میخایل گۆرباچۆڤ

میخایل گۆرباچۆڤ

سەرۆکدەولەتێ یەکیتیا سۆڤیەتێ (ەن)
15ئا دار 1990 - 25 کانوونا پێشین 1991
- -
جهارمانئۆ ف تهە سوپرەمە سۆڤەتئۆ ف تهەئو سسر (د)
25 گولان 1989 - 15ئا دار 1990
- ئاناتۆلی لوکیانۆڤ (ەن)
جهارمانئۆ ف تهە پرەسدومئۆ ف تهە سوپرەمە سۆڤەتئۆ ف تهە سۆڤەتئو نۆن (ەن)
1ێ چریا پێشین 1988 - 25 گولان 1989
ئاندرە گرۆمیکۆ (ەن) -
سەکرەتەرێ گشتی یێ پارتیا کۆمونیستئا یەکیتیا سۆڤیەتێ
11ئا دار 1985 - 24 تەباخ 1991
کۆنستانتن جهەرنەنکۆ (ەن) ڤۆلۆدیمیر Iڤاسهکۆ (ەن)

ژدایکبوون	2ێ ادارا 1931ان پرڤۆلنۆیە (ەن) (نۆرته جاوجاسوس کرا (ەن)، روسسان سۆڤەت فەدەراتڤە سۆجالست رەپوبلج، یەکیتیا کۆمارێن سۆڤیەتئێ ن سۆسیالیست)
مرن	30ێ تەباخا 2022ان (91 سالی) جەنترال جلنجال حۆسپتال (ەن)
جهێ گۆرستانێ	گۆرستانا نۆڤۆدەڤیچیە (ەن)
ناڤێ راستی	Михаил Сергеевич Горбачёв
بەرناڤ	گۆربی
حەڤوەلاتی	رووسیا، یەکیتیا کۆمارێن سۆڤیەتئێ ن سۆسیالیست
پەروەردە	زانینگەها مۆسکۆوێ مۆسجۆو ستاتەئو نڤەرستی، فاجولتیئۆ ف لاو (د) (هەتا 1955ان) ستاڤرۆپۆل ستاتەئا گرارانئو نڤەرستی (ەن) (هەتا 1967ان)
پیشە	سیاسەتمەدار، دادوەر، هاورپارێز، ابۆریناس، پارێزەر
باڤ	سەرگەی گۆرباجهەڤ (د)
دێ	مارا گۆرباجهەڤا (د)
حەڤژین	رایسا گۆرباچۆڤا (ەن) (ژ 1953 هەتا 1999)
زارۆک	ئیرینا ڤیرگانسکایا (د)
کاردەر	ئالل-ئونۆن لەننست یۆونگ جۆممونست لەاگوە (ەن)، تهە گۆرباجهەڤ فۆونداتۆن (ەن)
قادێن خەباتێ	سیاسەت،ئە جۆنۆمج رەفۆرم (د)، دەمۆجراتزاتۆن (ەن)، پەرەسترۆکا (ەن)
پارتیێن سیاسی	پارتیا کۆمونیستئا یەکیتیا سۆڤیەتێ (1950-1991) روسسانئو نتەد سۆجال دەمۆجراتج پارتی (ەن) (2000) سۆجال دەمۆجراتج پارتیئۆ ف روسسا (ەن) (2001-2007) ئونۆنئۆ ف سۆجال دەمۆجراتس (ەن) (دپ. 2007)
ئەندامێ	ئالل-ئونۆن لەننست یۆونگ جۆممونست لەاگوە (ەن) جلوبئۆ ف رۆمە (ەن) پۆلتبورۆئۆ ف تهە جەنترال جۆممتتەەئۆ ف تهە جۆممونست پارتیئۆ ف تهە سۆڤەتئو نۆن (ەن) جەنترال جۆممتتەەئۆ ف تهە جۆممونست پارتیئۆ ف تهە سۆڤەتئو نۆن (ەن) Iنتەرناتۆنالئا جادەمیئۆ ف سجەنجەس سان مارنۆ (ەن) (1996)
باندۆربار	ئانتۆنۆ گرامسج (ەن)، لۆوسئا راگۆن، رۆگەر گاراودی، گوسەپپە بۆففا (ەن)، سون میونگ مۆۆن (ەن)
مالپەر	ووو.گۆربی.رو
