بۆ ناوەڕۆک بازبدە

ئالمان

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
ئالمان
دەوتسجهە
گەلهە تەڤاهی
 ئالمانیا 72،569،978[1]
حەرێمێن کو لێ شێنیێن سەرەکە نە
 دیئا42،600،000 - 58،000،000[2][3]
 کانادا3،322،405[4]
 برەزیل2،500،000 - 3،000،000[5]
 ئاوسترالیا1،026،140[6]
 قازاخستان900،000[7]
 رووسیا840،000[8]
 ئارژەنتین500،000[9]
  سویسرە357،000[10]
 کەیانیا یەکبوویی310،000[11]
 مەجارستان250،000[12]
 ئاوستریا233،000[13]
 ئیتالیا211،000[14]
 فرانسا203،000[15]
 سپانیا201،000[16]
 پۆلۆنیا148،000[17]
 ترکیە102،592[18]
 مەکسیک90،000[19]
 ئافریکایا باشوور75،000[20]
 رۆمانیا36،000[21]
 سلۆڤاکیا8،537[22]
زمان
ب زکماکی: زمانێئا لمانی، لێ گەلەک د دیاسپۆرێ زمانێن فەرمی یا وانئا خێڤ بوون.[23]
باوەریا دینی
ب پرانی: خرستیانی (پرۆتەستانئا ن کاتۆلیک)
تێکلدارێن کۆمێنئە تنیکی
گەرمان

ئالمانئا ن ژی ەلمان، (ب المانی: دەوتسجهە)، کۆمەکیئە تنیکی یا گەرمان نە کو ب پرانی ل دەولەتێن وەکی ئالمانیا، ئاوستریا، سویسرەئوو لەجهتەنستەن دژین. دیاسپۆرایائا لمانان یەک ژ دیاسپۆرایێن مەزنێن ل جیهانێ یە کو ژ سەدسالا 18ان هەیائی رۆ ل هەمی پارزەمینان بەلاڤ بوونێ.[24]ئی رۆ، کۆمائە تنیکی یا هەری مەزن ل دەولەتێن یەکبوویی یێنئا مەریکایێئا لمانئە کو هەژمارا وان د ناڤبەرا 42ئوو 58 میلیۆنان دە یە[25][26][27][28] لێبەلێ گەلەک ب المانی نزانن یان ژی خوە ب گەلێئا لمان ڤە گرێدایی نابینن.[29] وەکی دن ل دەرڤەییئا لمانیایێ، ل دانیمارکایێ، سویسرە، ئاوستریا، لەجهتەنستەن، لووکسەمبوورگ، ل رۆژهلاتی بەلچیکایێئوو ل دەڤەرا تیرۆلا باشوورئوو باکورێ ئیتالیایێئا لمانیاخڤ هەنە.[30]

دیرۆک

[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]

سەردەما کەڤنار

[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]

زانیار ب گشتی هەڤ قەبوول دکن کو مرۆڤ دکارە بەهسا گەلێنئا لمانی پشتی سالا 500 بز بکە.[31]ئا رکەۆلۆگ ب گەلەمپەری گەلێنئە لمانی یێن دەستپێکێ ب چاندا ژاستۆرفئا سەردەما هەسنی یا پێش-رۆمان ڤە گرێددن، کو ل باکورێئا لمانیائوو دانیمارکایێ ژ سەدسالێن 6ان هەتا 1ێ بز تێ دیتن، ل دۆرا هەمان دەمێ کو یەکەم گوهەزتنا کۆنسۆنانتائە لمانی تێ تەۆریزەکرن کو چێبوویە;ئە ڤ گوهەرینا دەنگی دبە سەدەما زمانێنئا لمانی یێن کو بئا وایەکی ناسکری تێنە ناسکرن.[32]

سەردەما ناڤین

[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
بلندبوونائی مپەراتۆریا رۆمانی یا پیرۆز د سەردەما ناڤین دە

ئەتنیسیتەیائا لمان د ناڤ گەلێنئا لمانئێ ن ئەورۆپایا رۆژاڤائوو ناڤەندی دە، ب تایبەتی فرانک، فرسی، ساکسۆنی، توورنگی، ئالەمانیئوو باوەری دەرکەتیە هۆلێ.[33] دەستپێکا دەولەتێنئا لمان دکارە ب پادیشاهێ فرانکسه جلۆڤس I ڤە وەرە شۆپاندن، کو د سەدسالا 5ان دە پادیشاهیا فرانجائا ڤا کر. د سەدسالێن پاشەرۆژێ دە هێزا فرانکان پر زێدە بوو.

