प्रकृति श्रेणीक भाग
मौसम
 
ऋतु

वसन्त · ग्रीष्म
पतझड · शीत ऋतु

शुष्क ऋतु आर्द्र ऋतु

तूफान

आन्धी · टोरनेडो
उष्णकटिबन्धीय चक्रवात
शीतकालीन तूफान · बर्फानी तूफान
धुन्ध कोहरा  · बर्फक तूफान
धूल भरल आन्धी · अग्नि तूफान

वर्षा

रिमझिम · वर्षा  · हिमपात
बर्फीली वर्षा · धुआंधार वर्षा
चक्रवातीय ओले · ग्रपेल मनसुन

विषय

मौसम विज्ञान पूर्वानुमान
जलवायु · वायु प्रदुषण
शीत लहर ग्रीष्म लहर

मौसम प्रवेशद्वार

वसन्त नेपाल आ उत्तर भारत तथा समीपवर्ती देशक छ टा ऋतुसभमे सँ[क] एक ऋतु छी, जे फरबरी, मार्चअप्रैलक मध्य ई क्षेत्रमे अपन सौन्दर्य देखबैत अछि । माघ महिनाक शुक्ल पञ्चमी सँ वसन्त ऋतुक आरम्भ होइत अछि ।[] फागुनचैत्र मास वसन्त ऋतु मानल जाइत अछि । फागुन वर्षक अन्तिम मास छी आ चैत पहिल । एहि प्रकार हिन्दू पञ्चाङ्गमे वर्षक अन्त आ प्रारम्भ वसन्तमे होइत अछि । ई ऋतु अएला सँ सर्दी कम होइत अछि । मौसम सुहावना होइत अछि । बृक्षमे नव पात अवैत अछि । आम टिक्लासँ लदि जाइत अछि आ खेत सरसों कऽ फूलसँ भरि जाइत अछि अतः राग रङ्ग आ उत्सव मनेवाक लेल ई ऋतु सर्वश्रेष्ठ मानल गेल अछि[] आ एकरा ऋतुराज कहल जाइत अछि ।

ई ऋतुमे वातावरणीय तापमान प्रायः सुखद रहैत अछि । भारतनेपालमे ई ऋतु फरबरीसँ मार्चधरि होइत अछि । अन्य देशसभमे ई अलग समय पर होइत अछि । ई ऋतुकें विशेषतासभ मौसम गरम होनाए, फूल फुलनाए, गाछ वृक्ष हरियर होनाए आ बर्फ पिघलनाए । नेपाल आ भारतक एक मुख्य पर्व छी होली जे वसन्त ऋतुमे मनाएल जाइत अछि । ई एक सन्तुलित मौसम छी । ई मौसममे चारो दिस हरियाली होइत अछि । बृक्षमे नव पात अवैत अछि । ई ऋतुमे बहुत लोक उद्यान आ तालाब आदिमे घुमैलेल जाइत अछि ।

पौराणिक कथासभ अनुसार वसन्तकें कामदेवक पुत्र कहल जाइत अछि । कवि देव वसन्त ऋतुकें वर्णन करैत कहने अछि की रूप व सौन्दर्यक देवता कामदेवक घर पुत्रोत्पत्तिक समाचार पाबिते प्रकृति झुमि जाइत अछि । वृक्षसभ ओकर लेल नव पल्लवकें पालना विछबैत अछि, फूल वस्त्र पहिरावैत अछि पवन झुलवैत अछि आ कोइली गीत सुनाए बहलावैत अछि ।[ख] भगवान कृष्ण गीतामे कहलक ऋतुसभमे हम वसन्त छी ।[ग]

वसन्त ऋतुमे वसन्त पञ्चमी, शिवरात्रि तथा होली नामक पर्व मनाएल जाएत अछि । नेपाली आ भारतीय सङ्गीत साहित्य आ कलामे एकर महत्वपूर्ण स्थान अछि । सङ्गीतमे एक विशेष राग वसन्तक नाम पर बनल अछि जकरा राग बसन्त कहल जाइत अछि । वसन्त राग पर चित्र बनल अछि।

टीका टिप्पणी

सम्पादन करी

नेपाल आ उत्तर भारतमे ६ ऋतु होइत अछि - वसन्त, ग्रीष्म, वर्षा, शरद, शिशिरहेमन्त

सन्दर्भ सामग्रीसभ

सम्पादन करी
  1. WD, ऋतुराज वसंत (अङ्ग्रेजीमे), अन्तिम पहुँच 2017-10-17{{citation}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  2. BBCHindi (हिन्दीमे), अन्तिम पहुँच 2017-10-17

वाह्य जडीसभ

सम्पादन करी

एहो सभ देखी

सम्पादन करी