ئاهمەت تüرک
| شارەدارێ مێردینێ (د) | |
|---|---|
| - | |
تونجایئا ککۆیون (د) تونجایئا ککۆیون (د) | |
| شارەدارێ مێردینێ (د) | |
| - | |
موستافا یامان (د) موستافا یامان (د) | |
| شارەدارێ مێردینێ (د) | |
| - | |
موستافا یامان (د) | |
| ئەندامێ مەجلیسا مەزنئا نەتەوەیی یا ترکیەیێ ماردن (ەن) | |
| - | |
| ق130681138 | |
| - | |
| ژدایکبوون | |
|---|---|
| ناڤێ راستی |
ئاهمەت تüرک |
| حەڤوەلاتی | |
| پیشە | |
| پارتیا سیاسی |
ئاهمەت تüرک (ژدب. 2ێ تیرمەها 1942ان، دێرکا چیایێ مازی، پارێزگەها مێردین، باکورێ کوردستانێ) سیاسەتمەدارەکی کوردئە کوئە ندامێ پارتیا وەکهەڤیئوو دەمۆکراسیا گەلانئە .ئە و چەند جاران بووئە نداما مەجلیسا نەتەوەییئوو سێ جاران بوویە شارەدارێ مێردینێ.[1]
مالباتا وی
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]باڤێئا همەت تüرک، حەجی سینان داربر بووئوو د خزمەتا کەکێ خوە یێ پاشەرۆژێئوو فەۆدال حوسەیین کانجۆ دە بوو، کو یەک ژ فەرماندارێ سوارێن حەمیدیەیێ بوو. ب شەرتێ کو ب کەچا خوە یا مەزن تüرکیە رە بزەوجە، هەموو دەبارا خوەئوو سەرۆکاتیائە شیرێ ژ حەجی سینان رە وەسیەت کر. د سالا 1934ان دە ل ترکیەیێ ب دەرخستنا قانوونا بناڤکرنێ رە، مالباتێ پاشناڤێ تüرک قەبوول کر (سیاسەتێ دەولەتا ترک ژ بۆ ترککرنا کۆمێن هندەکار).ئا همەت تüرک زارۆکێ هەڤژینا حەجی سینانئا دویەمینئە . دەما کوئە و دەه سالی بوو باڤێ خوە وندا کر. برایێ وی یێ مەزن پارلامەنتەرێ پارتیائە دالەتێ بووئوو پشترە هات قەتلکرن. ژ بەر ڤێ یەکێئا همەت تüرک د 31 سالیا خوە دە سەرۆکاتیائە شیرەتا خوە کو ناڤێ وێ کانجۆ یە، گرت.[2]
کاریەرا سیاسی
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]د سالا 1973ان دە ژ پارتیا دەمۆکرات (دپ) کو نوونەرتیا پارێزگەها مێردینێ دکە، هات هلبژارتن.[3] پاشێئی ستفا کرئوو تەڤلی پارتیا گەلئا کۆماری (جحپ) بووئوو ژ نوو ڤە وەکی وەکیلێ مێردینێ هات هلبژارتن.[4] پشتی دەربەیا لەشکەری یا سالا 1980ێ ژ پارلامەنتەرێ هات دەرخستن[5]ئوو بنچاڤکرنئوو 22 مەهان شاندن زیندانائا مەدێ.[6] پشتی کو هاتە بەردان، د ناڤ پارتیێن چەپئێ ن جوودا دە چالاک بوو. د سالا 1987ان[7] دە ل سەر ناڤێ پارتیا سۆسیال دەمۆکراتئا پۆپولیست (سحپ) ژ بۆ پارلەمەنتەریا مێردینێ هات هلبژارتن، لێ د سالا 1989ان دە ژ بەر کو ل بروکسەلێ بەشداری کۆنفەرانسا کوردان بوو ژ پارتیێ هات دوورخستن.[5] پشتی وێ تەڤلی پارتیا کەدێ یا گەل (حئەپ) یا کو نوو هاتیە دامەزراندن بوو.[8] سحپێ دیسائی تیفاقا هلبژارتنێ قەبوول کرئوو د سالا 1991ان دە دیسا بوو پارلامەنتەرێ.