سەردەما نووژەن

[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]

داناسینا چاپکرنێ ژ هێلا داهێنەرێئا لمان ژۆهاننەس گوتەنبەرگ ڤە دئا ڤاکرنا تێگهشتنەک نوو یا باوەریئوو ئا قل دە بوو. د ڤێ دەمێ دە، کەشیشێئا لمان مارتن لوتهەر ژ بۆ رەفۆرمێن د ناڤ دێرا کاتۆلیک دە زەخت کر. حەولدانێن لوتهەر د رەفۆرماسیۆنا پرۆتەستانی دە ب داوی بوو. دئە نجامێ دە ڤەقەتینائۆ لی سەدەما سەرەکە یا شەرێ سی سالی بوو، پەڤچوونەک کو ئیمپەراتۆریا رۆمایێ یا پیرۆز پەرچە کرئوو بوو سەدەما مرنا ب میلیۆنانئا لمان. مەرجێن ئاشتیا وەستپهالا (1648) کو شەر ب داوی کر، د ناڤ دەستهلاتداریا ناڤەندی یا قەیسەرێ رۆمایا پیرۆز دە کێمبوونەک مەزن پێکئا نی.[34]

تشتێ کو گەلەکئا لمانان وەکی "روورەشکرنا ڤەرساللەس" دیت، کەڤنەشۆپیێن دۆمدارئێ نئی دەۆلۆژیێنئۆ تۆریتەرئوو ئانتیسەمیتیزمئوو دەپرەسیۆنێ مەزن، هەمی بوون سەدەم کو ئادۆلف حتلەرئوو ئیدەۆلۆژییا نازی کو بئە سلێ خوەئا وستریا یە، کو پشتی هاتنا سەر دەستهلاتداریێ.[35] بئا وایەکی دەمۆکراتیک د دەستپێکا سالێن 1930ان دە، کۆمارا وەمارێ هلوەشاندئوو دەولەتا ئالمانیایا نازیئا ڤا کر. د لێگەرینا وی یا ژ بۆ بندەستکرنائە ورۆپایێ دە، شەش میلیۆن کەسێن جهوو د حۆلۆکۆست دە هاتن قەتلکرن. شەرێ جیهانی یێ دویەم بوو سەدەما وێرانکرنەک بەرفرەهئوو مرنا ب دەه میلیۆنان لەشکەرئوو سڤیل، دەما کو دەولەتائا لمان هاتە پارچە کرن. نێزیکی 12 میلیۆنئا لمان نەچار بوون برەڤنئا ن ژی ژ ئەورۆپایا رۆژهلات هاتن دەرخستن. زیانەکە مەزن ژی گهاندیە ناڤئوو ناسنامەیائا لمان، کو ژ بەرێ گەلەکی کێمتر نەتەوەپەرەست بوو.[36] دەولەتێنئا لمانیا یێنئا لمانیایا رۆژاڤائوو ئا لمانیایا رۆژهلات بوون خالێن سەرەکە یێن شەرێ سار، لێ د سالا 1990ان دە ژ نوو ڤە هاتن یەک کرن. حەر چەند ترس هەبوو کوئا لمانیایا یەکبوویی دیسا دەست ب سیاسەتا نەتەوەپەرەستیێ بکە، وەلاتئی رۆ ب گەلەمپەری وەکی "اکتۆرەکئا رامکەر د دل دە تێ هەسباندن.ئە ورۆپا"ئوو "پێشڤەبرێ یەکبوونا دەمۆکراتیک".

زمان

[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
 گۆتارا بنگەهین: زمانێئا لمانی

زمانێئا لمانی، پارەکی ژ زمانێن رۆژاڤایێ گەرمانی یەئوو ئی رۆ پیشێ رووسی، زمانێ یا هێر بلند ل ئەورۆپا یە.

