Insecta
Insecta (-orum, n.) (ab insecto, calque(en) a Graeco ἔντομον 'in partes sectum') sunt animalia corpore exosceleto e chitino constituto operta, tripartito (in caput, thorax, et abdomen diviso), tres pares extremitatum articulationibus praeditarum in thorace, oculos compositos, et binas antennas(en) habentia. In taxinomia biologica(en) sunt classis phyli Arthropodorum.
Insecta sunt diversissima animalium grex, plus quam 1 000 000 specierum descriptas comprehendentes, et sunt pro plus quam dimidio omnium orbis terrarum organismorum vivorum.[2][3]
Introductio
[recensere | fontem recensere]Numerus specierum exstantium inter sexies et decies centena milia aestimatur,[2][4][5] et fortasse sunt pro plus quam 90 centesimis metazoorum variantium orbis terrarum vitae formarum.[6] Insecta in paene omnibus circumiectis naturalibus inveniuntur, sed solum paucae species sunt in oceanis endemicae, habitatione cui alius arthropodorum grex, crustacea, dominantur.
Circuli vitae insectorum variant, sed plurima ex ovis excluduntur. Auctu ab exosceleti rigore coacto, eorum progressus series commutationum exosceleti exigit. Gradus immaturi structurá, consuetudine, et habitatione ab adultis discrepare possunt. Greges qui metamorphosim absolutam (transformationem) patiuntur gradum passivum appellatum pupam complecti possunt; greges qui metamorphosim imperfectam patiuntur gradu pupae carent, et adulti per series graduum nympharum crescunt.[7] Summae hexapodorum coniunctiones taxinomicas sunt incertae. Fossilizata? magnitudinis ingentis insecta ex Aevo Palaeozoico inventa sunt, quorum immania anisoptera alas 55 ad 70 cm latas habuerunt. Diversissimi insectorum greges cum plantis florentibus coevolvisse videntur.
Insecta ambulatione, volatu, vel aliquando simul submersione et natatione usitate moventur. Ut motum rapidum sed stabilem faciant, multa incessu tripedario utuntur, quo cruribus in triangulis alternantibus solum tangentibus ambulant. Insecta sunt sola invertebrata quae volatum evolverunt. Multa insecta aliquam eorum vitae partem in aqua degunt, cum adaptationibus larvalibus quae branchias comprehendunt; nonnulla adulta sunt aquatica, adaptationibus natationis praedita. Aliquae genera, sicut Gerridae, in superficie aquae ambulare possunt.
Insecta plerumque sunt solitaria, sed nonnulla, sicut certa anthophila, formicidae, et isoptera, sunt sociales et in magnis coloniis bene ordinatis vivunt. Nonnulla insecta, sicut dermaptera, curam maternam monstrant, ova et iuvenes custodientes. Insecta singularia inter se variis modis communicare possunt. Heterocera mares pheromona heterocerorum femineorum trans spatia multorum chiliometrorum sentire possunt. Alia genera sonis communicant: gryllidae stridulant vel alas conterunt ut coniugem attrahant aliosque mares repellant. Lampyridae, ordinis coleopterorum, luce communicant.
Signa et anatomia
[recensere | fontem recensere]
Corpus insectorum, ut nomen dicit, insectum est et in tres partes partitur. Partes sunt caput, thorax, et abdomen. Praeterea, quae partes nonnulla in segmenta partitur. Sicut omnia hexapoda, sex pedes habent. Ceterum habent exosceletum, quod ex chitino constat.
Nervi
[recensere | fontem recensere]Insecta nervorum habent systema in nonnullis gangliis consistens, quorum unum, magnum et in capite versatus, est cerebrum. Cerebrum cum rebus ab antennis oculisque sensibus fungitur. Sub cerebro, in capite sed thorace propinquum, secundum ganglion situm est; quod dirigit os cenandi causa. In thorace tria ganglia sita sunt, volandi cedendique causa et nonnulla, in varia multitudine, in abdomine ut organa regere. Systema nervorum peripherica cerebrum et cetera ganglia movendi causa musculis coniungit, ut organa regere ganglia organis systema nervarum vegetativa coniuncti sunt.
Caput
[recensere | fontem recensere]
Conspicui in capite insectorum sunt oculi compositi, quos insecta non semper, sed saepissime habent, et antennae.
Oculi compositi sunt duo oculi magni, qui multis ex oculis minoribus consistunt. Nonnumquam alii, non compositi oculi, ocelli dicti (saepe tres) habentur praeter oculos compositos.
Antennas habent ut tangere et nonnumquam ut olfacere.
Os varium est. In initio ut mordere, labrum, labium, mandibulae, et maxillae interdum in evolutione mutaverunt, nunc sunt varii cibi causa nonnumquam ascoperae. Itaque Lepidoptera nectar sorbillare possunt.
