درکەپەتک
ستریەبەندکئا ن ژی درکەپەتک (بئی نگلیزی سپنال جۆرد)، بەشەک ژ دەمارەکۆەنداما ناڤەندی یە.
درکەپەتک گورزەک شانەیا دەمارە یە د ناڤ هەستیێن برربررێ دە، ژ قەدێ دەماخ درێژ دبێ هەتا ژێرێ قەفەسا سینگێ[1]. درکەپەتک، د ناڤبەرا دەماخئوو دەمارەکۆەنداما چێوە دە ناڤبەینکاریا راگهاندنێ دکە[2].
پێکهاتەیا درکەپەتکێ
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]درێژیا درکەپەتکێ ب قاسی 45 جم یە[3].برگەها پانی (بئی نگلیزی: جرۆسس سەجتۆن) یا درکەپەتکێ ب دو چینی یە. چینا دەرڤە ب رەنگێ سپی، چینا ناڤی ژی ب رەنگێ گەورئە . درکەپەتک ژی وەک مینا دەماخ، ب سێ پەردەیان ڤە پێچاندی یە.ئە ڤ هەرسێ پەردە وەکی پەردەیێن مەژ (ب لاتینی: مەننگەس) تێ ناڤکرن. کولبوونا ڤان پەردەیانئا ژ بەر هۆکارێن نەخوەشیێ، وەکی نەخوەشیا مەنەنژیت تێ ناڤکرن. ناڤبەرا پەردەیێن مەژی ب ب شلەیەک ڤە تژی یە، ناڤێ ڤی شلەیێ، "شلەیا مەژی-درکەپەتک”ئە (بئی نگلیزی: جەرەبرۆسپنال فلود). شلەیا مەژی-درکەپەتک وەکی مینا بالیفەک (بالگه) دەستەک ددە دەماخئوو درکەپەتکێ[4]. درکەپەتک د ناڤ هەستیێن برربررێ دە جه دگرە لێ هەم ب دەماخ ڤە هەم ژی ب ناڤبەینکاریا دەمارەخانەیێن درکێ، ب دەمارەکۆەنداما چێوە ڤە گرێدایی یە. لۆما ژ هەموو بەشێن لاش راگهاندن وەردگرەئوو دشینە دەماخێ،ئا ن ژی راگهاندنێن ژ دەماخێ دشینە ماسوولکەئوو رژێنان.ئا لیێ پێشی یێ درکێپەتکێ وەکی زک (بئی نگلیزی: ڤەنترال)ئا لیێ پاشی ژی وەکی پشت (بئی نگلیزی: دۆرسال) تێ ناڤکرن. تەوەرەئوو لاشەخانەیێن پیشتێ، ب گەلەمپەری راگهاندنێن هەستێ ژ لاش بەر ب دەماخێ ڤە دگوهازینن. د ناڤەندا درکەپەتکێ دە جۆگەک هەیە. جۆگا ناڤەندی یا درکەپەتکێ ب شلەیا مەژی-درکەپەتکێ تژی یە[5].
مادەیێ گەور
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]بەشا گەور وەکی مادەیێ گەور تێ ناڤکرن. مادەیێ گەور ژ تەوەرەیێن نە مایلینی، لاشێ دەمارەخانەیانئوو خانەیێن گلیا پێک تێ[6]. مادەیێ گەور ب مادەیێ سپی دۆرپەچی یە. شەوەیێ بەشا گەور دشبە پەرپەرپەرۆکێ،ئا ن ژی پیتا ح یێ[7]. بەشا گەور ل گەل هن بەشێن دەمارەخانەیێن هەستێئوو لڤینێ، دەمارەخانەیێن ناڤێ لخوە دگرە. دەمارەخانەیێن ناڤێ، دەمارەخانەیا هەستێ ب دەمارەخانەیا لڤینێ ڤە گرێ ددە.
مادەیێ گەور ژ هنەک بەشان پێک تێ، هەر بەشەک مادەیێ گەور وەکی شاخ تێ ناڤکرن. شاخ ل کیژانئا لیێ بەشا گەور بە، ل گۆر وێ دەرێ تێ ناڤکرن. شاخێن پشتێ ژ بۆ گرتنئوو راگهاندنا هەستان کار دکن. شاخێن زکێئە رکێ کار رادگهینە بۆ پەیکەرەماسوولکەیان. شاخێن تەنیشتە (کێلەک) ناڤەندا سەرەکە یە ژ بۆ بەشا سیمپاساڤی یا دەمارەکۆەنداما خوەیی[8].
ئەرکێ خانەیێن بەشا گەور
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]دەمارەخانەیێن هەستێ یێن ل بەشا گەور ژ کۆەنداما چێوە راگهاندن وەردگرن.
دەمارەخانەیێن لڤینێ، راگهاندنان دگوهێزینە ژ بۆ ماسوولکەیێن پەیکەر
دەمارەخانەیێن ناڤێ ژ بۆ چێبوونا رەفلەکسان، دەمارەخانەیێن هەستێ ب دەمەرەخانەیێن لڤینێ ڤە گرێ ددە.