ئالمانی زمانێ فەرمی یێ وەلاتێن ئالمانیا، ئاوستریا، سویسرە، بەلچیکا، لووکسەمبوورگئوو ل لەجهتەنستەنێ یە.ئی رۆ گۆری پەشبنییایێئە ورۆپی، 95 میلیۆن کەس ب زکماکیئا لمانی داخڤن.[37]

بەلاڤبوونا زمانێئا لمانی لئە ورۆپایێ

زمانێئا لمانی تەڤلیهەڤ ب زمانێنئە ورۆپی یا دن:

[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
زمانێ فرسی Iنگلزی سکۆتی یۆلایی حۆلەندی لووخەمبوورگی ئالمانی ئافرکاانسی Iنگلزی یا بەرێ ئالمانی یا بلندئا بەرێ گەرمانی یا رۆژاڤایێئا بەرێ کورمانجی
کاام جۆمب کام کهمە / راجک کام م. کâمپ کامم م. کام جامب م. جامب م. کąبă *کامبă م. *شەه
دە دای دای دە داگ م. دااگ تاگ م. داگ دæġ م. تاگ م. *داگă م. *رۆژ/رۆه
رەن ران ران رهینە رەگەن م. رەنگەل، راەگە رەگەن م. رەëن رەġن م. رەگان م. *رەگنă م. *باران
وە وای وەی وە / ویە وەگ م. وەەگ وەگ م. وەگ وەġ م. وەگ م. *وەگă م. *رێ/رییا
نەل نال نال نەل ناگەل م. نەëگەل ناگەل م. ناەل نæġەل م. ناگال م. *ناگلă م. *میخ
تسس جهەەسە جهەەسە جهەەسە کااس م. کەëس کäسە م. کااس ċēسە، ċīەسە م. جهāس، کāس م. *کāسī م. *پەنێر
تسژەرکە جهورجه کرک جهۆورجه کەرک ف. کێرک کرجهە ف. کەرک ċرċە ف. جهرهها، *کرهها ف. *کرکā ف. *دێر
سببە سبلنگ سب سببە (داتەد) / مەانی سببە ف. - سپپە ف. - سبب ف."کنسهپ، پەاجە" سپپا ف.،ئۆ لد ساخۆن: سببا سببژو، سببژā ف. *خوشکئوو برا
کاا ف. کەی کەی کە / کە سلەوتەل م. سلوەëتەل سجهلüسسەل م. سلەوتەل جǣġ(ە)، جǣگا ف."کەی، سلوززل م. *سلوتلă م.، *کēگă ف. *قووفلە
ها وەست هاڤە بەەن هاە(س)/هڤ بەەن ها بن بەن گەوەەست بن گەوەس(ت) بن گەوەسەن واس گەوەەس
  • بوویە
توا سکەپ توۆ سهەەپ توا سهەەپ تویە زهەەپ توەە سجهاپەن ن. توەë سجهäöپ زوە سجهافە ن. توەە سکاپە توā سċēاپ ن. زوە سجāفا ن. *توا سکēپو ن.
  • دوو شیڤان.
هاووە هاڤە هاە ها هەببەن هەببە، هöببە هابەن هەت هاببان، هافان هابēن *هاببژانă *هەبوون
úس وس وس ۆوسە ۆنس ۆس ونس ۆنس ūس ونس *ونس *ەم
برەا برەاد برەد برەەد برۆۆد ن. مک، برۆەëد برۆت ن. برۆۆد برēاد ن."فراگمەنت، بت، مۆرسەل، جرومب"ئا ن ژ "برەاد" برōت ن. *براودă م. *نان
هەر هار هار هاار هاار ن. هاۆر حاار ن. هاار هēر، هǣر ن. هāر ن. *هǣرă ن. *پۆر
ەار ەار لوگ لوگ ۆۆر ن. ۆەëر ئۆهر ن. ۆۆر ēارە ن. < پرە-ئەنگلسه *ǣۆرا ōرا ن. *اورا < *اوزا ن. *گووه
دۆار دۆۆر دۆۆر دهەر دەور ف. دوەëر تüر ف. دەور دورو ف. تور ف. *دورو ف. *دەری
گرەن گرەەن گرەەن گرەەن گرۆەن گرەون گرüن گرۆەن گرēنە گروۆن *گرōنĭ *کەسک
سوەت سوەەت سوەەت سوەەت زۆەت زەوت سüß سۆەت سوēتە س(و)وۆز (< *سوōت) *سوōتŭ *شێرین
ترۆجه تهرۆوگه تهرۆو دراوگه دۆۆر دۆەëر دورجه دەور þوره دوروه *ب رێیا
وەت وەت وەەت وەاتە نات ناات ناسس نات وǣت ناز (< *نات) *وǣتă / *ناتă *شل
ەاجه ەیە ەە ە / ەە ۆۆگ ن. ۆوگ ئاوگە ن. ۆۆگ ēاگە ن. < پرە-ئەنگلسه *ǣۆگا ۆوگا ن. *اوگا ن. *چاو
درەام درەام درەام درەەم درۆۆم م. دراوم تراوم م. درۆۆم درēام م."ژۆی، پلەاسورە،ئە جستاسی، موسج، سۆنگ" ترۆوم م. *دراومă م. *خەون
ستەن ستۆنە ستانە ستهۆان ستەەن م. ستەن ستەن م. ستەەن ستāن م. ستەن م. *ستانă م. *کەڤر
بەد بەد بەد بەد بەد ن. بەد بەتت ن. بەد بەدد ن. بەتت ن. *باددژă ن. *جه

