Here naverokê

Aleksey Navalnî: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Bi înteraktîvî li dîroka rûpelê bigere
← Cudahiya kevntirCudahiya nûtir →
Content deleted Content added
DîtbarîWîkînivîs
Penaber49 (gotûbêj | beşdarî)
82.099 guhartin
Kurteya guhartinê tine
Etîket: Guhartina mobîl Guhartina malpera mobîl Guhartina mobîl a pêşketî
Penaber49 (gotûbêj | beşdarî)
82.099 guhartin
BKurteya guhartinê tine
Etîket: Guhartina dîtbarî Guhartina mobîl Guhartina malpera mobîl Guhartina mobîl a pêşketî
Rêz 6: Rêz 6:
Zêdetirî çar milyon aboneyên YouTube û zêdetirî du milyon şopînerên wî yê [[X (Twitter)|Twîtterê]] (X) hebûn.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20180211075809/https://www.npr.org/sections/parallels/2018/02/08/584369719/banned-from-election-putin-foe-navalny-pursues-politics-by-other-means|title=Russia Election: Putin Foe Alexei Navalny, Banned From Running, Keeps Pushing : Parallels : NPR|date=2018-02-11|website=web.archive.org|access-date=2024-02-16}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20171226013811/http://www.cnn.com/2017/06/11/europe/russia-navalny-youtube-protests/index.html|title=Alexey Navalny and Russia's YouTube insurgency - CNN|date=2017-12-26|website=web.archive.org|access-date=2024-02-16}}</ref> Navalnî bi rêya van qenalan, materyalên li ser gendeliyê li [[Rûsya|Rûsyayê]] diweşanda, xwepêşandanên siyasî organîze dikir û piştgirî dida kampanyayên opozîsyonê. Di hevpeyvîneke radyoyê ya sala 2011an de, wî partiya desthilatdar a Rûsyayê, partiya Rûsyaya Yekbûyî, wekî "partiya xapînok û diz" binav kir ku bi van axaftinên xwe dibe navekî populer. Navalnî gelek caran ji aliyê rayedarên [[Rûsya|Rûsyayê]] ve bi caran hatibû girtin.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-20836116|title=Russian opposition leader Navalny faces third inquiry|date=2012-12-24|website=BBC News|language=en-GB|access-date=2024-02-16}}</ref> Navalnî di du dozan de, yek di tîrmeha sala 2013an de û di doza din de jî di kanûna sala 2014an de 2 cezayên girtîgehê werdigire û di her dû cezayan de hatiye taloq kirin.<ref>{{Cite web|url=https://www.cnn.com/2013/07/18/world/europe/russia-navalny-case/index.html|title=Outspoken Putin critic Alexei Navalny hit with prison sentence|last=Smith-Spark|first=Ben Brumfield Phil Black,Laura|date=2013-07-18|website=CNN|language=en|access-date=2024-02-16}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2014/dec/30/kremlin-critic-navalny-given-suspended-sentence-brother-jailed|title=Kremlin critic Alexei Navalny gets suspended sentence but brother jailed|last=Staff|date=2014-12-30|website=The Guardian|language=en-GB|access-date=2024-02-16}}</ref> Ji bo her du dozan bi berfirehî hatiye fikirîn ku siyasî ne û bi dozan hatiye xaye kirin ku nehêlin ew di hilbijartinên pêşerojê de bibe namzedê hilbijartinan.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2017/02/08/world/europe/russia-aleksei-navalny-putin.html|title=Aleksei Navalny, Viable Putin Rival, Is Barred From a Presidential Run|last=MacFarquhar|first=Neil|last2=Nechepurenko|first2=Ivan|date=2017-02-08|website=The New York Times|language=en-US|access-date=2024-02-16}}</ref> Li gorî biryarên [[Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê]] (DMME) bi van dozan mafê darizandina adil a Navalnî hatibû binpêkirin. Navenda Mafên Mirovan a Memorial ku navenda saziyê li Rûsyayê ye, di sala 2013an de Navalnî wekî girtiyê siyasî nas kir.<ref>{{Cite web|url=https://origin.openmedia.io/news/navalnyj-poluchil-ot-espch-bolshe-200-tys-evro-za-pyat-let/|title=Навальный получил от ЕСПЧ больше 200 тыс евро за пять лет|date=2019-04-09|website=Открытые Медиа|language=ru-RU|access-date=2024-02-16}}</ref>
