Арнольд Рүүтел
| Арнольд Рүүтел эст. Arnold Rüütel | ||||
 | ||||
| ||||
|---|---|---|---|---|
| 8-октябрь 2001 — 9-октябрь 2006 | ||||
| Андан мурунку: | Леннарт Мери | |||
| Андан кийинки: | Тоомас Хендрик Ильвес | |||
| ||||
| 29-март 1990 — 6-октябрь 1992 | ||||
| Андан мурунку: | Энн-Арно Силлари | |||
| Андан кийинки: | Жоюлган | |||
| ||||
| 8-апрель 1983 — 28-март 1990 | ||||
| Андан мурунку: | Иван Кэбин | |||
| Андан кийинки: | Жоюлган | |||
| Туулган жылы: | 1928-ж. | |||
| Туулган жери: | Лаймьяла, Сааремаа, Эстония | |||
| Жубайы: | Иңгрид Рүүтел | |||
| Партиясы: | Эстониянын консервативдик элдик партиясы | |||
| Билими: | Эстониянын айыл чарба академиясы | |||
| Автограф: | 
| |||
.svg)
Арнольд Рүүтел (эст. Arnold Rüütel; 10-май 1928-ж., Лаймьяла, Сааремаа, Эстония) — кеңештик жана эстондук саясий жана мамлекеттик ишмер. Эстониянын Президенти (2001–2006), Эстон КСР Жогорку Кеңешинин Президиумунун Төрагасы (1983-1990), Эстония Жогорку Кеңешинин Төрагасы (1990-1992). Эстон КСРинен КСРБ Жогорку Кеңешинин 11-чакырылышынын (1984-1989) Улуттар кеңешинин депутаты.[1]
Балалыгы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Рүүтел Сааремаадагы Лаймьала приходунун Пахавалла айылында туулган. Анын ата-энеси Феодор Рүүтел (1900−1965) жана Яулиа Рүүтел (1905−1990) болгон.[2][3]1949-жылы Йянедадагы айыл чарба техникумун бүтүргөн.
Кеңеш бийлигинин жылдарында
[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Сааремаада баш агроном (1949-1950), андан кийин Тартудагы айыл чарбасын механизациялоо окууканада окутуучу (1955-1957) болуп иштеген. Ошол эки жумуштун ортосунда ал Кеңештик Армиянын катарында кызмат өтөдү. 1957-жылы Ветеринария жана мал чарба илим-изилдее институтунун тажрыйба чарбасынын директору, 1963-жылы Тарту референс совхозунун директору болуп дайындалып, бул кызматта 1969-жылга чейин калган. 1964-жылы Эстониянын айыл чарба академиясын бүтүргөн. 1969-1977-жылдары Рүүтел Эстониянын Айыл чарба академиясынын ректору болгон. 1983-жылдын 8-апрелинде Эстон КСР Жогорку Кеңешинин Президиумунун Төрагасы болуп дайындалган; ошентип ал КСРБ Жогорку Кеңешинин Төрагасынын 15 орун басарынын бири да болгон. 1990-жылы 29-мартта Эстония Республикасынын Жогорку Кеңешинин Төрагасы болуп шайланган. Ал 1991-жылдын 20-августунда Эстониянын эгемендүүлүгүн ырастоо учурунда кызмат кылган. Рүүтел 1992-жылдын 6-октябрына чейин кызматын уланткан.
Эгемендүүлүк Эстония
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Рүүтел ошондой эле 1991-1992-жылдары Эстония Республикасынын жаңы Мыйзамтизмесинин долбоорун иштеп чыккан Мыйзамтизмелик Ассамблеянын мүчөсү болгон. Ал 1992-жылы биринчи президенттик шайлоого талапкер катары катышкан. Эл добуш берген биринчи турда Рүүтел 43% добуш алып, биринчи келген. Экинчи тур Риигикогуда болуп етту, анын мучелеру биринчи турдун эки башкы кандидаты учун добуш беришти; анда Рүүтел Ленарт Мериге утулуп калды.
1991-жылы Рүүтел айыл чарба боюнча докторлук даражасын алган. Ал 1994-жылдан 2000-жылга чейин Эстониянын Элдик союзунун төрагасы болуп иштеген жана 1995-жылы Эстония мажлисинин Риигикогунун мүчөсү болуп шайланган, ал жерде 1997-жылга чейин төраганын орун басары болуп иштеген. 1996-жылдагы шайлоодо президенттикке ат салышкан. (бул жолу эч кандай элдик добушу жок кыйыр шайлоо) жана дагы бир жолу Мериге утулуп калды.
Президенттик мөөнөтү
[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Ал 2001-жылдын 21-сентябрында шайлоочулар коллегиясында президент болуп шайланып, акыркы турда Тоомас Савини 186га каршы 155ке каршы добуш менен жеңип алган. Рүүтел 2001-жылдын 8-октябрында Республиканын президенти болуп инаугурациясы болгон. Март Лаардын кабинети акыры ошол эле убакта кулаган. жыл. Рүүтел өзүнүн шайлоо алдындагы манифестинде анын негизги максаты Эстониянын тез экономикалык өзгөрүүлөрүнүн көптөгөн адамдарга тийгизген терс таасирин азайтуу жана коомдун ичинде көбүрөөк тилектештикке умтулуу болорун жарыялады.
