Rosweyth byghan a dhowrgleudhyow yn Kembra Dyghow yw an Dowrgleudh Konteth Vonnow hag Aberhondhu (Kembrek: Camlas Sir Fynwy a Brycheiniog, Sowsnek: Monmouthshire and Brecon Canal). Rag meur y hys 35 mildir (56 km), ev a bon der an Park Kenedhlek Banaghow Aberhondhu.
Yth esa'n dowrgleudh yn hwreydhek dew dhowrgleudh unigyn - an Dowrgleudh Konteth Vonnow a-dhyworth Trefdraeth dhe vason Pons-an-Mool (ow komprehendya an Skorren Krymlin) ha'n Dowrgleudh Aberhondhu ha'n Venni a bonyas a-dhyworth Pons-an-Mool dhe Aberhondhu. Penn-hyns an Dowrgleudh Konteth Vonnow a ygeris yn mis Hwevror 1796 hag ponya rag 12.5 mildir (20.1 km) dhe Bonsnowyth a-dhyworth Trefdraeth dre Bons-an-Mool, ow sevel 447 tros-hys (136 m) dre 42 yet-dhowr. An Skorren Krymlin 11 mildir (18 km) a wrug diberth an penn-hyns dhe Grisjiow, ow sevel 358 tros-hys (109 m) dre 32 yet-dhowr dhe Grymlin, a ygeris yn 1799.
An bason dhe Aberhondhu.
An Dowrgleudh Aberhondhu ha'n Venni veu ygerys dhe Aberhondhu a-dhyworth Gilwern yn 1800 ha dhe Bons-an-Mool yn 1812. 33 mildir (53k km) hir yw an dowrgleudh hag ev yw kompes rag y gensa 23 mildir (37 km) dhe Langynidr, le mayth yma pymp yet-dhowr. Dew vildir (3.2 km) a-woles dhe Aberhondhu, an dowrgleudh a dreus an Dowr Oysk dre dhowrpons dhe Vrynich, hag yet-dhowr finek a sev an dowrgleudh 68 tros-hys (21 m) dh'y nivel ughella. Pennfenten a dhowr rag an dowrgleudh a dhos dhyworth an Oysk.
An dhew dhowrgleudh veu forsakyes yn 1962, mes hyns an Aberhondhu ha'n Venni ha rann vyghan an hyns Konteth Vonnow re beu eylygerys a-dhia 1970. Meur a remenant an Dowrgleudh Konteth Vonnow gwreydhek yw testen a dowl gwithans. Darn an towl ma yw marina nowyth yn Trefdraeth.
Penn-garg an dowrgleudh o moon-horn ha glow a-dhyworth hwelyow ha balyow y'n arenebedh esa junyes gans an dowrgleudh gans hensi-tram. Rosweyth a voy es 34 hyns-tram a devas yn snell a-hys hirder an dhew dhowrgleudh, owth y junya gans an trevow a Aber-Bîg, an Kenedel, Glynn Eboy, Bleynavon, Bleyndar, Gower an Glo, Sirhowy ha Trosnant. Nebes an hensi-tram ma o dres 8 mildir (13 km) hir.
Yetys-dowr gwithys dhe 14 Yet-dhowr war an Skorren Krymlin.
Lesek o an dowrgleudh meur ras a'y gargyans a low ha horn. An hensi-horn a wrug dri deklinyans sad, hag y'n 1850ow yth esa lower a dowlow dhe forsakya an dowrgleudhyow. An dhew dhowrgleudh eth hag o rann a'n Kompani Dowrgleudh ha Hyns-horn Konteth Vonnow ha'n Dowrgleudh Konteth Vonnow a dhalathas ow tegea yn hradhel, ha'n linen Aberhondhu veu gwithys avel dowrfenten.
Rann an dowrgleudh yntra Pons-an-Mool ha Ponsnowyth veu treylyes dhe hyns-horn 1853 ha 11 yet-dhowr veu kellys ha meur a'n dowrfenten rag an isella dowrgleudh gansa. An rann dhe gayys Trefdraeth veu deges yn 1879, ha remenant an dowrgleudh yn Trefdraeth dhe bortal north an Gowfordh Bre Barrack veu deges yn 1930. An tregh Kommbran a dhegeas yn 1954. An Skorren Krymlin veu forsakyes avel dowrfordh genwerthel yn 1930, mes veu gwithys gans dowr. Yn 1946, torrva sad a hwarva dhe Aberkarn, 2.5 mildir (4.0 km) a Grymlin. An dorrva ma veu ewnhes kyn ny via an dowrgleudh omma devnydhyes rag 16 bledhen. An rann a Bons-an-Woon dhe Grymlin veu leunhes ha devnydhyes rag an fordh A467 yn 1968/9.
Forsakyes veu rememant an dowrgleudh yn 1962, mes a-berth yn diw vledhen, gwithans a dhalathsa.
An rann Aberhondhu - Pons-an-Pol o onan a seyth tregh a dhowrgleudh dhe vos henwys avel 'dowrfordhow remenant'. Yn 1968, 82 mildir (132 km) an hyns veu ughradhys dhe Savon Dowrfordh Morviajyans. An Neyj Keyn a 14 yet-dhowr re beu aswonnys rag y styr keswlasek hag yw gwithys war rol Cadw a Venyow Kov Koth Kovskrifys.
War 16ves mis Hedra 2007, torrva sad a hwarva, pan dhiskaras rann a lann an dowrgludh ogas dhe Gilwern. An fordh A4077 veu livys ha res o dhe niver a jiow bos gwakhes.
Dowrfordhow Breten a wakhas tregh 16 mildir (26 km) a dhowrgleudh yntra Llanover ha Llangynidr rag checkya rag dowrfolsyow ha leow gwann y'n lann. I a drovyas moy es 90 dowrfols yntra Tal-an-Bons ha Gilwern. Kost an hwithans o ogas ha £15,000,000. An dowrgleudh a eylygeris yn is Meurth 2009.
.jpg)