دین

[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]

ئالمان ژئا لیێ باوەریێ ڤە نیڤ کاتۆلیک، نیڤ پرۆتەستانئوو 5% ژی نفووسائا لمانیایێ مسلمانن.

ئا ماپئۆ ف گەرمانی سهۆونگ رەلگۆوس ستاتستجس بی دسترجت.ئا ند جاتهۆلجسم پرەدۆمناتەس تهە سۆوتهئا ند وەست، پرۆتەستانتسم سوابائا ند تهە نۆرته،ئا ندئۆ تهەرئۆ ر نۆ رەلگۆن دۆمناتەس تهەئە استئا ند سۆمە ماژۆر جتەس.
مەزهەبێن سەردەستئێ ن لئا لمانیایێ وەکی کو ژ هێلا سەرژمێریا 2011ان ڤە ب کارانینا پرسا ناسنامەیێ ڤە هاتیئە شکەرە کرن.
شین: پرۆتەستانی
کەسک: کاتۆلیک
سۆر: ئاتەیزم
رەنگێن تاری پرانیەک د ناڤبەرا 50ئوو 75% دە دەستنیشان دکن دەما کو رەنگێن هەری تاری پرانیەک مەزن ژ 75% زێدەتر نیشان ددن.

مژارێن تێکلدار

[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]