Zêdetirî çar milyon aboneyên YouTube û zêdetirî du milyon şopînerên wî yê [[X (Twitter)|Twîtterê]] (X) hebûn.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20180211075809/https://www.npr.org/sections/parallels/2018/02/08/584369719/banned-from-election-putin-foe-navalny-pursues-politics-by-other-means|title=Russia Election: Putin Foe Alexei Navalny, Banned From Running, Keeps Pushing : Parallels : NPR|date=2018-02-11|website=web.archive.org|access-date=2024-02-16}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20171226013811/http://www.cnn.com/2017/06/11/europe/russia-navalny-youtube-protests/index.html|title=Alexey Navalny and Russia's YouTube insurgency - CNN|date=2017-12-26|website=web.archive.org|access-date=2024-02-16}}</ref> Navalnî bi rêya van qenalan, materyalên li ser gendeliyê li [[Rûsya|Rûsyayê]] diweşanda, xwepêşandanên siyasî organîze dikir û piştgirî dida kampanyayên opozîsyonê. Di hevpeyvîneke radyoyê ya sala 2011an de, wî partiya desthilatdar a Rûsyayê, partiya Rûsyaya Yekbûyî, wekî "partiya xapînok û diz" binav kir ku bi van axaftinên xwe dibe navekî populer. Navalnî gelek caran ji aliyê rayedarên [[Rûsya|Rûsyayê]] ve bi caran hatibû girtin.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-20836116|title=Russian opposition leader Navalny faces third inquiry|date=2012-12-24|website=BBC News|language=en-GB|access-date=2024-02-16}}</ref> Navalnî di du dozan de, yek di tîrmeha sala 2013an de û di doza din de jî di kanûna sala 2014an de 2 cezayên girtîgehê werdigire û di her dû cezayan de hatiye taloq kirin.<ref>{{Cite web|url=https://www.cnn.com/2013/07/18/world/europe/russia-navalny-case/index.html|title=Outspoken Putin critic Alexei Navalny hit with prison sentence|last=Smith-Spark|first=Ben Brumfield Phil Black,Laura|date=2013-07-18|website=CNN|language=en|access-date=2024-02-16}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2014/dec/30/kremlin-critic-navalny-given-suspended-sentence-brother-jailed|title=Kremlin critic Alexei Navalny gets suspended sentence but brother jailed|last=Staff|date=2014-12-30|website=The Guardian|language=en-GB|access-date=2024-02-16}}</ref> Ji bo her du dozan bi berfirehî hatiye fikirîn ku siyasî ne û bi dozan hatiye xaye kirin ku nehêlin ew di hilbijartinên pêşerojê de bibe namzedê hilbijartinan.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2017/02/08/world/europe/russia-aleksei-navalny-putin.html|title=Aleksei Navalny, Viable Putin Rival, Is Barred From a Presidential Run|last=MacFarquhar|first=Neil|last2=Nechepurenko|first2=Ivan|date=2017-02-08|website=The New York Times|language=en-US|access-date=2024-02-16}}</ref> Li gorî biryarên [[Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê]] (DMME) bi van dozan mafê darizandina adil a Navalnî hatibû binpêkirin. Navenda Mafên Mirovan a Memorial ku navenda saziyê li Rûsyayê ye, di sala 2013an de Navalnî wekî girtiyê siyasî nas kir.<ref>{{Cite web|url=https://origin.openmedia.io/news/navalnyj-poluchil-ot-espch-bolshe-200-tys-evro-za-pyat-let/|title=Навальный получил от ЕСПЧ больше 200 тыс евро за пять лет|date=2019-04-09|website=Открытые Медиа|language=ru-RU|access-date=2024-02-16}}</ref>