[9] وی پشتگری دا پێڤاژۆیائا شتیێ یا داوی د ناڤبەرا پارتیا کارکەرێن کوردستانێ (پکک)ئوو هکوومەتا ترکیەیێ دەئوو د نیسانا 1993ان دە چوو لبنانێ ژ بۆ کو ب جەلال تالەبانیئوو کەمال بورکای رە بەشداری کۆنفێرانسەکە چاپەمەنیێ ببە، کو تێ دەئا گربەستا یەکالی ژئا لیێ ئابدوللاه Öجالان ڤە هات راگهاندن.[10] د تیرمەها 1993ان دە حئەپ ژئا لیێ دادگەها دەستوورا بنگەهین ڤە هات گرتن، بئی دایا کو پارتیێئا رمانجێن ل ژ بۆ پارچەبوونا ترکیەیێ پێک تینە.[11] پاشێ تەڤلی پارتیا دەمۆکراسیێ (دئەپ) بوو کو ل شوونا حئەپێ د گولانا 1993ان دە هاتئا ڤاکرن.[12] دئەپێ پشتگری دا پارتیا کارکەرێن کوردستانێئوو حاتیب دیجلە وەکە سەرۆکێ پارتیێ هلبژارتئوو دیار کر کو پکک نە پارتیەکە تەرۆریستئە ئوو دڤێ وەکە پارتیەکە سیاسی وەرە بناڤکرن.[12] د راستیێ دە، چەند سەرۆکێن پارتیان بەریا کۆنگرەیا دامەزراندنا پارتیان بەشداری کۆنگرەیێن کوئە ندامێن پککێ ژی تێ دە بەشدار بووبوون.[12] دئا دارا 1994ان دە پارێزبەندیا پارلەمەنتەرێن تüرکئوو 5 پارلەمەنتەرێن دئەپێ هاتنە راکرن[13] گەلەکئە ندامێن پارتیێ ژئا لیێ دەولەتا ترک ڤە تێنە گرتن.[14]ئا همەت تورک ب جەزایێ 15 سالان هاتیە گرتن .[14] پشتیئی تیرازێن پارێزەرێنئا همەت تورک د 27ێ جۆتمەه سالا 1995ان دە هاتیە بەردان.[15] تüرک سەرۆکێ بەرێ یێ پارتیا جڤاکا دەمۆکراتیک (دتپ) یائا لیگرێ کوردان ل باکورێ کوردستانێ بووئوو ئە ندامێ مەجلسا نەتەوەیی یا مەزنئا ترکیەیێ بوو. د 26ێ سبات 2007ان دە، وەک سەرۆکا ب وەکالەت یا دتپێ، تەڤی جیگرا سەرۆک ساباهات تونجەل، ژ بەر کو زمانێ کوردی د بەلاڤۆکەکە باسکێ ژنان یێ دتپێ دە، ژ بۆ رۆژا جیهانی یا ژنان ب کارئا نینە، د 8ێئا دارێ ب 18 مەه جەزایێ گرتیگەهێ هات مەهکوومکرن. پاشێ د 6ێئا دارا 2007ان دە ژ بەر کو ژئا بدوللاه Öجالان رە گۆتیە برێز 6 مەه جەزایێ گرتیگەهێ لێ هاتیە برین.[16] د 22ێ تیرمەها 2007ان دە دیسا وەکێ پارلامەنتەرێ مێردینێ هاتیە هلبژارتن.[17] لێ د 11ێ بەرفانبارا سالا 2009ان دە دەولەتا ترک ب هنجەتا گرێدانا ب پارتیا کارکەرێن کوردستانێ بریارا گرتنا دتپێ ددە.[18] تüرک ژ مەجلسا مەزنئا نەتەوەیی هات دەرخستنئوو ئە وئوو 36ئە ندامێن پارتیێ 5 سالان ژ بۆ خەباتێن سیاسی هاتنە قەدەخەکرن.[19] تüرک سەری ل دادگەها مافێن مرۆڤانئا ئە ورۆپایێ ددەئوو د سالا 2016ان دە ترکیە ب دایینا 30.000 € هاتیە مەهکوومکرن.[20] د نیسانا سالا 2010ان دە راستیئێ ریشەکە فزیکی یێ ژئا لیێ نژادپەرێستەکە ترکئێ ب ناڤێ İسمال چەلک هاتیە. چەلک پێشی 11 مەهئوو 20 رۆژ جەزایێ گرتیگەهێ لێ هاتیە برینئوو پشترە ب جەزایێ دایینئا 7000 لیرەیێن ترک هاتیە بەردان.[21]
شارەداریا مێردینێ
