење со сила. Тој исто така бил заинтересиран да се обединат неговите поданици, со цел да го поврати својот авторитет и да не се соочи со бунт, како што беше судбината на неговиот татко. Едвард затоа ги охрабри сите сектори на општеството да поднесат петиции до парламентот одредувајќи ги нивните жалби со цел да им се решат. Ова навидум им даде на сите поданици на Едвард потенцијална улога во владата и ова му помогна на Едвард да го потврди неговиот авторитет.

Бидејќи бројот на жалби доставени до парламентот се зголемил,тие биле решени и често игнорирани, сè повеќе и повеќе од страна на министрите на Круната за да не се блокира усвојувањето на владината работа преку парламентот. Меѓутоа појавата на поднесувањето на молби е значајна затоа што тоа е некој од најраните докази на парламентот кој се користел како форум за решавање на општите поплаки на обичните луѓе. Поднесување на петиција до парламентот е традиција која продолжува до ден-денешен во Парламентот на Обединетото Кралство. Овие случувања го симболизираат фактот дека парламентот и владата во ниеден случај не биле истото нешто од страна на оваа точка. Ако монарсите планирале да ја наметнат својата волја на кралството, тие ќе требало да го контролираат парламентот отколку да бидат подредени на него.

Од владеењето на Едвард па наваму, авторитетот на англискиот парламент ќе зависи од силата или слабоста на актуелниот монарх. Кога кралот или кралицата биле силни, тој или таа ќе има доволно влијание да го донесе своето законодавство низ парламентот без многу мака. Некои силни монарси дури и го одмина целосно, иако тоа не беше често можно во случајот на финансиското законодавство поради конвенцијата по Големата повелба на парламентот доделувајќи даноци. Кога слаба монарси владееле, парламентот често бил центар на опозицијата против нив. Потоа, составот на парламентот во овој период се разликувал во зависност од одлуките што се потребни за да се преземат.Благородништвото и високoто свештенство секогаш биле повикани. Од 1265 година наваму, кога монархот имал потреба да собере пари преку даноците,исто така било вообичаено витезите и бургите ( burgesses) да бидат повикани. Меѓутоа, кога кралот барал само совет, тој често ги повикувал само благородништвото и свештенството, понекогаш со, а понекогаш и без витезите на грофовиите. На неколку наврати Народот бил повикан и повторно испратени дома, откако монархот ќе завршел со нив, дозволувајќи му на парламентот да продолжи без нив. Не беше така до средината на XIV век да повиканите претставници на грофовиите и реоните станаа норма за сите парламенти. Еден од моментите кои ја одбележаа појавата на парламентот како вистинска институција во Англија беше симнувањето од престолот на Едвард Втори. Иако тоа е дискутабилно, за тоа дали Едвард Втори е сменет во парламентот или од страна на парламентот, оваа извонредна низа на настани ја зацврстија важноста на парламентот во англискиот непишан устав. Парламентот исто така беше клучен во утврдувањето на законитоста на кралот кој го замени Едвард Втори: неговиот син Едвард Едвард.

Во 1341 година за првпат Народот се состана одделно од благородништвото и свештенството за , создавајќи го она што беше делотворно како Горниот Дом и Долната комора, со витези и бурги (burgesses) седејќи во второ споменатиот. Горниот Дом стана познат како Домот на лордовите од 1544 годија па натаму, а Долната комора стана познат како Долниот дом, колективно познати како Домови на Парламентот. Авторитетот на парламентот се зголеми под власта на Едвард Трети; беше утврдено дека закон нема да може да биде направен, ниту кој било данок собран, без согласност на двата дома и владетелот. Овој развој се појави за време на владеењето на Едвард Трети, бидејќи тој бил вмешан во стогодишната војна и биле потребни финансии. За време на неговото водење на војната, Едвард се обиде да го заобиколи парламентот колку што е можно, што беше предизвикано овој указ да биде усвоен.

Народот дојде да дејствува со зголемувањето на храброста во текот на овој период. Во текот на Добриот парламент (1376година), претседателот на Долниот дом, Сер Питер де ла Маре, се пожали на тешки даноци, побара сметководство на кралските трошоци, и го критикуваше кралското раководството на војската. Народот дури и продолжи со отповикување на некои од министрите на кралот. Храбриот говорник бил затворен, но наскоро беше ослободен по смртта на Едвард Трети. За време на владеењето на следниот монарх, Ричард Втори, Народот уште еднаш почна со отповикување на блудни министри на круната. Тие инсистираа на тоа дека тие не би можеле само да ги контролираат даноците, но, исто така, и јавните расходи. И покрај ваквите придобивки во власта, сепак, Народот сè уште останаа многу помалку моќен од Домот на лордовите и круната.