Di 20ê tebaxa sala 2020an de Navalnî ji ber jehrîbûna Novichok di dema ku bi balafirê ji Tomsk ber Moskowê ve diçû rakirin nexweşxaneyê û di dema jehrkirinê rewşa tenduristiya wî di rewşek giran û stabîl dimîne. Navalnî bi balafirek bijîjkî ber bi Berlînê ve hate veguhestin li Berlînê tê dermankirin û di 22ê îlonê de ji nexweşxaneyê tê derxistin. Yekîtiya Ewropayê û Brîtanya ji ber jehrîkirina Navalnî cezayê tengasiyê li dijî şeş karbidestên payebilind ên rûsî û navendek kîmyayî ya dewletê dane destpêkirin.
Di 20ê tebaxa sala 2020an de Navalnî ji ber jehrîbûna Novichok di dema ku bi balafirê ji [[Tomsk|Tomskê]] ber [[Mosko|Moskowê]] ve diçû rakirin nexweşxaneyê û di dema jehrkirinê rewşa tenduristiya wî di rewşek giran û stabîl dimîne.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-53844958|title=Alexei Navalny: 'Poisoned' Russian opposition leader in a coma|date=2020-08-20|website=BBC News|language=en-GB|access-date=2024-02-16}}</ref><ref>{{Citation |title=Outspoken Putin critic hospitalized after suspected poisoning {{!}} CNN |date=2020-08-20 |url=https://www.cnn.com/videos/world/2020/08/20/russia-opposition-leader-alexey-navalny-hospitalized-suspected-poisoning-chance-intl-hnk-vpx.cnn |access-date=2024-02-16 |language=en}}</ref> Navalnî bi balafirek bijîjkî ber bi [[Berlîn|Berlînê]] ve hate veguhestin li Berlînê tê dermankirin û di 22ê îlonê de ji nexweşxaneyê tê derxistin.<ref>{{Cite web|url=https://www.themoscowtimes.com/2020/09/14/navalny-taken-off-ventilator-as-novichok-recovery-continues-german-hospital-a71437|title=Navalny Taken Off Ventilator as Novichok Recovery Continues – German Hospital|last=Times|first=The Moscow|date=2020-09-14|website=The Moscow Times|language=en|access-date=2024-02-16}}</ref> [[Yekîtiya Ewropayê]] û [[Brîtanya Mezin|Brîtanya]] ji ber jehrîkirina Navalnî cezayê tengasiyê li dijî şeş karbidestên payebilind ên rûsî û navendek kîmyayî ya dewletê dane destpêkirin.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20201015180325/https://www.npr.org/2020/10/15/923982672/eu-sanctions-russian-officials-over-navalny-poisoning-citing-chemical-weapons-us|title=EU Sanctions Russian Officials Over Navalny Poisoning, Citing Chemical Weapons Use : NPR|date=2020-10-15|website=web.archive.org|access-date=2024-02-16}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-54552480|title=Navalny Novichok poisoning: EU sanctions hit top Russians|date=2020-10-15|language=en-GB|access-date=2024-02-16}}</ref>