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]د هلبژارتنێن هەرێمی یێن سالا 2014ان دەئا همەت تüرک وەکێ شارەدارێ مێردینێ یا پارتیا حەرێمێن دەمۆکراتیک (دبپ) هاتیە هلبژارتن. د مژدارا سالا 2015ان دە دەما کو ل باژارێ نسێبینێ قەدەخەیا دەرکەتنا دەرڤە هەبوو، تەڤی سیاسەتمەدارێن دبپێ تەڤلێ مەشا بەر ب نسێبینێ ڤە بوو لێ ژئا لیێ رایەدارێن ترک ڤە هاتنە بنچاڤکرن.[22] د 21ێ مژدارا 2016ان دە پشتی کو ژئا لیێ رایەدارێن ترک ڤە ژ وەزیفەیێ هات دوورخستنئوو ل جهێ وی قەیمەقام وەکە قەیووم هاتیە تایینکرن.[23] پاشێ د مەهێ دەئە و ب فەرمی هاتە گرتن.[24] پشتی گرتنا وی دەنز بایکالێ یا جحپێ پشتگرییا مانەوی نیشانی هەڤژینا ترک مüلکیە دائوو ل مێردینێ چوو سەردانا وێ.[25]ئە و د 3ێ سبات 2017ان دە هات بەردان.[17] د هلبژارتنێن هەرێمی یێن 2019ان دە دیسا بوو سەرباژارێ مێردینێ. د تەباخا 2019ان دە ژ بەر سووجێن پشتگریکرنا تەرۆرێ دیسا ژئا لیێ وەزارەتا کارێن حوندر ڤە ژ وەزیفەیێ هات گرتن.[26] والیێ مێردینێ موستافا یامان وەک قەیووم هات تایینکرن.[27] تüرک ب تۆهمەتا کو د سالا 2015ان دە بەشداری مەراسیما جەنازەیێئە ندامێ یەکینەیێن پاراستنا گەل (یپگ) ل شەنرەخێ بوویە، هاتبوو تاوانبارکرن، لێ د سباتا 2020ان دە دادگەهێئە و ژ بەرسووجان بەراات کربوو.[28]
بێهتر دۆزێن قانوونی
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]د 17ێئا دارا 202'ان دە سەردۆزگەرێ دەولەتێ بەکر شاهن ب هنجەتا پارتیێن بئی دایا یەکیتیا رێخستنێ یا ب پککێ رە نە، ژ بۆ ویئوو 686 سیاسەتمەدارێن دنئێ ن حدپێ ب گرتنا ڤە پارتیێ رە 5 سال قەدەخەیا سیاسەتێ خوەستبوو.[29]
نێرینێن سیاسی
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]د پێڤاژۆیائا شتیێ یا د ناڤبەرا پککئوو ترکیەیێ دە ژی جه گرتئوو د سالا 2013ان دە ب ئایلائا کاتئا تا رە بئا بدوللاه Öجالان رە هەڤدیتن پێکئا نی.[30]ئە و وەکی "کەسێ هەریئا شتیانە، هەری بەرفرەه، هەری ل دژی توندیێ، هەری نەرمئوو ژیرترین کەسایەتێ تەڤگەرا سیاسی یا کوردئوو یێ هەری زێدە لهەڤهاتن."[1] وی پشتگری دا پیرۆزکرنا نەورۆزێ[31]ئوو بئا رمانجا کو ب قوربانیێن نیژادکوژیا شەرێ جیهانی یێ یەکەم رە ل هەڤ بینە، لێبۆرینا خوە ژ گەلێ سوریانی، ێزدیئوو ەرمەنی خوەست ژ بەر رۆلا کوردان د نیژادکوژیێ دە.[32]
چاڤکانی
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]- ^ ا ب جاندار، جەنگز (22 چریا پاشین 2016). "تهە فنال نال ن تهە جۆففنئۆ ف پەاجە پرۆجەسس ن تورکەی". ئال-مۆنتۆر.
- ^ "سۆن داککا سیاسەت حابەرلەر - سیاسەت گەلشمەلەر". مللیەت (ب ترکی). رۆژا گهشتنێ 30 چریا پاشین 2024.
- ^ "ماردن سئەچİم سئۆنئوچلئارI". سەجم.هابەرلەر.جۆم. رۆژا گهشتنێ 23 تەباخ 2020.