Овој период исто така го забележа воведувањето на франшиза која го ограничи бројот на луѓе кои би можеле да гласаат на изборите за Долниот дом. Од 1430 година па натаму, франшизата беше ограничена на земјо-сопственици на четириесет шилинга (Forty Shilling Freeholders), тоа се луѓе кои поседуваат имот во вредност од четириесет шилинга или повеќе. Парламентот на Англија ја регулираше новата униформа на окружната франшиза, во статутот 8Хен. 6, ц. 7. Хронолошката табела на статутите не се спомнува такво нешто како закон 1430 , како што беше вклучен во консолидарните статутите како рецитал во избирачите на витешкиот ред на грофовскиот акт 1432 (10 Хен. 6, ц. 2)(Electors of Knights of the Shire Act 1432), кој го измени и повторно го донесе законот 1430 , да биде јасно дека жителот на округот мора да има слободно земјиште од четириесет шилинга во таа област,за да биде таму гласач.

Крал, лордови и народ

Тоа беше за време на владеењето на тјудоровите монарси кога модерната структура на англискиот парламент почнаа да се создава.Тјудоровата монархијата беше моќна и честопати имало периоди од неколку години кога парламентот воопшто не се одржал. Сепак, тјудоровите монарси биле доволно остроумни за да сфатат дека им е потребен парламентот за озаконување на многу од нивните одлуки, претежно од потреба да се соберат пари преку легално оданочување без да се предизвика незадоволство. Така тие ја зацврстија државната работа со која монарсите би го повикале и затвориле парламент како и кога тоа им е потребно.

До времето кога Хенри Тјудор (Хенри Седми) дојде на престолот во 1485, монархот не бил член ни на Горниот дом ни на Долниот Дом. Според тоа, монархот ќе мора да ги покаже неговите или нејзините чувства до парламентот преку неговите или нејзините поддржувачи во двете куќи. Постапките беа регулирани од страна на претседателот на секоја комора. Од 1540-тите претседателот во Долниот дом станал формално познат како "говорник", кој претходно бил наведени како "портпарол" или "претседавач" (полуслужбена положба, често номиниран од страна на монархот, што постоело уште од делувањето на Питер де Монтфорт како претседателот на Парламентот на Оксфорд од 1258 година ). Ова не било завидна работа. Кога Долниот дом не бил задоволен, говорникот бил тој кој морал да ја испорача оваа вест на монархот. Ова ја започна традицијата, што преживеа до овој ден, при што претседателот на Долниот дом е повлечен до столот на говорникот од страна на другите членови веднаш откако ќе биде избран.

Член од секој Дом може да претстави "проект закон" до парламентот. Проек законите поддржани од монархот често беа предложени од страна на членовите на нивните приватни совети (Privy Council) кој седел во парламентот. Со цел за проект законот да стане закон мора да биде одобрен од страна на мнозинството на двата Дома на парламентот, пред да се пренесе до монархот за кралско одобрување или вето. Кралското вето било применето неколкупати во текот на 16 и 17 век и сè уште е правото на монархот на Велика Британија да стави вето на законодавството и денес, иако тоа не се употребува од 1707 година(денес таквата примена веројатно ќе ја забрза уставната криза).

Кога предлог законот станува закон овој процес теоретски му даде на предлог-законот одобрување на секој имот на подрачјето на кралството:кралот, лордовите и Народот. Во реалноста тоа не било прецизно. Парламентот на Англија беше далеку од тоа да биде институција претставник на демократијата во овој период. Беше можно да се собере целото благородништво и високото свештенство од кралството на едно место за да се формира имотот на Горниот дом. Меѓутоа, изгласаната франшиза за Долниот дом беше мала, некои историчари проценуваат дека е мала колку 3% од возрасната машка популација. Ова значело дека изборите понекогаш можеле да се контролира од страна на локалните благородници бидејќи во некои реони гласачите биле на некој начин зависни од локалните благородници или алтернативно можеле да бидат поткупени со мито или бакшиш. Ако овие благородници биле поддржувачи на моменталниот монарх, тоа и дало на Круната и нејзините министри значително влијание врз работата на парламентот. Многу од мажите избрани во парламентот не ја уживале можноста за да мора да дејствуваат во интерес на другите. Затоа било донесено правило ,и денес сѐ уште во книгата со статути , со што станало нелегално за членовите на Долниот дом да поднесе оставка освен ако не им била доделена позиција директно во рамките на покровителство на монархијата (денес ова второспоменато ограничување води кон правна фантастика и покрај забраната дозволува до де факто оставка).