مادەیێ سپی
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]بەشا سپی یا درکەپەتکێ ژ تەوەرەیێن ب مایلینی پێک تێ. ریشالێن(تەوەرە) دەمارەخانەیێن هەستێ ژ لاش بەر ب دەماخێ ڤە، رشالێن دەمارەخانەیێن لڤینێ ژی ژ دەماخ بەر ب لاش ڤە درێژ دبن. حەروها ریشالێن دەمارەخانەیێن ناڤێ ژی د ناڤ مادەیێ سپی دە جه دگرە[3].
بەشێن مادەیێ سپی ل گۆر ستوونان (بئی نگلیزی: جۆلومن) تێ پۆلەنکرن. د ناڤ ڤان ستوونان دە ریشالێن کۆەنداما دەمارێ یێن بەر ب دەماخێ هلدکێشن، ژ ەندامێن هەستێ راگهاندنێن هەستێ دگوهازینن ژ بۆ دەماخێ. حەرویسا ستوونێن ژ دەماخێ دادکێشن ژ بۆ ماسوولکەیان سنیالێن لڤینێ دگوهێزینن. د ناڤبەرا هەردو شاخێن پشتێ یێن مادەیێ گەور دە، ستوونێن پشتێ هەیە. د ناڤبەرا هەردو شاخێن زکێ دە، ستوونێن زکێ جه دگرن. ل هەردوئا لیێن مادەیە سپی یا درکەپەتکێ دە د ناڤبەرا شاخێن پشتئوو زکێ دە، ستوونێن تەنیشتێ هەیە. ستوونێن پشتێ ژ تەوەرەیێن هلکێشایی پێک تێ[9]. ستوونێن زکێئوو تەنیشتێ هەم تەوەرەیێن هلکێشایی، هەم ژی یێن داکێشایی لخوە دگرن[8].
درکەپەتک ناڤەندا کۆنترۆلکرنا رەفلەکسێن لڤینێ یە. حەکە مرۆڤ بێ زانەتی دەستێ خوە بدە سەر تشتەک پر گەرم، د هەمان دەمێ دە بێ هەمدێ خوە دەستێ خوە ژ ور دکشینە،ئە ڤ بەرتەک وەکی رەفلەکسا لڤینێ تێ ناڤکرن. رەفلەکس (پەرچەکردار) بەرسیڤێن خوەیی نە ل دژ کارتێکران[6].رەفلەکس نە ل بن باندۆرا دەماخێ، لێ د بن کۆنترۆلا درکەپەتکێ دە چێدبن[3].
چاڤکانی
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]- ^ مادەر، س. (2009). مادەر، بۆلۆگی 10ە (10تهئە د.). نەو یۆرک، نی: مجگراو-حللئە دوجاتۆن.
- ^ ستارر، ج. (2007). بۆلۆگی:جۆنجەپتسئا ندئا پپلجاتۆنس (7تهئە د.). بۆستۆن، مئا: جەنگاگە لەارننگ.
- ^ ا ب ج واوگه،ئا .، گرانت،ئا .، جهامبەرس، گ.، رۆسس، ژ.، & ولسۆن، ک. (2014).رۆسسئا ند ولسۆنئا ناتۆمیئا ند پهیسۆلۆگی ن هەالتهئا ند للنەسس (12تهئە د.).ئە دنبورگ:ئە لسەڤەر.
- ^ جامپبەلل، ن.ئا .، & رەەجە، ژ. ب. (2008). بۆلۆگی (8تهئە د.). سان فرانجسجۆ، جئا: بەنژامن-جوممنگس پوبلسهنگ جۆمپانی.
- ^ مادەر، س. س.، & وندەلسپەجهت، م. (2010). حومان بۆلۆگی (12تهئە د.). نەو یۆرک: مجگراو-حلل.
- ^ ا ب لۆسۆس، ژ.، ماسۆن، ک.، ژۆهنسۆن،گ.، راڤەن، پ.، & سنگەر، س. (2016). بۆلۆگی (11تهئە د.). نەو یۆرک، نی: مجگراو-حللئە دوجاتۆن.
- ^ ریە، ج.، وسە، ر.، ژوروکۆڤسک، ڤ.، دەساخ، ژ.، جهۆ، ژ.، &ئا ڤسسار، ی. (2017).بۆلۆگی. حۆوستۆن، تەخاس :ئۆ پەنستاخ جۆللەگە، رجەئو نڤەرستی،
- ^ ا ب بەتتس، ژ.، دەساخ، پ.، ژۆهنسۆن،ئە .، ژۆهنسۆن، ژ.، کۆرۆل،ئۆ .، & کروسە، د.ئە تئا ل. (2017).ئا ناتۆمی & پهیسۆلۆگی. حۆوستۆن، تەخاس:ئۆ پەنستاخ جۆللەگە، رجەئو نڤەرستی،
- ^ سۆلۆمۆن،ئە .، مارتن، ج.، مارتن، د.، & بەرگ، ل. (2015).بۆلۆگی. ستامفۆرد: جەنگاگە لەارننگ.