- ^ "ماردن سئەچİم سئۆنئوچلئارI". سەجم.هابەرلەر.جۆم. رۆژا گهشتنێ 23 تەباخ 2020.
- ^ ا ب بلگن، فەڤز; سارهان،ئا ل (20 هەزیران 2013). ئوندەرستاندنگ تورکەی'س کوردسه قوەستۆن (بئی نگلیزی). لەخنگتۆن بۆۆکس. ر. 136. Iسبن 9780739184035.
- ^ "ئاهمەت تüرکئا ررەستەد". بانەت. 25 چریا پاشین 2016. رۆژا گهشتنێ 19 تەباخ 2019.
- ^ "ماردن - 1987 سەجم سۆنوچلارı". ووو.سەجم-سۆنوجلار.جۆم. ژ ۆریژینالێ د 31ئا دار 2022 دە هاتئا رشیڤکرن. رۆژا گهشتنێ 3 چریا پاشین 2019.
- ^ واتتس، نجۆلە ف. (1 تیرمەه 2011). ئاجتڤستس نئۆ ففجە: کوردسه پۆلتجسئا ند پرۆتەست ن تورکەی (بئی نگلیزی).ئو نڤەرستیئۆ ف واسهنگتۆن پرەسس. Iسبن 9780295800820.
- ^ "ماردن - 1991 سەجم سۆنوچلارı". ووو.سەجم-سۆنوجلار.جۆم. ژ ۆریژینالێ د 23 تیرمەه 2022 دە هاتئا رشیڤکرن. رۆژا گهشتنێ 3 چریا پاشین 2019.
- ^ Öزجان،ئا ل کەمال (2006). تورکەی'س کوردس:ئا تهەۆرەتجالئا نالیسسئۆ ف تهە پککئا ندئا بدوللاهئۆ جالان (بئی نگلیزی). رۆوتلەدگە. ر. 205. Iسبن 9780415366878.
- ^ گüنەی،ئا یلن. "تهە پەۆپلە'س دەمۆجراجی پارتی" (پدف). پۆلتجال پارتەس ن تورکەی: 124–125. ژ ۆریژینالێ (پدف) د 4ئا دار 2016 دە هاتئا رشیڤکرن. رۆژا گهشتنێ 13ئی لۆن 2015.
- ^ ا ب ج واتتس، نجۆلە ف. (18 چریا پاشین 2010). ئاجتڤستس نئۆ ففجە: کوردسه پۆلتجسئا ند پرۆتەست ن تورکەی (بئی نگلیزی). ئونڤەرستیئۆ ف واسهنگتۆن پرەسس. ر. 69. Iسبن 978-0-295-99050-7.
- ^ جۆممسسۆنئۆ ن سەجورتیئا ند جۆۆپەراتۆن نئە ورۆپە (1994). جرمنالزنگ پارلامەنتاری سپەەجه ن تورکەی (بئی نگلیزی). تهە جۆممسسۆن. ر. 28.
- ^ ا ب گونەس، جەنگز (11 کانوونا پاشین 2013). تهە کوردسه ناتۆنال مۆڤەمەنت ن تورکەی: فرۆم پرۆتەست تۆ رەسستانجە (بئی نگلیزی). رۆوتلەدگە. ر. 164. Iسبن 9781136587986.
- ^ "حومان رگهتسئۆ ف پارلامەنتارانس". ارجهڤە.پو.ۆرگ. رۆژا گهشتنێ 8 چریا پاشین 2019.
- ^ تورکەی : حومان رگهتس جۆنجەرنس ن تهە لەادئو پ تۆ ژولی پارلامەنتاریئە لەجتۆنس (بئی نگلیزی). حومان رگهتس واتجه. ر. 13.
- ^ ا ب "ئاهمەت تüرک رەلەاسەد". بانەت. 3 سبات 2017.
- ^ "تورکسه جۆورت بانس پرۆ-کورد پارتی". ببج نەوس. 11 کانوونا پێشین 2009. ژئۆ ریژینالێ د 20 نیسان 2010 دە هاتئا رشیڤکرن. رۆژا گهشتنێ 23 نیسان 2010.
- ^ حاجاۆگلو، سەلجان (11 کانوونا پێشین 2009). "تورکەی بانس پرۆ-کوردسه پارتیئۆ ڤەر تەس تۆ رەبەلس". ژ ۆریژینالێ د 15 کانوونا پێشین 2009 دە هاتئا رشیڤکرن. رۆژا گهشتنێ 11 کانوونا پێشین 2009.
