Toendra

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Sint-Joasters. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

De term toendra verwies nao e bestump klimaatgebied. 't Geit hiebie euver e gebied zónger hoage plantjegreuj, det zich meistes grens aan e poalgebied. 't Guèf drie versjillige vörm aan toendra's: arktisch, antarktisch en alpien. Veurbiljer van arktischen toendra zeen 't gebied in 't naordeliker Siberië en Canada, en ouch Ieslandj; antarktischen toendra kump veur oppe versjillige eilenj in de Zudelike Iesziè, wie de Kerguele; dewiel alpientoendra's veurkómme in berggebiede wo 't klimaat en de gróndjsaort de greuj van hoager buim neet toeluèt.

't Toendraklimaat is hieël óngónstig veur hoagere plantjegreuj; de baom is mèndestes zès maondj bevraore of bedèk door sniè. Zelje geit de temperatuur euver de 10 °C, inkel kan in de zómmer de bäóvelste laog zich doaje; dao-ónger bevindj zich de permafros. De baom in d'n toendra is tróds de minne naerslaag döks zómpig van aerd, ómdet 't water neet eweg kan zinke in de bevraore óngerlaog en ouch min zich verdamp.

Door klimaatopwerming doajtj väól toendra wodoor breujkasgaze wie methaan en kaolstofdioxied vriekómme. Door dees doajing daaltj de baomhuègdje en óntstaont palsa's en pingo's, groate, rónj puèl aan water.

'n Anger risico is 't feit det 't veen woroet 't grótste deil van d'n toendra besteit door de klimaatopwerming druèger wuèrtj en döks vlam vatj. Ouch 't verbranje van dit veen en anger plantjmatterjaal druèg bie aan de klimaatopwerming. Wo vreuger d'n toendra zörgdje veur opslaag van breujkasgaze, vörmp d'n toendra allewiel juus 'n biedraag aan 't opwerme van de aerd.

Bezuje van de toendra's in 't arktisch gebied bevindj zich d'n taiga, e gebied wo mit naam naoljbus veurkómme. 't Euvergangsbied tösse d'n toendra en d'n taiga hètj de bóstoendra.

Kaart