Palatale lateralen approximant
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De palatale lateralen approximant of palatale laterale glitsjklank is 'ne mitklinker dae in sómmige gespraoke tale veurkump. 't Symboeal det bie 't Internationaal Fonetisch Alfabet gebroek wuuertj is [ʎ].
Kènmirke
[bewirk | brón bewèrke]Kènmirke vanne palatale lateralen approximant zeen:
- De meneer van oetspraok is approximant, det inhèltj det t'r wuuertj vervaerdig door 't spraokkenaal te vernejjen oppe oetspraokplaats, meh neet zowied det 'nen turbulente lóchstroum óntsteit;
- 'De oetspraokplaats is palataal, det inhèltj det t'r wuuertj oetgespraoke door 't middelste vanne tóng of 't bakdeil daovan op te duje nao 't hel verhieëmeldje;
- De artikulaasje is stumhöbbendj, waat mèntj det de stumbenj trille bieje oetspraok;
- Hae is 'nen orale mitklinker, waat mèntj det de lóch allein dore móndj eweg kan kómme;
- Hee is 'ne laterale mitklinker, waat inhèltj det ze wuuertj gemaak dore lóchstroum langs de ziejkantje vanne tóng te leien inplaats euvere midde;
- 't Lóchstroummechanisme is pulmonisch, det mèntj det de klank wuuertj gemaak door lóch die allein dore lónge en 't middereef wuuertj geduujdj, wie bieje meiste klenk.
Limbörgs
[bewirk | brón bewèrke]In 't Limbörgs kump de palatale lateralen approximant allein veur in dialekte mit mouillering; dialekte sónger mouillering passe deze klank meistes neet toe in lieënwäörd. Wie bieje anger sonoranten in 't Limbörgs kan d'r verlingk waere wen de veuropkómmendje klinker 'ne klinker mit sleiptoean is ennen opvolgendje mitklinker 'nen obstruent is, wie in wildj [β̞ɪ́ʎ̥:c] (hie is t'r ouch door auslautverhärtung vannen obstruent döks stumloeas). Wen geine mitklinker völg is de palatale lateralen approximant noeatj lank (juus wie de velaire nasaal); dit ómdet de palatale lateralen approximant hie ummer 't gevolg is van verstoeating (vergeliek wildj [β̞ɪ́ʎ̥:c] taenge wilj [β̞ɪ̀ʎ]). Gewuuenlik is de palatale nasaal stumhöbbendj in 't Limbörgs, behauve allofoon in stumloeas ómgaevinge. Oetspraoke die niegen inne richting vanne stumloeaze palatale laterale fricatief zeen aevel hieël zeldjzaam op 't plat.
Inne beginposiesje kump de palatale nasaal neet veur in Limbörgse wäörd. Dit kump vanwaenge de mouillerendjen oearsprónk dae allein inne midden en anen ènj van wäörd zich haet gególje. In taengestèlling toete palatale nasaal guldj dit ouch veur lieënwäörd.
| Oetspraok nao posiesje | ||
|---|---|---|
| posiesje | IPA | spèlling |
| tösse twieë klinkers | ['æʎəɾ̥s] | eljers |
| allein anen ènj | [sm̥è:ʎ] | smeelj |
| ènjcluster | [ɣʊ́ʎ̥:c] | góldj |
| [vɪ̀ʎ̥c] | viltj | |
De palatale lateralen approximant kan waere gezeen es 'nen allofoon vannen alveolaire lateralen approximant bie 'ne palatale kónteks: wildj [β̞ɪ́ʎ̥:c] /β̞ɪ́l:c/; wo me neet drek 'nen opvolgendje palatale klinker haet zów me 'm kónnen analyseren es /lj/: wilj [β̞ɪ̀ʎ] /β̞ɪ̀lj/. In hieël strikte zin vörmp t'r dus gei foneem inne Limbörgse dialekte.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||