Navalnî di 17ê çileya sala 2021an de vedigere Rûsyayê û piştî gihîştina Rûsyayê hatiye binçavkirin. Piştî girtina wî û weşandina belgefîlma qesra havînê ya ku Pûtîn bi gendeliyê sûcdar dike, li seranserê welêt xwepêşandanên girseyî pêk hatin. Di 2ê sibatê de, cezayê wî yê taloqkirî bi cezayê girtîgehê hat guhertin, bi vê awayê hate texmînkirin ku Navalnî herî kêm zêdeyî du sal û nîvan di girtîgehê de bimîne. Di encama mehkûmkirina wî ya yekem de, Navalnî ji bo beşdarbûna hilbijartinên serokatiyê heta sala 2028an hatibû qedexe kirin.
Navalnî di 17ê çileya sala 2021an de vedigere Rûsyayê û piştî gihîştina Rûsyayê hatiye binçavkirin.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-55694598|title=Russia Navalny: Poisoned opposition leader held after flying home|date=2021-01-17|language=en-GB|access-date=2024-02-16}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20210117185850/https://www.dw.com/en/alexei-navalny-detained-after-landing-in-moscow/a-56252905|title=Alexei Navalny detained after landing in Moscow {{!}} News {{!}} DW {{!}} 17.01.2021|date=2021-01-17|website=web.archive.org|access-date=2024-02-16}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20210117175836/https://edition.cnn.com/2021/01/17/europe/alexey-navalny-return-russia-germany-grm-intl/index.html|title=Alexey Navalny returns to Russia five months after being poisoned - CNN|date=2021-01-17|website=web.archive.org|access-date=2024-02-16}}</ref> Piştî girtina wî û weşandina belgefîlma qesra havînê ya ku Pûtîn bi gendeliyê sûcdar dike, li seranserê welêt xwepêşandanên girseyî pêk hatin.<ref>{{Cite web|url=https://www.themoscowtimes.com/2021/01/19/navalny-targets-billion-dollar-putin-palace-in-new-investigation-a72661|title=Navalny Targets 'Billion-Dollar Putin Palace' in New Investigation|last=Times|first=The Moscow|date=2021-01-19|website=The Moscow Times|language=en|access-date=2024-02-16}}</ref> Di 2ê sibatê de, cezayê wî yê taloqkirî bi cezayê girtîgehê hat guhertin, bi vê awayê hate texmînkirin ku Navalnî herî kêm zêdeyî du sal û nîvan di girtîgehê de bimîne.<ref>{{Cite web|url=https://www.themoscowtimes.com/2021/02/02/as-it-happened-navalny-sentenced-to-2-years-and-8-months-in-penal-colony-a72803|title=As It Happened: Navalny Sentenced to 2 Years and 8 Months in Penal Colony|last=Times|first=The Moscow|date=2021-02-02|website=The Moscow Times|language=en|access-date=2024-02-16}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-55910974|title=Putin critic Navalny jailed in Russia despite protests|date=2021-02-02|language=en-GB|access-date=2024-02-16}}</ref> Di encama mehkûm kirina wî ya yekem de, Navalnî ji bo beşdarbûna hilbijartinên serokatiyê heta sala 2028an hatibû qedexe kirin.<ref>{{Cite news|url=https://www.france24.com/en/20171017-kremlin-foe-navalny-can-run-president-after-2028|title=Kremlin foe Navalny can run for president 'after 2028' - France 24|date=2017-10-17|website=France 24|language=en-US|access-date=2024-02-16}}</ref>