خەلات	خەلاتا نۆبەلێ یائا شتیێ (1990) لیستەیا بەرفرەه ئۆردەرئۆ ف جهرستۆپهەر جۆلومبوس (ەن) حۆنۆراری دۆجتۆرئۆ ف تهەئو نڤەرستیئۆ ف ترۆمسø (د) گراممی ئۆردەرئۆ ف تهە وهتە لۆن (ەن) رۆنالد رەاگان فرەەدۆمئا وارد (ەن) پرنجەسسئۆ فئا ستوراسئا واردس (ەن) ئۆردەرئۆ ف مەرتئۆ ف تهە فەدەرال رەپوبلجئۆ ف گەرمانی گۆلدەن پلاتەئا وارد (د) ئۆردرە دەسئا رتسئە ت دەس لەتترەس (ەن) ئۆردەرئۆ ف لبەرتی (ەن) ئالەخاندەر مەن پرزە (د) دەلتا پرزە فۆر گلۆبالئو ندەرستاندنگ (ەن) ئاجقوئا واردئۆ ف حستۆری (ەن) جۆللارئۆ ف تهەئۆ ردەرئۆ ف تهە وهتە لۆن (د) نۆرته–سۆوته پرزە (ەن) حۆنۆراری دۆجتۆرئۆ ف تهەئو نڤەرستیئۆ ف مüنستەر (د) مارۆن دöنهۆففئا وارد (د) حۆنۆراری دۆجتۆرئۆ ف تهەئو نڤەرستیئۆ ف لèگە (د) پهلادەلپها لبەرتی مەدال (ەن) ئۆردەرئۆ ف سانتئا گاتها (ەن) نیشانائا لایا سۆرئا خەباتێ (ەن) (1949) مەدال "فۆر لابۆور ڤالۆور" (ەن) (1957) ئۆردەرئۆ ف تهە بادگەئۆ ف حۆنۆور (1966) ئۆردەرئۆ ف لەنن (ەن) (1971، 1973ئوو 1981) ئۆردەرئۆ ف تهەئۆ جتۆبەر رەڤۆلوتۆن (ەن) (1978) مەدال "فۆر سترەنگتهەننگئۆ ف برۆتهەرهۆۆد نئا رمس" (ەن) (1980) مەدال "Iن جۆممەمۆراتۆنئۆ ف تهە 1500تهئا ننڤەرساریئۆ ف کیڤ" (ەن) (1982) فنانجال تمەس پەرسۆنئۆ ف تهە یەار (1985) ژوبلەە مەدال "فۆرتی یەارسئۆ ف ڤجتۆری ن تهە گرەات پاترۆتج وار 1941–1945" (ەن) (1985) Iندرا گانده پەاجە پرزە (ەن) (1987) پرنجەسسئۆ فئا ستوراسئا وارد فۆر Iنتەرناتۆنال جۆۆپەراتۆن (د) (1989) ئۆتتۆ حاهن پەاجە مەدال (ەن) (1989) گۆلدەن دۆڤەس فۆر پەاجە (د) (1989) خەلاتا نۆبەلێ یائا شتیێ (1990) حۆنۆراری دۆجتۆرئۆ ف تهەئو نڤەرستیئۆ ف مادرد جۆمپلوتەنسە (1990) ئالبەرتئە نستەن پەاجە پرزە (ەن) (1990) حارڤەی پرزە (ەن) (1992) حۆنۆراری جتزەنئۆ ف بەرلن (د) (1992) گراوەمەیەرئا وارد (ەن) (1994) گراند جرۆسسئۆ ف تهەئۆ ردەرئۆ ف لبەرتی (د) (1995) جۆمماندەور دەسئا رتسئە ت دەس لەتترەس‎ (ەن) (1997) گراند جرۆسسئۆ ف تهەئۆ ردەرئۆ ف تهە وهتە لۆن (د) (1999) گراند جرۆسس سپەجال جلاسسئۆ ف تهەئۆ ردەرئۆ ف مەرتئۆ ف تهە فەدەرال رەپوبلجئۆ ف گەرمانی (د) (1999) ئۆردەرئۆ ف حۆنۆور (ەن) (2001) حۆنۆراری دۆجتۆراتە فرۆم تهە سۆربۆننەئو نڤەرستی پارس (د) (2001) گراممیئا وارد فۆر بەست سپۆکەن وۆردئا لبوم فۆر جهلدرەن (2004) پۆنتئا لپها پرزە (د) (2005) ئۆسگار (د) (2005ئوو 2009) جهامپۆنسئۆ ف تهەئە ارته (ەن) (2006) در. فرەدرجه ژۆسەپه حااسس-پرەس (د) (2007) فرەە یۆور مند (2008) گەرمانئە نڤرۆنمەنتال پرزە (ەن) (2010) فرانز ژۆسەف ستراوسسئا وارد (د) (2011) ئۆردەرئۆ ف ست.ئا ندرەو تهەئا پۆستلە تهە فرست-جاللەد (د) (2011) گلۆبالئە جۆنۆمی پرزە (2015) حۆنۆراری جتزەنئۆ ف کۆšجە (د) (2018)

