Echnaton

He die Sie ös op Stolberjer Platt
(Sije op Stolberjer Platt)
un jeschrieve wie moch öt kallt
(Sije jeschrieve wie moch öt kallt)

Echnaton woch önö Farao us d 18. Dünasti van öt Neu Reich. Hä woch dr Jründer van d neu Hauptstadt Amarna. Wann Echnaton jeboore wood un wann hä storv weeß mo net jenau. Sälvs beij d Zitt van sing Rejentschaff es mo sisch net eenich. D Zaahle schwanke tösche ca. 1351–1334 v. Chr., 1340–1324 v. Chr. (no Helck) un 1353–1336 v. Chr. (no Krauss).

Echnaton un sing Famelisch

Echnatons Papp woch Amenophis III. un domet enne van d jrützde Faraone, di öt ä Äjypte jejovve hod. Sing Mamm, Teje, woch och ön stärke Könnijin, di höre Mann en d leitzde Joohre van sing Rejiirung ongerstötzde wo öt jäng. Dat Paar hod 6 Kenger, 4 Mäddscher un 2 Jonge.

Di Mäddscher hodde allemol jo Poste kräje un besooße önö huhe Rang. Enne van di Jonge, Echnatons Broohr, woch Tutmoses. Hä wood Huhepriister. Op Belder un Statue vängd mo ävver ee Kengk ni zsamme met di angere van d Famelisch, Echnaton. Hä tauchde en öt öffentlich Lääve ni op, woch nie em Templ un beij Parade z see. Hä läävde mä en dr Palast un öt Volk kannd häm bo janet. Irjendwann erkrankde singe Papp. Sing Mumie vorroohnd us hü, dat hä ärch schlääte Zäng jehad hod, watt met di Art un Wiiß z do hod, wi di Äjüpter us Koor Määhl maade. Dat wood tösche Keie jemaahle un dobeij jeroonde döck kleng Steehn tösche öt Määhl. Dat schuurde d Zäng aav un maade s janz kapott.

Dodörch vorschless dat Jebess van di Mensche völl flötter als öt hü es. Su erjäng öt och Amenophis III. un mo kann dova ussjoo, dat hä en d leitzde Joohre ärje Ping jehad ha moss. Velleet moot hä sujar Droje nämme, öm di Ping ushalde z könne. Op jädde Vall entscheed en di leitzde Joohre sing Vrau mi un mi, wi öt wiir jo solld. Ee woch hör klooch, van all hör Kenger bleed mä Echnaton, dä damols noch net ösu hosch, övverich, öm Farao z wääde. Dobeij brudde hä, dä damols Amenophis IV. hosch, d Hölp van sing Mamm Teje. Nävvevraue va Amenophis III. hodde jo och Kenger un wenn Echnaton net dat Amt aträäne däng, dann wöde dörö Jonge Farao wääde. Su entscheed Teje, dat Amenophis IV. dr Nachfoljer van Amenophis III. wääde solld.

Amenophis III., Echnatons Papp
Echnatons Mamm Teje
Eschnatons Hauptvrau Nofretete

D ischde Joohre

En di ischde Joohre vorsoohd Echnaton su z rejiire, wi hä öt beij singe Papp jeseeh hod. Öt Volk soch dat jäähr, denn öt brudde önö stärke Farao met önö heeße Droohd no d Jötter. Öt duurde ävver net lang, do veel hä öt ischde mol op. Echnaton leed ä Karnak singe eeje Templ bouwe, jätt, dat önö Farao ösu normalerwiiß net deehd..

Em vönvde Joohr va sing Rejentschaff paaßeerde öt dann. Hä woch jrad op Tuur em Süde va si Land un och op eemol so hä d ongerjoende Sonn tösche d Hövvele. Dat woch ön Ställ, di häm ösu jott jeveel, dat hä sisch entscheed, do sing neu Hauptstadt z bouwe. D Plaatsch vöör Achet-Aton, di spiir dr Naam Amarna kräät, woch jevonge un domet vong ön neu Zitt vöör Äjüpte a.

Echnaton ä Amarna

Armarna

Echnaton sorchde dovör, dat sing neu Stadt alles dat krääd. watt nüdisch woch un ösu entstäng do ön Stadt met 50.000 bes 100.000 Lüüh, dönö öt a nüüß väählde. Wonnhüser, Tempele, bree Stroße un Jaadens - kott jesaad alles, wat öt Häzz nüdisch had. Vöör sich sälvs leed hä ön Bröck bouwe, di si Wonnhuuß met dr Templ un dr Bözirk van d Rejiirung vorbong.

Echnaton un sing Famelisch ä Amarna

Echnaton hod at vöör sing Zitt als Farao jehiirod. Sing Vrau woch Nofretete. Wi öt en d damolije Zitt normal woch, joov öt ävver net mä enn Vrau vöör Echnaton. Kija woch ön Nävvevrau va Echnaton, di hä en öt Häzz jeschlooße hod. Sing Döötisch hosche Meritaton, Maket-Aton, Anch-es-en-pa-Aton, Nefer-Neferu-Aton, Nefer-Neferu-Re, Setep-en-Re un singe enzije Jong woch dä em 20. Joohrhondöt övver d janze Welt bekannd jewodene Tutenchamun. Echnaton övverläävde beede Vraue un och sing Doohter Maket-Aton storv vöör häm. Tutenchamun wood Echnatons Nachvoljer.