Di adara sala 2022an de, Navalnî bi neh sal cezayê girtîgehê hatiye ceza kirin. Hemî bervêdanên wî (îtiraz) hatin redkirin û di meha hezîranê de wî sewqî girtîgeheke xwedî ewlekariya herî bilind kirin. Di tebaxa sala 2023an de, Navalnî b sûcdar kirna tundrewiyê 19 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn. Navalnî amaje bi wê yekê kir ku cezayê wî bi qasî emrê wî ye yan jî bi qasî heyama rejîma siyasî ya li welêt e. Di kanûna sala 2023an de, Navalnî bi qasî sê hefte di girtîgehê de winda bûye û piştî sê hefteyan hatiye eşkere kirin ku di zindanek nû yê li Okruga Xweser a Yamalo-Nenets de ye.
Di adara sala 2022an de, Navalnî bi neh sal cezayê girtîgehê hatiye ceza kirin.<ref>{{Cite web|url=https://www.amnesty.org.uk/press-releases/russia-navalny-facing-possible-15-year-jail-term-sham-trial-set-take-place-prison|title=Opposition leader accused of embezzlement and contempt of court|website=www.amnesty.org.uk|access-date=2024-02-16}}</ref> Hemî bervêdanên wî (îtiraz) hatin redkirin û di meha hezîranê de wî sewqî girtîgeheke xwedî ewlekariya herî bilind kirin.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20220712050214/https://www.reuters.com/world/europe/jailed-kremlin-critic-navalny-transferred-unknown-location-2022-06-14/|title=Russian opposition leader Navalny moved to high-security penal colony {{!}} Reuters|date=2022-07-12|website=web.archive.org|access-date=2024-02-16}}</ref> Di tebaxa sala 2023an de, Navalnî b sûcdar kirna tundrewiyê 19 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.<ref>{{Cite web|url=https://www.gazeta.ru/social/2023/09/26/17647123.shtml|title=Суд утвердил приговор Навальному. Он останется в колонии до 2038 года|date=2024-02-16|website=Газета.Ru|language=ru|access-date=2024-02-16}}</ref> Navalnî amaje bi wê yekê kir ku cezayê wî bi qasî emrê wî ye yan jî bi qasî heyama rejîma siyasî ya li welêt e.<ref>{{Cite web|url=https://www.sovsekretno.ru/news/navalnyy-vyydet-iz-kolonii-v-74-goda-glavnyy-oppozitsioner-rossii-poluchil-novyy-srok/|title=Навальный* выйдет из колонии в 74 года: главный оппозиционер России получил новый срок|website=www.sovsekretno.ru|access-date=2024-02-16}}</ref> Di kanûna sala 2023an de, Navalnî bi qasî sê hefte di girtîgehê de winda bûye û piştî sê hefteyan hatiye eşkere kirin ku di zindanek nû yê li Okruga Xweser a Yamalo-Nenets de ye.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20231212152705/https://www.reuters.com/world/europe/russias-navalny-removed-prison-colony-whereabouts-unclear-supporters-2023-12-11/|title=Navalny's team says he has vanished in Russia's prison system {{!}} Reuters|date=2023-12-12|website=web.archive.org|access-date=2024-02-16}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://meduza.io/news/2023/12/25/alekseya-navalnogo-dostavili-v-ik-3-v-yamalo-nenetskom-avtonomnom-okruge-s-nim-ne-bylo-svyazi-primerno-tri-nedeli|title=Алексея Навального доставили в ИК-3 в Ямало-Ненецком автономном округе. С ним не было связи почти три недели|website=Meduza|language=ru|access-date=2024-02-16}}</ref>


== Mirina wî ==
== Mirina wî ==

Guhartoya 17:38, 16 sibat 2024

Aleksey Navalnî
Image dans Infobox.
Leader of Russia of the Future (d)
-
Ivan Zhdanov (en)
Leonid Volkov (en)
Leader of Russia of the Future (d)
-
Ivan Zhdanov (en)
Jidayikbûn
Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Bûtîn (en) (Moscow Oblast (en))Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Mirin
Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre (47 salî)
FKU IK-3, Kharp (en)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Cihê goristanê
Borisovskoye Cemetery (en) ()Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Navê rastî
Алексей Анатольевич НавальныйLi ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Hevwelatî
Cîwar
Mosko (heta an)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Perwerde
Yale World Fellows (en)
Peoples' Friendship University of Russia (en) (heta an)
Finance University under the Government of the Russian Federation (en) (-)
Zanîngeha Yale (en) ()Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Pîşe
Bav
Anatolî Navalnî (d)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Dê
Lyûdmîla Navalnaya (d)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Xwişk û bira
Oleg Navalnî (d)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Hevjîn
Zarok
Darya Navalnaya (d)
Zaxar Navalnî (en)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Karder
Aeroflot (en) (-), Anti-Corruption Foundation (en)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Qadên xebatê
Siyaset, jurisprudence (en), Opozîsyon, rights in politics (d), opposition to Vladimir Putin in Russia (en)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Partiyên siyasî
Yabloko (en) (-)
Progress Party (en) (-)
Russia of the Future (en) (-)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Endamê
Yale World Fellows (en)
Russian Opposition Coordination Council (en) (-)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Bejn
1,89 mLi ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Partenaire commercial
Ruslan Shaveddinov (en)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Cezayê birrî
Embezzlement (en) (), sextekarî (en) (), extremism (en) ()Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Ketiye girtîhê
Corrective colony No. 2, Vladimir Oblast (en) (-), IK-6 Penal Colony (en) (-), FKU IK-3, Kharp (en) (-)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Malper
Xelat
Lîsteya berfireh
The BOBs (en)
Person of the Year (en) ()
FP Top 100 Global Thinkers (d) ()
Prize of the Platform of European Memory and Conscience (d) ()
Silver Play Button ()
Time 100 ()
Gold Play Button ()
Knight of Freedom Award (en) ()
Courage Award (d) ()
Boris Nemtsov Prize (d) ()
Xelata Saxarov ()
M100 Media Award (d) ()
Civil Courage Prize (en) ()
Bambi Award (en) ()
Günter Walraff award (d) ()
Dresden Prize (d) ()Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Dengê qeydkirî
Bilêvkirin
Xebatên navdar
Putin's Palace (d), Don't Call Him Dimon (d)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
şanenava Aleksey Navalnî
Şanenav
Wêneyê goristanê