Тышкы саясат
[түзөтүү | булагын түзөтүү]| Арнольд Рүүтелдин дипломатиялык сапарларынын тизмеси | ||
|---|---|---|
| Шаары жана өлкөсү | Датасы | Белгилер |
 Варшава, Польша
|
6-ноябрь 2001-ж. | Иш сапары[4] |
 Хельсинки, Финляндия
|
20-21-ноябрь 2001-ж. | Расмий сапары[5] |
 Маскөө, Орусия
|
21-январь 2005-ж. | Иш сапары[6] |
2006-жылы талапкер
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Рүүтелдин кызмат мөөнөтү аяктаганы бир нече талаш-тартыштардын көлөкөсүндө калды. 2005-жылдын 24-февралында Эгемендүүлүк күнүндөгү аскердик парадда Рүүтел жоокерлерди «Жеңиш күнү» менен бир нече жолу куттуктаган (Эстониянын Жеңиш күнү 23-июнда), бул ошол кездеги 77 жаштагы президенттин психикалык саламаттыгы тууралуу кептерди жараткан.[7] 2006-жылдын январында Эстония телекөрсөтүүсү Рүүтелдин жашы жете элек неберелери президенттик сарайда кече уюштуруп, спирт ичимдиктерин ичкенин билдирген.[8] Ошол эле жылдын аягында Eesti Ekspress гезити архивдик документтерди жарыялаган, анда Рүүтел Эстон ССРинин башкы кызматкери катары МКК тарабынан окумуштуу Йоханнес Хинтти (кийинчерээк көрсөтмөлүү сотто түрмөгө кесилген) куугунтуктоого катышкан.[9] Рүүтелдин өзү Хинтти коргоого аракет кылганын пикирдеген.[10]
Рүүтелдин мөөнөтү 2006-жылдын октябрь айында бүтүшү керек болгондуктан, ал 2006-жылдын 7-июнунда кайра шайланууга талапкер болоорун жарыялап, анын талапкерлиги боюнча божомолдорду токтотту.[11] Августтун аягында мажлис президентти шайлай алган жок. Эне Эргма менен Тоомас Хендрик Илвестин мажлисте шайланышына Рүүтелдин тарапкерлери тоскоол болуп, бюллетендерди чыгарышкан жок. Шайлоочулар коллегиясы 23-сентябрда президентке добуш берүү үчүн чогулушту. Акыркы сурамжылоолор (2006-жылдын сентябрь) Рүүтелди элдин колдоосу 31%дын тегерегинде экенин көрсөттү (Илвестин колдоосу 51%); Рүүтел кары-картаңдар жана орус тилдүү азчылык арасында популярдуу болгон.[12] Шайлоочулар коллегиясында Рүүтел Илвес үчүн 174 добушка каршы 162 добуш алды. Рүүтел жеңүүчүнү куттуктап, өз жардамын сунуштады. Демек, Рүүтелдин президенттик мөөнөтү мөөнөтү аяктаганда аяктап, Ильвес 2006-жылдын 9-октябрында кызматка киришкен.
Кийинки иш-чаралар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Рүүтел 2016-жылдагы Эстониядагы президенттик шайлоодо Эстониянын Консервативдик Элдик партиясынын өкүлү Март Хельмени колдоорун билдирди.[13][14] Кызматтан кеткенден бери ал мурдагы кесиптештери, анын ичинде Казакстандын президенти Нурсултан Назарбаев[15] жана Молдованын президенти Петру Лучински[16] менен жолугушууларды улантты.
Сыйлыктар
[түзөтүү | булагын түзөтүү]
Кеңештер Бирлиги: «Ардак Белгиси» ордени (1964)- Кеңештер Бирлиги: Ленин ордени (1971)
- Кеңештер Бирлиги: Элдердин Достугу ордени (1981)
Эстония: Мары Юрдунын Крест ордени (2001)[17]- Эстония: Мамлекеттик Герб ордени (2008)[18]
Финляндия: Ак Роза ордени (2001)
Норвегия: Ыйык Олаф ордени (2002)[19]
Польша: Ак Бүркүт ордени[20]
Португалия: Генрих Деңизсүзүүчү ордени (2003)[21]- Португалия: Сантьяго ордени[21]
Люксембург: Адольф Нассау ордени (2003)
Исландия: Шумкар ордени (2004)
Словакия: Экилүү Ак Крест ордени (2005)[22]
Италия: Италия Республикасынын Эмгек сиңирген эмгеги үчүн ордени[23]
Латвия: Үч Жылдыздар ордени
Литва: Улуу Витаутас ордени (2004)[24]
Филиппин: Гузи Тынчтык сыйлыгы (2013)[25]
Галереясы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]-
Жорж Буш, Вайра Виче-Фрайберга, Арнольд Рүүтел жана Валдас Адамкус Ригада, 7-май, 2005-жыл. -
Рюйтель Альберт II жана Бельгиянын ханышасы Паола, Даниянын ханзаадасы Хенрик, Бернадетт Ширак, Португалиянын президенти Хорхе Сампайо, АКШнын президенти Жорж Буш жана биринчи айым Лаура Буш жана Филиппиндин президенти Глория Макапагал Арройо менен акыркы сапарга Иоанн Павел IIнин узатуу зыйнатында . -
Арнольд Рүүтел, Владимир Путин жана Патриарх Алексий II менен 2005-жылдын январында. -
Арнольд Рүүтел жана анын жубайы Ингрид Рүүтел 2009-жылы Эстониянын XXV ыр фестивалында (Лаулупиду). -
2013-жылы Арнольд Рүүтелге арналган конференси
.jpg)
Белгилер
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- ↑ Список депутатов Верховного Совета СССР 11 созыва(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Текшерилген күнү 12 -август (баш оона) 2013. Түп булактан архивделген күнү 26 -сентябрь (аяк оона) 2011.