Сепак, мора да се нагласи дека иако неколку избори за парламентот во овој период беа на некој начин корумпирани од современите стандарди, многу избори вклучија вистински натпревари помеѓу соперничките кандидати, иако на гласањето не било тајно.

Токму во овој период Вестминстерската палата беше основана како седиште на англискиот парламент. Во 1548 година,на Долниот Дом му беше доделено редовно место за средба од страна на Круната, капелата на Св.Стефан. Ова било кралската капела. Била направена во соба за дискусија откако Хенри Седми стана последниот монарх користејќи ја Вестминстерската палата како место на живеење и следејќи го таму потиснувањето на колеџот. Оваа соба стана дом на Горниот Дом додека не била уништена од пожар во 1834 година, иако ентериерот бил променет неколкупати до тогаш. Структурата на оваа соба била значајна во развојот на Парламентот на Англија. Додека повеќето модерни законодавци седеле во кружна соба, клупите на британските домови на парламентот се поставени во форма на хор- боксови во параклисот, едноставно затоа што тоа е дел од оригиналната соба каде што членовите на Долниот Дом ја користеле , кога им била доделена употребата на капелата Свети Стефан. Оваа структура презеде ново значење со појавата на политичките партии во доцниот 17 и раниот 18 век, како што започнала традицијата со што членовите на владеачката партија ќе седнат во клупи од десната страна од говорникот и членовите на опозицијата на клупите од лево. Се вели дека столот на претседавачот бил поставен пред олтарот на параклисот. Како што претставниците дојдоаѓале и си заминувале таму тие го набљудувале обичајот на поклонување пред олтарот и продолжиле да го прават тоа, дури и кога тој било одземен, со што потоа се поклонувале на Столот , како што сè уште е обичајот денес.

Бројот на Духовните лордови се намалил за време на владеењто на Хенри Седми, кој го командувал Распуштањето на манастирите, а со тоа ги лишувал опатите и игумените од своите места во Горниот дом. За првпат, лордовите Темплари (Lords Temporal) беа бројно многу повеќе отколку духовните лордови. Во моментов, Духовните лордовитесе состојат од архиепископите од Кантербери и Јорк, епископите на Лондон, Дурам и Винчестер и дваесет и еден друг англиски парохиски епископи во старешинството на назначување на една епархија.

Законите во велшките акти (Laws in Wales Acts) 1535-42 го додадоа Велс, како дел од Англија и оваа донесе велшки претставници во Парламентот на Англија.

Бунт и револуција

Парламентот не секогаш се покорувал на желбите на тјудоровите монарси. Но парламентарните критики на монархијата достигнаа нови нивоа во 17 век. Кога тјудоровите монарси починале, откако кралицата Елизабета Прва немаше наследник, кралот Џејмс Први дојде на власт создавајќи ја монархијата Стјуарт (The Stuart monarchy).

Во 1628, вознемирен од произволната примена на кралската моќ, Долниот дом ја поднесел до Чарлс Први петиција на правото (Petition of Right), барајќи обновување на нивните слободи. Иако тој ја прифатил петицијата, Чарлс подоцна го распуштил парламентот и владеел без нив единаесет години. Тоа беше само по финансиската катастрофа од војните на шкотските архиепископи (1639-1640) кога тој бил принуден да го отповика парламентот, така што тие би можеле да одобрат нови даноци. Ова резултираше со свикување на собранијата историски познати како Краткото Собрание од 1640 и Долгото Собрание, кои заседавале со неколку прекини во различни форми помеѓу 1640 и 1660 година.