دەنگێ قەیدکری

بلێڤکرن

شانەناڤ

میخایل سەرگەیەڤیچ گۆرباچۆڤ (ب رووسی: Михаил Серге́евич Горбачёв، لات. مکهال گۆرباجهۆڤ; ژدب. 2ێئا دارا 1931ێ، م. 30ێ تەباخا 2022ان) سیاسەتمەدارەکی سۆڤیەتی بوو کو ژ سالا 1985ان هەیا هلوەشینا دەولەتێ یا د 1991ێ دە سەرۆکێ 8ەمئوو داوینئێ یەکیتیا سۆڤیەتێ بوو.

میخایل گۆرباچۆڤ ل پریڤۆلنۆیە ل هەرێما ستاڤرۆپۆلێ یا ل باشوورێ رووسیایێ د مالبەتەکە ووکراینی دە ژ دایک بوو. دبستان ب مێدالا زیڤ تەمام کر، پشترە د زانگۆیا مۆسکۆوێ بەشا قانوونێ دە خوە تۆمارکر. دەما کورسێ 10ئا قەداند د ناڤ رێزێن پارتیا کۆمۆنیست یا یەکیتیا سۆڤیەتێ دە هاتە قەبوولکرن.

دئا ڤدارا سالا 1985ان دە هاتە هەلبژارتن ژبۆ پۆستێ سەکرەتێرێ گشتی یێ پارتیا کۆمۆنیستا یەکیتیا سۆڤیەتێ . گرباچەڤ پشتی بوو بەرپرسێ سۆڤیەتێ دەست ب پرۆسەیا پریسترۆیکا (ڤەاڤاکرن، ڤەژین)ئوو گلاسناست (زەلالی) کر . دئە نجامێ سیاسەتا گرباچۆڤ دە سالا 1990ئی یەکەمین جار د دیرۆکا سۆڤیەتێ دە دەستهلات کەت دەستێ پەرلەمانێ وەلات. 15ێ مەهائا دارێ سالا 1990 هاتە هەلبژارتن ژبۆ سەرۆکاتیا یەکیتیا سۆڤیەتێ . ژ سالا 1985ئا هەتا سالا 1991، تێکلیێن یەکیتیا سۆڤیەتێئوو رۆژاڤا پێشکەتن . ب سایا سیاسەتا کو گۆرباچۆڤ مەشاند، شەرێ سار ب داوی هات، ئالمانیا بوو یەکئوو رێکەفتنا کێمکرنا چەکێنئا تۆمی هاتەئی مزەکرن . ژبۆ خەباتا کو کر، د سالا 1990ئی دە ب خەلاتا نۆبەل یائا شتیێ هاتە خەلاتکرن . د 15ێ مەها کانوونا پێشین سالا 1991ئێ دە گۆرباچۆڤئی ستیقالا خوە ژ پۆستێ سەرۆکاتیا یەکیتیا سۆڤیەتێ راگهاند . لێ بڤێ یەکێ خەباتا گۆرباچۆڤ ب داوی نەبوو،ئوو د سالا 1992 فۆندێ ڤەلێکۆلینێن جڤاتی-ابۆری –سیاسی ب ناڤێ گۆرباچۆڤ دامەزراند . گۆرباچۆڤ ب خورتی بەشداریێ د ژیانا سیاسی یا رووسیایێ دە دکە . د سالا 1996 دە ژی بوو نامزەدێ سەرۆکاتیا رووسیایێ . میکاییل گۆرباچۆڤ سۆسیال دەمۆقراتەئوو پارتیا سۆسیال دەمۆقرات ل رووسیایێ دامەزراند .