Голландық Ост-Үнді компаниясы

Голландық Ост-Үнді компаниясы
	Голландық Ост-Үнді компаниясы
	[[Сурет:\|200x200px px\|логотипі]]
Түрі	Қоғамдық компания
Құрылды	20 наурыз 1602 жыл
Жабылды	17 наурыз 1798 жыл
Жабылуының себебі	банкроттық
Құрушы	Йохан ван Олденбарневелт
Саласы	сауда

Басқа мағыналар үшін Ост-Үнді компаниясы (айрық) деген бетті қараңыз.

Голландық Ост-Үнді компаниясы немесе Голландиялық Шығыс Үндістан компаниясы (нидер. Verenigde Oostindische Compagnie, VOC, «Біріккен Ост-Үндістан компаниясы») — нидерландтық сауда компаниясы. 1602 жылы негізі қаланған ол 1798 жылға дейін өмір сүрді. Жапония, Қытай, Цейлон, Индонезиямен сауданы жүзеге асырды (соның ішінде шай, мыс, күміс, мата, мақта, жібек, керамика, дәмдеуіштер және апиын); Тынық және Үнді мұхиттарының осы елдерімен сауданы монополиялады.

Компания тарихы

1594 жылы нидерландтық көпестер тобы Шығыс елдерімен делдалсыз сауда жасау үшін «Ван Верре» компаниясын құрды. Осыдан кейін басқа ұқсас голландтық сауда компаниялары құрылды. Олардың арасындағы өзара бәсекелестікті және португал, испан және ағылшын саудасының бірлескен қарама-қайшылығын болдырмау үшін Нидерландының Біріккен провинцияларының генералдық штаттарының шешімімен бұл сауда компаниялары 1602 жылы біртұтас Шығыс Үндістан компаниясына біріктірілді. Компанияның бастапқы капиталы шамамен 6,5 миллион флоринді құрады.

Ост-Үнді компаниясы сауда факторияларының тұтас желісін құрды (соның ішінде Қайырлы үміт мүйісі, Персия, Бенгалия, Малакка (қазіргі Малайзияның бөлігі), Қытай, Сиам (қазіргі Таиланд), Формоза (қазіргі Тайвань). Шығыс Үндістан компаниясының қызметімен қамтылған акватория батыста Қайырлы үміт мүйісінен шығыста Магеллан бұғазына дейін созылды.

Компания тарихындағы ең көрнекті тұлға Ян Петерсзон Кун болды, ол компанияның штаб-пәтерін Ява аралында негізін қалаған Батавия қаласына (қазіргі Джакарта) көшірді, ол Азиядағы голландиялық отаршылдықтардың астанасы болды. Бұл аймақтағы бұрынғы голланд иеліктері әлі күнге дейін кейде Голландиялық Үндістан деп аталады (Голландық Ост-Индия (Индонезия), Үндістан түбегіндегі голланд иеліктері, Цейлон, Малакка, Оңтүстік Африкадағы Кейп колониясы).

Метрополияның порт қалаларында (Амстердамда, Роттердамда, Зеландияда, Делфтте, Хорн мен Энкхёйзенде) компанияның алты кеңсесі (палатасы) болды және оны 17 саудагер (директорлар) кеңесі басқарды.

Нидерланды Еуропаның алдыңғы қатарлы теңіз және отаршыл державасы болған кезде, Ост-Үнді компаниясы сыртқы сауданы жүргізуде монополияға ғана емес, сонымен қатар халықаралық сауда шарттарын жасасу, теңізде жүзу, тауарларды метрополияға бажсыз тасымалдау, факториялар құру, жағалаудағы бекіністер құру, сот ісін жүргізу, қарулы күштер мен әскери флотты ұстау құқықтарына ие болды.