Долгиот парламент се одликува со поголем број на критичари од кралот, кои заседавале во него. Најистакнат од овие критики во Долниот дом бил Џон Пим. Тензиите помеѓу кралот и неговиот парламентот достигнале точка на вриење во јануари 1642 година кога Чарлс влезе во Долниот дом и се обидел, безуспешно, да го уапси Пим и четири други членови за нивното наводно предавство. Петте членови биле поткажани во врска со ова и времето додека Чарлс дошол до собата со група војници тие исчезнале. Чарлс дополнително беше понижен, кога тој го прашал говорникот, Вилијам Лентал, да го каже нивното престојувалиште, што Лентал славно одби да го стори.

Од тогаш па натаму односите меѓу кралот и неговиот парламентот понатаму се влоши. Кога проблемите почналр да се готват во Ирска, и Чарлс и неговиот парламент покренале војски да ги смират востанијата од тамошните домашни католици . Тоа не беше долго пред тоа да биде јасно дека овие сили ќе завршат борејќи се една со друга, што довело до Англиската граѓанска војна која почна со битката на Еџхил (the Battle of Edgehill) во октомври 1642 година : оние кои го поддржувале процесто на парламентот биле наречени парламентарци (или кругоглави (Roundheads)).

Конечната победа на парламентарните сили беше пресвртна точка во историјата на Собранието на Англија. Ова ја одбележа точката кога парламентот ја замени монархијата како врховен извор на енергија во Англија. Битки меѓу Круната и Парламентот ќе продолжи во текот на XVII и XVIII век, но парламентот веќе не бил подреден на англиската монархија. Оваа промена била симболизирана со погубувањето на Чарлс Први во јануари 1649 година. Малку е иронично тоа што овој настан не бил предизвикан од избраните претставници на кралството. Во Правичната чистка (Pride’s Purge) во декември 1648 година, новиот модел на армија(New Model Army) (која до тогаш беше се појавиla како водечка сила на парламентарните сојузи)го очисти Собранието од членови кои не го поддржуваат. Останатиот „задница парламент" ( “Rump Parliament”), како што подоцна беше наречен од страна на критичарите, донесе законодавство да се стави кралот на судењето за предавство. Ова судење, исходот од кој беше неминовен заклучок, доведе до погубување на кралот и почетокот на 11 годишната република. Домот на лордовите беше укината и очистениот Долен дом ја регулираше Англија до април 1653 година, кога воениот командант Оливер Кромвел го распушти по несогласувањата во врска со религиозната политика и како да се спроведат избори за парламентот. Кромвел подоцна свика парламент на верски радикали во 1653 година, попознат како Барбоновиот парламент (Barebone’s Parliament), по што следел еднодомниот Прв Протекторатски парламент (First Protectorate Parliament) кој заседавал од септември 1654 до јануари 1655 година и Вториот Протекторатски парламент (Second Protectorate Parliament), кој заседавал во две сесии помеѓу 1656 и 1658 година, првата седница била еднодомна и втората сесија била дводомна.

Иако е лесно да се распушти Англиската Република од 1649-60 како ништо повеќе од Кромвелската воена диктатура (Cromwellian military dictotarship) , настаните што се одржале во оваа деценија биле енормно важни во одредувањето на иднината на парламентот. Прво, тоа беше за време на седницата на првиот „задница парламент“ каде што членовите на Долниот дом станаа познати како "народни претставници" ( MP’s) (членови на парламентот). Второ, Кромвел им дал голем степен на слобода на неговите парламентарци,сепак на ројалистите им било забрането да заседаваат на сите, но само на мал број случаи. Неговата визија за парламент се чини дека главно е врз основа на елизабетанските парламенти. Сепак, тој го потцени степенот до кој Елизабета Прва и нејзините министри имаале директно и индиректно влијание врз процесот на донесување одлуки на нејзините парламенти. Тој секогаш беше така изненаден кога тие станале проблематични кон неговиот режим. Тој заврши со распуштање на секој парламент што тој го свикал. Сепак, вреди да се напомене дека структурата на втората сесија на Вториот Протекторатски Парламент од 1658 година беше речиси идентична со парламентарната структура консолидирана во Спогодбата на Славната револуција (the Glorious Revolution Settlement) од 1689 година.

Во 1653 година Кромвел бил прогласен за шеф на државата со титулата лорд- заштитник на кралството. Вториот Протекторатски парламент му ја понудил круната. Кромвел ја одбил оваа понуда, но владината структура го отелотвори во финалната верзија на скромната петиција и совет (Humble Petition and Advice)што било основа за сите идни парламенти. Предложи избран Долен дом како Долна комора, Домот на лордовите кој содржи перови (peers) од кралството како Горнита комора и уставната монархија подредена на парламентот и на законите на нацијата како извршна рака на државата на врвот на дрвото, помагајќи во извршувањето на нивните должности со приватните совети. Оливер Кромвел на тој начин ненамерно го надгледуваше создавањето на основата за идната парламентарна влада на Англија.