Biguhêre - Kodê biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêreBinêre belgekirina şablonê

Aleksey Anatolyevîç Navalnî (bi rûsî: Алексей Анатольевич Навальный, Aleksey Anatol'evich Naval'nyy, jdb. 4 hezîran 1976 – m. 16 sibat 2024) kesayeteke opozîsyona rûsî,[1][2] parêzer û çalakvanek dijî gendeliyê bû. Ji sala 2009an ve bi rexneyên wî yê li dijî serokê Rûsyayê Vladîmîr Pûtîn û rexneyên wî yê li dijî gendeliya li welêt di medyaya rûsî û di medyaya cîhanê de navdar bibû. Navalnî ji aliyê Wall Street Journal ve wekî "mirovê herê zêde ku Vladîmîr Putîn jê ditirse" hatibû binavkirin.[3] Navalnî endamê Konseya Koordînasyona Opozîsyona Rûsyayê, serokê Partiya Pêşkenê û damezrînerê Weqfa li Dijî Gendeliyê (FBK) bû.[4] Di sala 2020an de ji bo Xelata Aştiyê ya Nobelê wekî berendam hatibû hilbijartin.[5]

Zêdetirî çar milyon aboneyên YouTube û zêdetirî du milyon şopînerên wî yê Twîtterê (X) hebûn.[6][7] Navalnî bi rêya van qenalan, materyalên li ser gendeliyê li Rûsyayê diweşanda, xwepêşandanên siyasî organîze dikir û piştgirî dida kampanyayên opozîsyonê. Di hevpeyvîneke radyoyê ya sala 2011an de, wî partiya desthilatdar a Rûsyayê, partiya Rûsyaya Yekbûyî, wekî "partiya xapînok û diz" binav kir ku bi van axaftinên xwe dibe navekî populer. Navalnî gelek caran ji aliyê rayedarên Rûsyayê ve bi caran hatibû girtin.[8] Navalnî di du dozan de, yek di tîrmeha sala 2013an de û di doza din de jî di kanûna sala 2014an de 2 cezayên girtîgehê werdigire û di her dû cezayan de hatiye taloq kirin.[9][10] Ji bo her du dozan bi berfirehî hatiye fikirîn ku siyasî ne û bi dozan hatiye xaye kirin ku nehêlin ew di hilbijartinên pêşerojê de bibe namzedê hilbijartinan.[11] Li gorî biryarên Dadgeha Mafên Mirovan a Ewropayê (DMME) bi van dozan mafê darizandina adil a Navalnî hatibû binpêkirin. Navenda Mafên Mirovan a Memorial ku navenda saziyê li Rûsyayê ye, di sala 2013an de Navalnî wekî girtiyê siyasî nas kir.[12]

Di 20ê tebaxa sala 2020an de Navalnî ji ber jehrîbûna Novichok di dema ku bi balafirê ji Tomskê ber Moskowê ve diçû rakirin nexweşxaneyê û di dema jehrkirinê rewşa tenduristiya wî di rewşek giran û stabîl dimîne.[13][14] Navalnî bi balafirek bijîjkî ber bi Berlînê ve hate veguhestin li Berlînê tê dermankirin û di 22ê îlonê de ji nexweşxaneyê tê derxistin.[15] Yekîtiya Ewropayê û Brîtanya ji ber jehrîkirina Navalnî cezayê tengasiyê li dijî şeş karbidestên payebilind ên rûsî û navendek kîmyayî ya dewletê dane destpêkirin.[16][17]