- ↑ BrunoPao Arnold Rüütel 90 (эст.). Meie Maa (May 10, 2018). Текшерилген күнү 8 -февраль (бирдин айы) 2022. Түп булактан архивделген күнү 14 -май (бугу) 2021.
- ↑ ARNOLD RÜÜTEL, President of the Republic of Estonia. The President of the Republic of Estonia. Текшерилген күнү 8 -февраль (бирдин айы) 2022. Түп булактан архивделген күнү 8 -февраль (бирдин айы) 2022.
- ↑ The President of the Republic of Estonia 2001-2006: Working visit to Republic of Poland 6.11.2001. Текшерилген күнү 8 -февраль (бирдин айы) 2022. Түп булактан архивделген күнү 8 -февраль (бирдин айы) 2022.
- ↑ The President of the Republic of Estonia 2001-2006: State Visit to the Republic of Finland 20.-21.11.2001. Текшерилген күнү 8 -февраль (бирдин айы) 2022. Түп булактан архивделген күнү 8 -февраль (бирдин айы) 2022.
- ↑ The President of the Republic of Estonia 2001-2006: The President of the Republic met with Patriarch Alexy II. Текшерилген күнү 8 -февраль (бирдин айы) 2022. Түп булактан архивделген күнү 8 -февраль (бирдин айы) 2022.
- ↑ REIN TAAGEPERA: Meil on õigus teada – Eesti Päevaleht Online.
- ↑ Nikolai Adashkevich, "Estonia leader shocked by granddaughters' palace parties-paper", RIA Novosti, January 20, 2006.
- ↑ Eesti Ekspress / Rüütel käsutas KGB Desintegraatori kallale. Текшерилген күнү 8 -февраль (бирдин айы) 2022. Түп булактан архивделген күнү 27 -сентябрь (аяк оона) 2007.
- ↑ The President of the Republic of Estonia 2001–2006: Statement of the President of the Republic of Estonia on September 5, 2006 Archived сентябрь 27, 2007 at the Wayback Machine
- ↑ DELFI: Rüütel kandideerib teiseks ametiajaks
- ↑ Ilves suurendas oma edumaad Rüütli ees – Eesti Päevaleht Online.
- ↑ Arnold Rüütel toetab presidendiks Mart Helmet.
- ↑ Arnold Rüütel peab parimaks presidendikandidaadiks Mart Helmet.
- ↑ архив көчүрмөсү. Текшерилген күнү 8 -февраль (бирдин айы) 2022. Түп булактан архивделген күнү 8 -сентябрь (аяк оона) 2019.
- ↑ Former Estonian president sends message on support of Moldova's European aspirations (англ.). Текшерилген күнү 8 -февраль (бирдин айы) 2022. Түп булактан архивделген күнү 8 -февраль (бирдин айы) 2022.
- ↑ Vabariigi President.
- ↑ Vabariigi President.
- ↑ Tildelinger av ordener og medaljer (норв.).
- ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 12 marca 2002 r. o nadaniu orderu.. Текшерилген күнү 8 -февраль (бирдин айы) 2022. Түп булактан архивделген күнү 30 -май (бугу) 2020.
- ↑ 21.0 21.1 Portuguese President's website
- ↑ Slovak republic website, State honours Archived апрель 13, 2016 at the Wayback Machine : 1st Class received in 2005 (click on "Holders of the Order of the 1st Class White Double Cross" to see the holders' table)
- ↑ Le onorificenze della Repubblica Italiana.
- ↑ Lithuanian Presidency Archived апрель 19, 2014 at the Wayback Machine, Lithuanian Orders searching form
- ↑ President Arnold Rüütel got the Gusi Peace Prize in the Statesmanship category (delfi.ee - news in Estonian). Текшерилген күнү 8 -февраль (бирдин айы) 2022. Түп булактан архивделген күнү 2 -декабрь (бештин айы) 2013.