- ^ کوردستان24. "تورکەی جۆندەمنەد فۆر بانننگ کوردسه پارتی". کوردستان24 (بئی نگلیزی). رۆژا گهشتنێ 24ئی لۆن 2019.
{{جتە وەب}}: جس1 مانت: نومەرج نامەس: لیستەیا نڤیسکاران (لینک) - ^ "تورکسه Iنتەللەجتوالس وهۆ حاڤە رەجۆگنزەد تهەئا رمەنان گەنۆجدە:ئا همەت تüرک". ئارمەنان نەوس بی ماسسسپۆست (بئی نگلیزیائا مەریکی). 3ئا دار 2016. رۆژا گهشتنێ 1 کانوونا پاشین 2019.
- ^ "پۆلجەئا تتاجکئۆ ن پۆلتجانس ترینگ تۆئە نتەر نوسایبن". بانەت. 23 چریا پاشین 2022.
- ^ "جۆورتئا ررەستس فۆرمەر ماردن مایۆرئا همەت تüرک". حورریەت دالی نەوس. 24 چریا پاشین 2016. رۆژا گهشتنێ 30 چریا پاشین 2016.
- ^ "ئاهمەت تüرکئا ررەستەد". بانەت. 25 چریا پاشین 2016.
- ^ "جۆورتئا ررەستس فۆرمەر ماردن مایۆرئا همەت تüرک - تüرکیە نەوس". حüرریەت دالی نەوس (بئی نگلیزی). رۆژا گهشتنێ 27 چریا پاشین 2022.
- ^ "درە پرۆکوردسجهە بüرگەرمەستەرئا بگەسەتزت | دو | 19.08.2019". دو.جئۆم (بئا لمانی). رۆژا گهشتنێ 19 تەباخ 2019.
- ^ "جۆرروپتۆن ن ماردن مونجپالتیئا فتەر گۆڤەرنمەنت تاکەۆڤەر: 13 پەۆپلە رەماندەد ن جوستۆدی". بانەت - باگمسز Iلەتسمئا گ. رۆژا گهشتنێ 26ئا دار 2021.
- ^ "تورکسه جۆورتئا جقوتس دسمسسەد حدپ مایۆرئا همەت تüرک". گازەتە دوڤار (بئی نگلیزیا بریتانی). 14 سبات 2020. رۆژا گهشتنێ 21 گولان 2020.
- ^ "تورکسه پرۆسەجوتۆر سەەکس پۆلتجال بانئۆ ن 687 پرۆ-کوردسه پۆلتجانس". ووو.دوڤارەنگلسه.جۆم (ب ترکی). 18ئا دار 2021. ژئۆ ریژینالێ د 12 نیسان 2021 دە هاتئا رشیڤکرن. رۆژا گهشتنێ 19ئا دار 2021.
- ^ "ئاهمەت تüرکئا ررەستەد". بانەت. 25 چریا پاشین 2016. رۆژا گهشتنێ 9 سبات 2020.
- ^ "24 هورتئا س تورکسه پۆلجە جلاسه وته کوردسئا ت نەو کوردسه یەار جەلەبراتۆنس". ەکورد.نەت. رۆژا گهشتنێ 21 گولان 2020.
- ^ "کوردسه لەادەرئا پۆلۆگزەس فۆر رۆلە ن گەنۆجدە". ئاسبارەز.جۆم (بئی نگلیزیائا مەریکی). 4 سبات 2013. رۆژا گهشتنێ 1 کانوونا پاشین 2019.
گرێدانێن دەرڤە
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
- ئەندامێن مەجلیسا مەزنئا نەتەوەیی یا ترکیەیێ
- ئەندامێن پارلامەنا ترکیەیێ یا 24ان
- ئەندامێن پارلامەنا ترکیەیێ یا 23ان
- ژدایکبوون 1942
- کەسێن ژ مێردینێ
- مرۆڤێن زندی
- پارلامەنتەرێن مێردینێ
- پارلامەنتەر (دتپ)
- سیاسەتمەدارێن گرتی ل ترکیەیێ
- سیاسەتمەدارێن کوردئێ ن باکورێ کوردستانێ
- سیاسەتمەدارێن پارتیا جڤاکا دەمۆکراتیک
- سیاسەتمەدارێن ترکیەیێ