Navalnî di 17ê çileya sala 2021an de vedigere Rûsyayê û piştî gihîştina Rûsyayê hatiye binçavkirin.[18][19][20] Piştî girtina wî û weşandina belgefîlma qesra havînê ya ku Pûtîn bi gendeliyê sûcdar dike, li seranserê welêt xwepêşandanên girseyî pêk hatin.[21] Di 2ê sibatê de, cezayê wî yê taloqkirî bi cezayê girtîgehê hat guhertin, bi vê awayê hate texmînkirin ku Navalnî herî kêm zêdeyî du sal û nîvan di girtîgehê de bimîne.[22][23] Di encama mehkûm kirina wî ya yekem de, Navalnî ji bo beşdarbûna hilbijartinên serokatiyê heta sala 2028an hatibû qedexe kirin.[24]

Di adara sala 2022an de, Navalnî bi neh sal cezayê girtîgehê hatiye ceza kirin.[25] Hemî bervêdanên wî (îtiraz) hatin redkirin û di meha hezîranê de wî sewqî girtîgeheke xwedî ewlekariya herî bilind kirin.[26] Di tebaxa sala 2023an de, Navalnî b sûcdar kirna tundrewiyê 19 sal cezayê girtîgehê lê hat birîn.[27] Navalnî amaje bi wê yekê kir ku cezayê wî bi qasî emrê wî ye yan jî bi qasî heyama rejîma siyasî ya li welêt e.[28] Di kanûna sala 2023an de, Navalnî bi qasî sê hefte di girtîgehê de winda bûye û piştî sê hefteyan hatiye eşkere kirin ku di zindanek nû yê li Okruga Xweser a Yamalo-Nenets de ye.[29][30]

Mirina wî

Di 16ê sibata sala 2024an de servîsa girtîgehê ya Rûsyayê îdîa kiriye ku Navalnî ji ber tîr bûna xwînê jiyana xwe ji dest daye. Aleksey Navalnî di 47 saliya xwe de di girtîgeha FKU IK-3 li Xarp (Okrûga otonom a Yamalo-Nenets) de jiyana xwe ji dest dide.[31][32]