Echnaton un d Konst

D Konst hod sisch ä Äjüpte övver hondöde va Joohre net jöändert. Dr Farao wood als stärke Käll jemoohlt övv ä Stee jehouwe. Ejal övv hä älder wood, op di Belder bleed hä iwisch jong. Onger Echnaton woch dat angisch. Sing Belder zeechde ön Persun wi s werklich woch. Echnaton wood als dönne Mann met ö schmal Jesesch jezeechd. Usserdäm soch mo dr Farao met lang, dönn Vängere un lang Ziine. Ävver net mä hä och sing Famelisch woch dojestalld, wi d Natur öt vörjoov. Su jitt öt Belder va sing älder jewoode Vrau Nofretete met hängende Bröss.

Watt vöör di Zitt va Echnaton onmöjelisch woch, satz hä öm. Dr Farao hod ä Prevatlääve un och dat dorv van d Könstler jezeechd wääde. Su jitt öt Belder va Echnaton, Nofretete un höör Kenger, wi s spelle. Ö Privatlääve dorf önö Farao net ha, denn hä woch ön Persun, di ovve stäng un dr Droohd zo d Jötter dostallt, dä dovör z sorje hod, dat öt öt Volk jott jäng. Önö Farao hod ke Lääve wi anger Lüüh öt hand.

Echnaton un d Relijiun

Echnaton woch als Kengk van öt relijiüse Lääve ussjeschlooße un dat bedüüde, dat hä bo janet äkßisteerde, denn vöör önö Farao woch Relijiun öt Wichtichste va si Lääve. Dodörch kann mo sich vörstelle, dat sing Jedanke övver d Jötter, si sing Äldere voriirde angisch woore als öt Volk öt erwaade. Hä kütt met d Jötter nüüß avange. Theben, di Stadt met d Tempele woch d relijiüse Medde van öt Land. He driinde sisch alles öm d Jötter, Jötter, di Echnaton z weer wore. Ä sing neu Stadt sollte di Jötter kenn Roll spelle. Hä voriirde Aton, dr Sonnejott. Hä woch d Vorbindung zo dä enne Jott. Op Belder sitt mo häm vöör d Sonn stooh un d Straahle van d Sonn hand Häng, di no häm rekke.Vöör öt Volk woch dat komm z vorstooh. Wo woore di Jötter, di si sisch akikke kutte, di Jeneratiune va Äjüpter voriird hodde. Jo, s soore dr Farao ävver dr Bleck op dr Jott woor vorbouwd.. Dat vüürde dozo, dat Echnaton en ön eeje Welt läävde, hä voloor och öt Vorständnes un dr Bleck vöör öt Volk. Sing Famelisch stäng vööre. Em 13. Joohr va sing Rejentschaff storv Maket-Aton, sing Doohter un auch d Nävvevrau Kira vorstorv. Wesseschaftler nämme och a, dat Nofretete en di Zitt storv. Echnaton woch alleen, Hä hod kenne mi un di Zitt woch schlämmer vöör häm als di Zitt ä Theben, wo sing Mamm noch läävde.

Watt Echnaton dörchsätze woohl woch dr Monoteismus, dat heechd, dr Jlaube a enne Jott. Vöör Äjüpte va damols woch dat noch net möjelich. Ongeväär 100 Joohr spiidr had Moses enne Jott ajebeend un hü z daachs röffd dr Muezin en di selbe Jäjend us, dat Allah a z bääne es.

Echnatons Duud

Em 17. Joohr va sing Rejentschaff storv Echnaton. Si Jraav litt en d Nööde va Amarna. Ävver em Joohr 1907 vonge Jeschichtswesseschaftler us d USA ö Jraav em Tal van d Könnije, dat spiir als Jraav 55 bökannd wood. Wä öt sisch akikkd, dä ställd vass, dat ö net vädisch jemaad woode woch. An d Wäng send Belder va Echnaton un Teje, di ävver aavjehouwe woode. Usserdäm send viir Pött met d Orjane van d Vorstorbene erhalde. Dr Särg woch erhalde blevve un ön Mumisch loch doren. S woch met Blattjold bölaad un op ö Joldstöck en d Nööde stäng Echnatons Naam. Als d Wesseschaftler di Mumisch usspackde zerveel s vöör hön Oohre ä Stöbb. Mä Knouche bleede övverisch. Öv dat Echnaton jewä woch kann net met Sescherheed jesaad wääde.

Woch Echnaton krank?

Hü z daachs kennt mo sisch met Sümptome va Krankheete besser us als vreuer un mo kann das Ussseeh va Echnaton vorstoh. Öt jitt ön Krankheed, di Marvin-Sündrom heechd un dozo paaße di Anzeeche, di Echnaton opwiißd. Dat es ön Krankheed, di Mensche ösu vorändert, dat dat z Echnatons Beld paaßd. Op jedde Vall kütt dat erkläre, wisu Echnatons Äldere sisch ösu vorhalde hodde.

Websiij

Commons: Echnaton – Album mit Bilder, Filemche un Tön op Wikimedia Commons

Echnaton un Nofretete (ä Huchdütsch)