Charlemagne

Charlemagne
Ankapobeny
Anarana	Charlemagne
Teraka	2 Aprily 742
Maty	28 Janoary 814
Fiaviana sy ny andraikitra
Firenena	Alemaina
Asa :	mpanao politika
Fiainana manokana

I Charlemagne, na Charles I dia mpanjakan' ny vahoaka Franka. sady emperora tao amin' ny Empira Masina Jermanika. Teraka tamin' ny daty tsy fantatra izy (mety ho tamin' ny taona 742, na 747 na 748 aza, angamba tamin' ny 2 Avrily), ary maty tamin' ny 28 Janoary 814 tao Aix-la-Chapelle (na Aachen amin' ny teny alemana) any Alemaina ankehitriny. Amin' ny teny latina ny anarany dia Carolus Magnus,

Anisan' ny dinastia karôlingiana izy. Zanakalahin' i Pépin le Bref sy i Bertrade de Laonn, mpanjakan' ny Franka naomboka tamin' ny taona 768 izy, lasa mpanjakan' ny Lômbarda tamin' ny taona 774 rehefa nandresy azy ireo, ary notendren' ny papa Leô III tany Rôma ho emperora tamin' ny 24 na 25 Desambra 800, anaram-boninahitra nanjavona nanomboka tamin' ny fanesorana an' i Romulus Augustulus tamin' ny taona 476, taonjato telo talohan' izay.

Mpanjaka mpiady izy, nanitatra ny fanjakany tamin' ny alalan' ny diabe fanafihana, indrindra ny ady tamin' ny Saksôna paganista izay sarotra nampanekena sady mahery setra (772-804), sy tamin' ny Lômbarda tany Italia sy ny Mozilmana tao al-Andalus. Mpitondra fanavaozana izy, nisahiran-tsaina momba ny fampiraisana ara-pivavahana sy momba ny kolontsaina, niaro ny zavakanto sy ny asasoratra izy ary niandohan' ny "Renaissance Carolingienne". Ny asany ara-pôlitika izay natomboka eo no ho eo, dia ny Empira Karôlinjiana, dia tsy naharitra ela na izany aza. Nanaraka ny fomba amam-panao momba ny fifandimbiasana franka i Charlemagne, ka tamin' ny taona 806 dia nanomana ny fizaràna ilay empira amin' ny zanany telo lahy. Taorian' ny zava-nitranga maro dia nozaraina tamin' ny tana 843 ilay empira tamin' ny zafikeliny telo, nandritra ny Fifanarahana tao Verdun.

Ny fizarazaràna feôdaly tamin' ny taonjato maromaro manaraka, avy eo ny fananganana firenena tokam-bahoaka maro nifanandrina tany Eorôpa, dia nahatonga ny tsy fahombiazan' ireo izay nanandrana ny hamerina ny Empira Andrefana, indrindra fa ny mpanjaka nifandimby ao amin' ny Empira Rômana Masina, nanomboka tamin' i Otto I tamin' ny taona 962 ka hatramin' i Charles V tamin' ny taonjato faha-16, na i Napoléon I koa aza, dia nanatratra ny ohatra nataon' ny Karôlinjiana malaza indrindra.

Ny lazan' i Charlemagne dia niompanan' ny olana ara-pôlitika tany Eorôpa, indrindra teo anelanelan' ny taonjato faha-12 sy faha-19, teo amin' ny vahoaka alemàna izay nihevitra ny "Empira Rômana Masina" ho mpandimby ara-dalàna ilay emperora karôlinjiana, sy ny vahoaka frantsay izay nanao io empira io ho singa foiben' ny fitohizan' ny tarana-mpanjakan' ny Kapetiana. Indraindray i Charlemagne dia heverina ho "Rain' i Eorôpa", noho ny niantohany ny fanangonana indray ny ampahany lehibe amin' i Eorôpa Andrefana, sy ny nametrahany ny foto-pitsipiky ny governemanta izay nolovain' ny firenena lehibe eorôpeana maro.

Ny lahatsoratra roa lehibe tamin' ny taonjato faha-9 izay mampiseho ny tena Charlemagne, dia ny Vita Caroli nosoratan' i Einhard sy ny Gesta Karoli Magni izay heverina fa nosoratan' i Notker I, moanin' i Saint-Gall, dia nitantara angano sy fedrà izay nalaina tahaka indray nandritra ny taonjato maro nanaraka.

I Charlemagne, noho ny fandeferana ny papa Benoà XIV, dia Katôlika voatahy ankalazaina ao an-toerana isaky ny 28 Janoary. Tamin' ny taona 1165 mantsy ny emperora Friedrich Barbarossa dia nahazo ny fanamasinana an' i Charlemagne tamin' ny alalan' ny antipapa Paskaly III. Diôsezy maro any amin' ny tapany avaratr' i Frantsa, noho izany, no nampiditra an' i Charlemagne ao amin' ny kalandrieny ary, tamin' ny taona 1661, ny Oniversiten' i Paris dia nifidy azy ho olo-masina mpiaro. Na dia amin' izao fotoana izao aza, ny katedraly Aachener Dom any Alemaina dia mbola mampanaja ny relikany. Nesorin’ ny Eglizy Katôlika tao amin' ny kalandrieny anefa "ilay emperora izay nanova finoana ny Saksôna tamin' ny sabatra fa tsy tamin' ny fitoriana ny Vaovao Mahafaly tamim-pahalemana".

Ny fiainany manokana

I Pepin the Short no rainy. Ny vadiny dia Himiltrude, Desiderata of the Lombards, Hildegard of Vinzgouw, Fastrada, Luitgard. Ny zanany dia Pepin the Hunchback, Charles the Younger, Rotrude, Bertha, daughter of Charlemagne, Pepin of Italy, Louis le Pieux, Gisela, daughter of Charlemagne, Theodrada, Drogo of Metz, Hugh, son of Charlemagne. Ny rahalahiny sy/na ny rahavaviny dia Carloman I.

Jereo koa

• Biôgrafia

Rohy ivelany

• Ao amin'i Freebase: [1] Archived Jiona 2, 2015 at the Wayback Machine