Praeterea in capite cerebrum situm est et secundum ganglion. Si de hac re legere vis, vide in parte Nervi.
Thorax
[recensere | fontem recensere]
Thorax habet tria segmenta: prothorax, mesothorax, et metathorax, tres pares pedum, tres ganglia et nonnumquam duo pares alarum. Protonum, quod est tergus prothoracis, alas non habet.
- A:Coxa
- B:Trochanter
- C:Femur
- D:Tibia
- E:Tarsus
- e1:Metatarsus (primus tarsomerus)
- e2:secundus tarsomerus
- e3:tertius tarsomerus
- e4:quartus tarsomerus
- e5:Praetarsus (quintus tarsomerus)
Identificationis? causa partes pedum nomen praecipuum habent. Igitur coxae pedum Prothoracis exempli gratia Procoxae nominantur, coxae pedum mesothoracis, mesocoxae, et coxae pedum metathoracis, metacoxae, etc.
Abdomen
[recensere | fontem recensere]Abdomine multa vitalia et organa feturae insunt.
Systema digestivum
[recensere | fontem recensere].jpg)
Taxa selecta
[recensere | fontem recensere]- Subclassis: Archaeognatha
- Ordo:Archaeognatha
- Subclassis: Dicondylia
- Infraclassis: Thysanura
- Infraclassis: Pterygota
- Legio: Ephemeroptera
- Ordo: Ephemeroptera
- Legio: Odonata
- Ordo: Protodonata
- Ordo: Odonata
- Legio: Neoptera
- Ordo: Protoperlaria
- Ordo: Paraplecoptera
- Ordo: Protorthoptera
- Ordo: Protelytroptera
- Ordo: Plecoptera
- Ordo: Grylloblattodea
- Ordo: Dermaptera
- Ordo: Mantophasmatodea
- Ordo: Embioptera
- Ordo: Zoraptera
- Sublegio: Orthoptera
- Ordo: Dictyoptera
- Ordo: Blattodea
- Ordo: Isoptera
- Ordo: Mantodea
- Sublegio: Paraneoptera
- Ordo: Heteroptera
- Ordo: Hemiptera
- Ordo: Homoptera
- Ordo: Thysanoptera
- Ordo: Psocoptera
- Ordo: Anoplura
- Ordo: Mallophaga
- Ordo: Zoraptera
- Sublegio: Endopterygota
- Ordo: Strepsiptera
- Ordo: Coleoptera
- Ordo: Mioptera
- Cohors: Neuropterida
- Ordo: Megaloptera
- Ordo: Neuroptera
- Ordo: Raphidioptera
- Cohort: Mecopterida
- Superordo: Antliophora
- Ordo: Paramecoptera
- Ordo: Siphonaptera
- Ordo: Mecoptera
- Ordo: Diptera
- Superordo: Amphiesmenoptera
- Ordo: Trichoptera
- Ordo: Lepidoptera
- Ordo: Hymenoptera
- Superordo: Antliophora
- Legio: Ephemeroptera
Nexus interni
Notae
[recensere | fontem recensere]- ↑ Engel, Michael S.; David A. Grimaldi (2004). "New light shed on the oldest insect". Nature 427 (6975): 627–30.
- ↑ 2.0 2.1 Chapman, A. D. (2006). Numbers of living species in Australia and the World. Canberrae: Australian Biological Resources Study. pp. 60pp. ISBN 978-0-642-56850-2.
- ↑ Wilson, E. O.. "Threats to Global Diversity"
- ↑ Vojtech Novotny, Yves Basset, Scott E. Miller, George D. Weiblen, Birgitta Bremer, Lukas Cizek & Pavel Drozd (2002). "Low host specificity of herbivorous insects in a tropical forest". Nature 416 (6883): 841–844
- ↑ Erwin, Terry L. (1997). Biodiversity at its utmost: Tropical Forest Beetles. pp. 27–40 In: Reaka-Kudla, M. L., D. E. Wilson, et E. O. Wilson (eds.). Biodiversity II. Vasingtoniae: Joseph Henry Press.
- ↑ Erwin, Terry L. (1982). "Tropical forests: their richness in Coleoptera and other arthropod species". Coleopt. Bull. 36: 74–75.
- ↑ "insect physiology" McGraw-Hill Encyclopedia of Science and Technology, ch. 9, pp. 233, 2007.
Bibliographia
[recensere | fontem recensere]- Bellmann, Heiko. 2005. Welches Insekt ist das? Stutgardiae: Franckh-Kosmos. ISBN 3-440-09874-5.
Nexus externi
[recensere | fontem recensere]
|
Vicimedia Communia plura habent quae ad Insecta spectant. |
|
Situs scientifici: • ITIS • NCBI • Biodiversity • Encyclopedia of Life • WoRMS: Marine Species • Fossilworks |
|
Vide "Insecta" apud Vicispecies. |