Во однос на еволуцијата на парламентот како институција, далеку од најважниот развој во текот на републиката беше седницата на „заедница парламент“ меѓу 1649 и 1653 година. Ова покажало дека парламентот може да опстане без монархија и Домот на лордовите, ако сакал. Идните англиски монарси никогаш не би го заборавиле ова. Чарлс Први бил последниот англиски монарх кој некогаш влегол во Долниот дом. Дури и до овој ден, член на Парламентот на Обединетото Кралство е испратен до Бакингемската палата како церемонијален заложник за време на свеченото отворање на државниот парламент( the State Opening of Parliament), со цел да се обезбеди безбедно враќање на суверенитето од потенцијално непријателски парламент. За време на церемонијата монархот седи на престолот во Домот на лордовите и сигнализира за големиот лорд –дворјанин (Lord Great Chamberlain) да го повика Долниот дом во собата на лордовите. Големиот лорд-дворјанин потоа го крева своето стапче за должност да сигнализира до господинот редар од Црниот Род (Gentlemen Usher of the Black Rod), кој чекал во главното лоби. Црниот Род се врти и под придружба на вратарот на Домот на лордовите и инспекторот на полицијата, пристапува до вратите на комората на Народот. Вратите се затвораат пред неговото лице- симболизирајќи го право на Народот да дебатираат без присуство на претставник на кралицата. Тој тогаш удира трипати со неговиот стап (Црниот Род) и тогаш тој е примен.

Парламентот од возобновувањето на спогодбениот акт

Револуционерните настани кои се случиле меѓу 1640 и 1660 година сите се одржа во името на парламентот. Новиот статус на парламентот како централен орган на власта на англиската држава беше зацврстен во текот на настаните околу возобновувањето на монархијата во 1660 година. По смртта на Оливер Кромвел во септември 1658 година, неговиот син Ричард Кромвел го наследил како лорд-заштитник, псвикувајќи го Третиот Протекторатски парламент во процесот. Кога ова парламентот беше распуштен по притисокот од војската во април 1659 година, „заедницата парламент“ беше повикан на инсистирање на преживеаните воени благодорници(grandees). Ова за возврат било растурено со симнување од престолот предводено од армиски генерал Џон Ламберт, доведувајќи до формирање на Комисија за безбедност, доминирана од Ламберт и неговите поддржувачи. Кога сепаратистичките сили на Џорџ Монк ја освоиле Англија од Шкотска, каде што тие биле стационирани - без поддржувачите на Ламберт да подигнат битка - Монк привремено го отповика „задница парламентот“ и се спротивстави на Правичната чистка (Pride’s Purge) со отповикување на целиот Долг Парламент. Тие потоа гласале за да се распуштат и да повикаат на нови избори, кои биле веројатно најдемократските за 20 години иако франшизата сѐ уште била многу мала. Ова доведе до повикувањето на Конвенцискиот парламент, кој бил доминиран од ројалисти. Овој парламент гласаше за повторно воспоставување на монархијата и Домот на лордовите. Чарлс Втори се вратил во Англија како крал во мај 1660 година.

Обновата ја започна традицијата со која сите влади очекуваа од парламентот законитост. Во 1681 Чарлс Втори го рааспушти парламентот и владееше без нив во последните четири години од неговото владеење.По ова следеа жестоки несогласувања помеѓу кралот и парламентот што се случи меѓу 1679 и 1681 година. Чарлс презеде голем ризик правејќи го тоа. Тој ја ризикувал можноста за воена конфронтација слично на таа од 1642 година. Сепак, тој со право предвиде дека нацијата не сака уште една граѓанска војна. Парламентот се распушти без борба. Настани што следеа осигураа ова да биде ништо друго освен привремена светла точка.