ژ سالا 1992 هەتا سالا 2008ا گۆرباچۆڤ 266 سەردان ژبۆ وەلاتێن بیانیئە نجامدانئوو نێزێ 300 خەلاتێن دیپلۆماسی یێن ناڤنەتەوی وەرگرتنە، ژ بلی ڤێ ب دەهان پرتووک نڤیسیەئوو ئە ڤ پرتووک ژبۆ گەلەک زمانێن بیانی هاتنە وەرگەراندن.

د 30ێ مەها تەباخێ سالا 2022 یا ل مۆسکۆوێ 91 سالی ژیانا خوە ژ دەست دا. سەبەبا مرنا وی ژئا لیێن ئاژانسێن نووچەیێن دەولەتا روسیایێ وسا هات راگهاندن: نەخوەشیەکە درێژئوو گران.

رامانێن وی

وی دخواست د تەڤاهیا یکسس (یەکیتیا کۆمارێن سۆڤیەتئێ ن سۆسیالیست)ێ دا رەفۆرمان پێکبینەئوو ب سۆسیالیزمێ سۆڤیەتێ دیسا برێڤەببە. ل دژی هەمی جورەیێن کەڤنەپەرەستیێ دەرکەت. ب وەلاتێن رۆژاڤایی، ب تایبەتی ب دیئا یێ را هەڤیتنێن کێمکرنئوو بداویئا نینا پێشبرکا چەکان پێک تینە. ل سەرانسەرێ سۆڤیەتێ بایێ نووژەنیێ، دەمۆکراسیێئوو لیبەرالیزمێ رادکە. لێ هەسابێن وی ب دلێ وی نامەشە. بایێئا زادیێ ژ نشکا ڤە سازوومانیا سۆڤیەتێ هلدوەشینە. تەڤاهیا کۆمارێن سۆڤیەتێئا زادیا خوە بدەستدخن. دووگەل بەلاوەلا دبە. گۆری هن رۆناکبیرێن رووس "سۆسیالیزم دچە لێ تشتەکێ نوو نایێ".

ل سەرانسەر جیهانێ همئا لیگرئوو هەزکریێن وی، هم ژی دژبەرێن وی گەلەک ن. وەکی تەڤاهیا سەرۆکێن یککسێ، وی ژی ژ بۆ کوردئوو کوردستانیان پۆلیتیکایەکە خوە نەبوو. ژ بۆ ژ نوو ڤە برێخستنکرنا کوردستانا سۆر،ئا لیکاری نەدا کوردان. ب وەلاتێن کو کوردستان داگرکرنە رە تێکلیێنئا بۆریئوو جیرانتیێ ژ بۆ سیاسەتا وی یا هەری گرینگتر بوو.

چاڤکانی

• دەنگێ رووسیا بەشا کوردی ^{گرێدانائا رشیڤێ 2010-06-08 ل سەر وایباجک ماجهنە}