چاڤکانی

[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
  1. ^ https://data.worldbank.org/country/DE
  2. ^ https://data.census.gov/cedsci/table?t=Ancestry&tid=ACSDT5Y2020.B04006
  3. ^ https://books.google.at/books?id=anecAQAAQBAJ&redir_esc=y
  4. ^ https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?LANG=E&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=0&GID=0&GK=0&GRP=1&PID=110528&PRID=10&PTYPE=109445&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2017&THEME=120&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=
  5. ^ مۆسەر 2011، پپ. 171–172. "تهە گەرمانس لڤە ن جەنترالئە ورۆپە، مۆستلی ن گەرمانی... تهە لارگەست پۆپولاتۆنسئۆ وتسدەئۆ ف تهەسە جۆونترەسئا رە فۆوند ن تهەئو نتەد ستاتەس (5 مللۆن)، برازل (3 مللۆن)، تهە فۆرمەر سۆڤەتئو نۆن (2 مللۆن)،ئا رگەنتنا (500،000)، جانادا (450،000)، سپان (170،000)،ئا وسترالا (110،000)، تهەئو نتەد کنگدۆم (100،000)،ئا ند سۆوتهئا فرجا (75،000). "
  6. ^ https://profile.id.com.au/australia/ancestry
  7. ^ حاارمانن 2015، پ. 313. "ئۆف تهە 100 مللۆن گەرمان سپەاکەرس وۆرلدودە،ئا بۆوت تهرەە قوارتەرس (76 مللۆن) لڤە ن گەرمانی، وهەرە تهەیئا ججۆونت فۆر 92 پەرجەنتئۆ ف تهە پۆپولاتۆن. پۆپولاتۆنسئۆ ف گەرمانس لڤەئە لسەوهەرە ن جەنترالئا ند وەستەرنئە ورۆپە، وته تهە لارگەست جۆممونتەس نئا وسترا (7.6 مللۆن)، سوتزەرلاند (4.2 مللۆن)، فرانجە (1.2 مللۆن)، کازاکهستان (900،000)، روسسا (840،000)، پۆلاند (700،000)، Iتالی (280،000)،ئا ند حونگاری (250،000). سۆمە 1.6 مللۆنئو .س. جتزەنس سپەاک گەرمانئا س تهەر فرست لانگواگە، تهە لارگەست نومبەرئۆ ف گەرمان سپەاکەرسئۆ ڤەرسەاس."
  8. ^ https://library.ndsu.edu/grhc/research-history/history-germans-russia
  9. ^ https://www.theatlantic.com/magazine/archive/1946/04/the-germans-in-argentina/656794/
  10. ^ https://www.iamexpat.de/expat-info/german-expat-news/switzerland-remains-most-popular-destination-german-expats
  11. ^ ئە للس،ئا می (2009). "ئوک رەسدەنت پۆپولاتۆن بی جۆونتریئۆ ف برته". پۆپولاتۆن ترەندس. 135 (135): 20–28. دۆ:10.1057/پت.2009.5. پمIد 19391440. س2جIد 11882683
  12. ^ ئو لرجه مەرتەن، فۆرگۆتتەن ڤۆجەس; تهەئە خپولسۆنئۆ ف تهە گەرمانس فرۆمئە استەرنئە ورۆپەئا فتەر وۆرلد وار II، ترانساجتۆن پوبلسهەرس، نەو برونسوجک، نەو ژەرسەی، 2012، Iسبن 978-1-4128-4302-7 پاگەس 195،196،197،199،200،203
  13. ^ https://www.politico.eu/article/angela-merkel-germany-sebastian-kurz-austria-best-frenemies-moria-fire/amp/
  14. ^ https://www.nationalww2museum.org/war/articles/hanging-tough-germans-italy
  15. ^ https://bd.ambafrance.org/-French-German-Embassy-
  16. ^ https://amp.theguardian.com/news/1936/dec/14/mainsection.fromthearchive
  17. ^ https://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/Przynaleznosc_narodowo-etniczna_w_2011_NSP.pdf
  18. ^ https://tr.euronews.com/2022/02/04/turkiye-de-ikamet-eden-yabanc-ulke-vatandaslar-n-n-say-s-ne
  19. ^ https://indigenousmexico.org/ethnic-identity/the-germans-in-mexico-1821-1910/
  20. ^ https://www.jstor.org/stable/20028964
  21. ^ https://www.spiegel.de/politik/ausland/klaus-johannis-erhaelt-spitzenamt-in-regierungspartei-a-885204.html