Чарлс Втори починал во 1685 година и бил наследен од својот брат Џејмс Втори. За време на неговиот живот Чарлс отсекогаш ветувал лојалност кон протестантската црква на Англија, и покрај неговите приватни католички симпатии. Џејмс бил отворен католик. Тој се обиде да ги укине ограничувањата за католиците преземајќи јавни функции. Ова беше горко спторивставено од страна на протестантите во неговото кралство. Кога граѓанската војна станала опасна перспектива Џејмс избегал од земјата. Парламентот тогаш ја понудил круната на неговата протестантска ќерка Мери, наместо на неговиот син (Џејмс Френсис Едвард Стјуарт). Мери Втора потоа владеела заедно со нејзиниот сопруг, Вилијам Трети. Парламент ја презеде оваа прилика да го одобри нацрт-законот за правата(Bill of Rights) од 1689 година, а подоцна и 1701 година спогодбениот акт (Act of Settlement). Овие беа статути кои легално го потврдија постоењето на парламентот за првпат во англиската историја. Овие настани го одбележаа почетокот на англиската уставна монархија и нејзината сервилност во парламентот.

Унија: Парламентот на Велика Британија

По Договорот на Унијата (Treaty of Union) во 1707 година, актите на парламентот беа усвоени во парламентот на Англија и во парламентот на Шкотска создавајќи ново Кралство на Велика Британија и ги распушти двата парламента, заменувајќи ги со новиот парламент на Велика Британија со седиште во поранешниот дом на англискиот парламентот. Парламентот на Велика Британија подоцна ќе стане Собранието на Обединетото Кралство во 1801 година кога Обединетото Кралство на Велика Британија и Ирска беше формирано преку актот на Унијата 1800.

Иднина

Долгогодишна аномалија наречена западно лотианско прашање (West Lothian Question) дојде на прв план. Пред шкотската децентрализација, чисто-шкотските прашања беа дебатирани во Вестминстер. "Прашањето" беше дали шкотските пратеници би можеле да гласаат за прашањата кои се однесуваат само за Англија и Велс и Северна Ирска. Велшката децентрализација го отстранила поголемиот дел од аномалиите на Велс, но не и за Англија: шкотските и велшките пратеници може да гласаат на англиски прашања, но многу шкотски и велшки прашања воопшто не се дебатираат во Вестминстер. Англиските пратеници не се во состојба според договор да гласаат за прашања кои ќе влијаат на Шкотска исклучиво (иако Вестминстер сѐ уште во теорија е суверен). Возобновување на пренесениот англиски парламент, давајќи им одделни овластувања за донесување одлуки за претставниците за гласачи во Англија, на тој начин да стане прашање во британската политика.

Прашање за пренесениот англиски парламент се сметаше за мал проблем сè додека конзервативната партија најави политички предлози за забрана на шкотските пратеници во гласањето на англиски прашања, на тој начин подигајчи го профилот на прашањето. Единствените политички партии кои активно агитираат за англиски парламент се британската национална партија, англиските демократи и партијата слободна Англија. Од 1997 година, на кампањата за англиски парламент (CEP) било кампања за референдум за англискиот парламент. И покрај институционалната опозицијата во Вестминстер на парламентот за Англија, КАП (CEP) имала некој успех во доведувањето на ова прашање на внимание на народот, особено во политичките и академските кругови.

Англиските пратеници се избираат во исто време како и останатиот дел од народните претставници на Велика Британија. Постојат 529 англиски избирачи единици. Поради нивниот голем број, тие формираат едно вградено мнозинство во Долниот дом. Сепак, забележани се важни случаи - фондациски болници, дополнителни школарини и на новата писта на Хитроу, на пример - каде што ибраните пратениците во Англија биле надгласани од страна на пратеници од остатокот од Велика Британија само легислативата која е пренесена надвор од Англија. Како што британската влада ја сметала Шкотска да биде повеќе застапена во однос на другите компоненти на Велика Британија, точката 81 од Законот за Шкотска 1998 изедначени на англиските и на шкотските изборни квоти и Лондон сам сега обезбедува повеќе пратеници по глава на жител отколку што Шкотска го прави тоа.

Извори

• Blackstone, Sir William. (1765). Commentaries on the Laws of England. Oxford: Clarendon Press.
• Davies, M. (2003). Companion to the Standing Orders and guide to the Proceedings of the House of Lords, 19th ed. Архивирано на 19 декември 2005 г.
• Farnborough, Thomas Erskine, 1st Baron. (1896). Constitutional History of England since the Accession of George the Third, 11th ed. London: Longmans, Green and Co.
• "Parliament." (1911). Encyclopædia Britannica, 11th ed. London: Cambridge University Press.