Çavkanî

  1. ^ "Russia opposition leader Navalny describes prison conditions". AP NEWS (bi îngilîzî). 20 nîsan 2021. Roja gihiştinê 7 hezîran 2023.
  2. ^ "Aleksei Navalny, Russian Opposition Leader, Appears in Court - The New York Times | Ghostarchive". ghostarchive.org. Ji orîjînalê hat arşîvkirin. Roja arşîvkirinê: 28 kanûna pêşîn 2021. Roja gihiştinê 7 hezîran 2023.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (lînk)
  3. ^ "The Weekend Interview with Alexei Navalny: The Man Putin Fears Most - WSJ". web.archive.org. 2 kanûna paşîn 2015. Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
  4. ^ "Russian blogger Alexei Navalny in spotlight after arrest - The Washington Post". web.archive.org. 28 çiriya paşîn 2017. Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
  5. ^ "Vladimir Putin nominated for the Nobel Peace Prize". web.archive.org. 24 îlon 2020. Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
  6. ^ "Russia Election: Putin Foe Alexei Navalny, Banned From Running, Keeps Pushing : Parallels : NPR". web.archive.org. 11 sibat 2018. Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
  7. ^ "Alexey Navalny and Russia's YouTube insurgency - CNN". web.archive.org. 26 kanûna pêşîn 2017. Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
  8. ^ "Russian opposition leader Navalny faces third inquiry". BBC News (bi îngilîziya brîtanî). 24 kanûna pêşîn 2012. Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
  9. ^ Smith-Spark, Ben Brumfield Phil Black,Laura (18 tîrmeh 2013). "Outspoken Putin critic Alexei Navalny hit with prison sentence". CNN (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 16 sibat 2024.{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: lîsteya nivîskaran (lînk)
  10. ^ Staff (30 kanûna pêşîn 2014). "Kremlin critic Alexei Navalny gets suspended sentence but brother jailed". The Guardian (bi îngilîziya brîtanî). Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
  11. ^ MacFarquhar, Neil; Nechepurenko, Ivan (8 sibat 2017). "Aleksei Navalny, Viable Putin Rival, Is Barred From a Presidential Run". The New York Times (bi îngilîziya amerîkî). Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
  12. ^ "Навальный получил от ЕСПЧ больше 200 тыс евро за пять лет". Открытые Медиа (bi rûsî). 9 nîsan 2019. Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
  13. ^ "Alexei Navalny: 'Poisoned' Russian opposition leader in a coma". BBC News (bi îngilîziya brîtanî). 20 tebax 2020. Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
  14. ^ Outspoken Putin critic hospitalized after suspected poisoning | CNN (bi îngilîzî), 20 tebax 2020, roja gihiştinê 16 sibat 2024
  15. ^ Times, The Moscow (14 îlon 2020). "Navalny Taken Off Ventilator as Novichok Recovery Continues – German Hospital". The Moscow Times (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
  16. ^ "EU Sanctions Russian Officials Over Navalny Poisoning, Citing Chemical Weapons Use : NPR". web.archive.org. 15 çiriya pêşîn 2020. Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
  17. ^ "Navalny Novichok poisoning: EU sanctions hit top Russians" (bi îngilîziya brîtanî). 15 çiriya pêşîn 2020. Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
  18. ^ "Russia Navalny: Poisoned opposition leader held after flying home" (bi îngilîziya brîtanî). 17 kanûna paşîn 2021. Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
  19. ^ "Alexei Navalny detained after landing in Moscow | News | DW | 17.01.2021". web.archive.org. 17 kanûna paşîn 2021. Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
  20. ^ "Alexey Navalny returns to Russia five months after being poisoned - CNN". web.archive.org. 17 kanûna paşîn 2021. Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
  21. ^ Times, The Moscow (19 kanûna paşîn 2021). "Navalny Targets 'Billion-Dollar Putin Palace' in New Investigation". The Moscow Times (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
  22. ^ Times, The Moscow (2 sibat 2021). "As It Happened: Navalny Sentenced to 2 Years and 8 Months in Penal Colony". The Moscow Times (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
  23. ^ "Putin critic Navalny jailed in Russia despite protests" (bi îngilîziya brîtanî). 2 sibat 2021. Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
  24. ^ "Kremlin foe Navalny can run for president 'after 2028' - France 24". France 24 (bi îngilîziya amerîkî). 17 çiriya pêşîn 2017. Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
  25. ^ "Opposition leader accused of embezzlement and contempt of court". www.amnesty.org.uk. Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
  26. ^ "Russian opposition leader Navalny moved to high-security penal colony | Reuters". web.archive.org. 12 tîrmeh 2022. Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
  27. ^ "Суд утвердил приговор Навальному. Он останется в колонии до 2038 года". Газета.Ru (bi rûsî). 16 sibat 2024. Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
  28. ^ "Навальный* выйдет из колонии в 74 года: главный оппозиционер России получил новый срок". www.sovsekretno.ru. Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
  29. ^ "Navalny's team says he has vanished in Russia's prison system | Reuters". web.archive.org. 12 kanûna pêşîn 2023. Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
  30. ^ "Алексея Навального доставили в ИК-3 в Ямало-Ненецком автономном округе. С ним не было связи почти три недели". Meduza (bi rûsî). Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
  31. ^ Roth, Andrew; Sullivan, Helen (16 sibat 2024). "Russian activist and Putin critic Alexei Navalny dies in prison". The Guardian (bi îngilîziya brîtanî). Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
  32. ^ "Адвокат Навального сообщил о последнем визите к нему". РБК (bi rûsî). 16 sibat 2024. Roja gihiştinê 16 sibat 2024.
Ji "https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Aleksey_Navalnî&oldid=1515959" hatiye standin.