  22. ^ https://www.scitanie.sk/obyvatelia/zakladne-vysledky/struktura-obyvatelstva-podla-narodnosti/SR/SK0/SR
  23. ^ https://www.jstor.org/stable/3211163
  24. ^ ماخوەلل،ئا لەخاندەر; داڤس، ساجهائە . (2016). "گەرماننەسس بەیۆند گەرمانی: جۆللەجتڤە Iدەنتتی ن گەرمان داسپۆرا جۆممونتەس". گەرمان ستودەس رەڤەو. 39 (1): 1–15. Iسسن 0149-7952.
  25. ^ "ئابۆوت تهەئو سئا - حستۆریئۆ ف گەرمان-ئامەرجان رەلاتۆنس > 1683-1900 - حستۆریئا ند Iممگراتۆن". وسا.وسەمباسسی.دە. رۆژا گهشتنێ 29 کانوونا پاشین 2023.
  26. ^ "فامۆوس گەرمان-ئامەرجانس". ووو.جولتورالدپلۆماجی.ۆرگ (بئی نگلیزی). رۆژا گهشتنێ 29 کانوونا پاشین 2023.
  27. ^ بورەاو،ئو س جەنسوس. "گەرمان-ئامەرجان دای:ئۆ جتۆبەر 6، 2022". جەنسوس.گۆڤ. رۆژا گهشتنێ 29 کانوونا پاشین 2023.
  28. ^ "جهرۆنۆلۆگی : تهە گەرمانس نئا مەرجا (ئەورۆپەان رەادنگ رۆۆم، لبراریئۆ ف جۆنگرەسس)". ووو.لۆج.گۆڤ. رۆژا گهشتنێ 29 کانوونا پاشین 2023.
  29. ^ گرەەنوۆۆد، سهاننۆن (9ئا دار 2020). "ئامەرجانسئا ند گەرمانس دففەر ن تهەر ڤەوسئۆ فئە اجهئۆ تهەرئا ند تهە وۆرلد". پەو رەسەارجه جەنتەر'س گلۆبالئا تتتودەس پرۆژەجت (بئی نگلیزیائا مەریکی). رۆژا گهشتنێ 29 کانوونا پاشین 2023.
  30. ^ "تهە مۆست پۆپولار دەستناتۆن فۆر گەرمانئە مگرانتس نئە ورۆپە - گەرمان فەدەرال ستاتستجالئۆ ففجە". ووو.دەستاتس.دە. رۆژا گهشتنێ 29 کانوونا پاشین 2023.
  31. ^ تهەئۆ خفۆرد جۆمپانۆن تۆئا رجهاەۆلۆگی (بئی نگلیزیائا مەریکی).ئۆ خفۆردئو نڤەرستی پرەسس. 1996. دۆ:10.1093/اجرەف/9780195076189.001.0001/اجرەف-9780195076189;ژسەسسۆند=د783د38دە69ب1ە98ج779118جادف919د5. Iسبن 978-0-19-507618-9.
  32. ^ فۆرتسۆن 2011، پ. 433: "بالتج تەررتۆری بەگان تۆ سهرنک سهۆرتلی بەفۆرە تهە داونئۆ ف تهە جهرستانئە را دوە تۆ تهە گۆتهج مگراتۆنس نتۆ تهەر سۆوتهوەستەرن تەررتۆرەس [...]."
  33. ^ https://www.britannica.com/place/Germany/History#ref58082
  34. ^ گرەەن 2000، پپ. 172–73: "ژۆردانەس [...] مەنتۆنس تهە سلاڤس (گەتجا 119)ئا ندئا سسۆجاتەس تهەم مۆرە جلۆسەلی تهان تهە بالتس وته تهە جەنتەرئۆ ف گۆتهج پۆوەر. [...] تهس لۆجاتۆنئۆ ف تهەئە ارلی سلاڤس پارتلیئا ت لەاست ن تهە رەگۆن جۆڤەرەد بی تهە جەرنژاهۆڤ جولتورە، تۆگەتهەر وته تهەر جۆنتاجتس (وارلکەئۆ ر نۆت) وته تهە گۆتهسئو ندەرئە رمانرجئا ندئا لمۆست جەرتانلی بەفۆرە،ئە خپلانس تهەرئۆ پەننەسس تۆ گۆتهج لۆانوۆرد نفلوەنجە. تهات تهس مای هاڤە بەگونئە ارلی، بەفۆرە تهەئە خپانسۆنئۆ ف تهە سلاڤس فرۆم تهەر پرمەڤال هابتات، س مپلەد بی تهە پرەسەنجەئۆ ف ندڤدوال لۆان-وۆردس نئا ودە رانگەئۆ ف سلاڤۆنج لانگواگەس."
  35. ^ مناهان، ژامەس (2000). ئۆنەئە ورۆپە، مانی ناتۆنس:ئا حستۆرجال دجتۆناریئۆ فئە ورۆپەان ناتۆنال گرۆوپس (بئی نگلیزی). گرەەنوۆۆد پوبلسهنگ گرۆوپ. Iسبن 978-0-313-30984-7.
  36. ^ دانڤەر، ستەڤەن ل. (10ئا دار 2015). ناتڤە پەۆپلەسئۆ ف تهە وۆرلد:ئا نئە نجیجلۆپەدائۆ ف گرۆوپس، جولتورەسئا ند جۆنتەمپۆراری Iسسوەس (بئی نگلیزی). رۆوتلەدگە. Iسبن 978-1-317-46400-6.
  37. ^ "وایباجک ماجهنە" (پدف). وەب.ارجهڤە.ۆرگ. 6 کانوونا پاشین 2016. ژئۆ ریژینالێ هاتئا رشیڤکرن. رۆژائا رشیڤکرنێ: 6 کانوونا پاشین 2016. رۆژا گهشتنێ 31 کانوونا پاشین 2023.{{جتە وەب}}: جس1 مانت: بۆت:ئۆ رگنالئو رل ستاتوسئو نکنۆون (لینک)
وەرگیراو لە «https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Alman&oldid=1699000»