Безеклик
Безеклик (қыт. 柏孜克里千佛洞, пінин: Bózīkèlǐ Qiānfódòng; ұйғ. ېىزەكلىك مىڭ ئۆيى, Bëzeklik Budda Gharliri) — Гаочан (Шыңжаң-Ұйғыр Қытай) қирандыларының жанында Такламакан шөлінің солтүстік-шығыс шетінде орналасқан От тауларының Мутоу алқабының батыс бөлігіндегі аймақ.
5-9 ғасырлар аралығында Безекликте қабырғадағы бірегей суреттері («мың будда үңгірлері») бар буддалық үңгір монастырларының ансамблі құрылды. 77-үңгірде Будданың жүздеген қабырғалық суреттері, сондай-ақ Ұлы Жібек жолы бойымен оған сыйлықтар әкелетін саудагерлер, көбінесе кавказдық келбет бар. Қабырғалық кескіндеменің бір бөлігі алынып, Еуропалық мұражайларға, соның ішінде Мемлекеттік Эрмитажға тасымалданды[1]. Дунхуандағы ЮНЕСКО-ның қорғауындағы Могао үңгірлерімен салыстырғанда Безеклик фрескаларының қауіпсіздігі үлкен алаңдаушылық тудырады.
9-шы ғибадатхананың 20-шы үңгіріндегі пранидха көрінісі Буддаға тізерлеп дұға етіп жатқан адамдарды бейнелейді. Альберт фон Лекок бейнеленген адамдарды парсылар (нем. Perser) деп санады, олардың кавказдық ерекшеліктерін және жасыл көздерін атап өтіп, сол жақтағы жасыл тон киген адамның қалпағын сасандық князьдердің бас киімдерімен салыстырды. Қазіргі ғалымдар сол 9-шы ғибадатхананың басқа пранидха көріністеріндегі адамдарды Таң династиясы (б. з. 7-8 ғасырлар) және ұйғыр идыкутство (б. з. 9-13 ғғ.) тұсында Тұрфанды этникалық азшылық ретінде мекендеген соғдылықтар деп атады.
Галерея
[өңдеу | қайнарын өңдеу]-
Алқап көрінісі -
Үңгірлердің көрінісі -
Үңгірлерге жақынырақ көрінісі -
Будданың фрескалары -
Будданың фрескалары -
Ұйғыр ханзадасы -
Ұйғыр ханшайымдары, 9-үңгір, шамамен 8-9 ғасырлар -
Ұйғыр ханзадалары. Безеклик, 9-үңгір, шамамен б. з. 8-9 ғасырлар, қабырға суреті. -
![Мүмкін тохар[2] немесе соғды[3] монахы (сол жақта) будда монахымен (оң жақта)](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Central_Asian_Buddhist_Monks.jpeg/95px-Central_Asian_Buddhist_Monks.jpeg)
-
Буддаға соғдылық донорлар (фреска, егжей-тегжейлері бар), б. з. 8 ғ. -
9-үңгірдегі брахманның үнді фигурасы, б. з. 8-9 ғасырларына жатады, қабырғаға сурет -
Суреттер -
Буддистік қабырға суретінің фрагменті -
Саудагерлер, Тан әулеті -
Безеклик фрескаларынан ұйғыр әйелі -
Безеклик фрескаларынан ұйғыр асылы -
Безеклик фрескаларынан ұйғыр асылы -
Ұйғыр доноры. Безеклик, №17 үңгір, шамамен 10-11 ғасырлар, қабырға суреті, 45×25 см.
.jpg)
![Мүмкін тохар[2] немесе соғды[3] монахы (сол жақта) будда монахымен (оң жақта)](/https/kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%83%D1%80%D0%B5%D1%82:Central_Asian_Buddhist_Monks.jpeg)
.jpg){kind=small}
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ «Пранидхи» — Безеклик монастырының қабырға суреті. Басты дереккөзінен мұрағатталған 31 желтоқсан 2016.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 30 желтоқсан 2016.
- ↑ von Le Coq, Albert. (1913). Chotscho: Facsimile-Wiedergaben der Wichtigeren Funde der Ersten Königlich Preussischen Expedition nach Turfan in Ost-Turkistan Мұрағатталған 4 желтоқсанның 2016 жылы.. Berlin: Dietrich Reimer (Ernst Vohsen), im Auftrage der Gernalverwaltung der Königlichen Museen aus Mitteln des Baessler-Institutes, Tafel 19 Мұрағатталған 25 мамырдың 2017 жылы.. (Accessed 3 September 2016).
- ↑ Gasparini, Mariachiara. «A Mathematic Expression of Art: Sino-Iranian and Uighur Textile Interactions and the Turfan Textile Collection in Berlin, Мұрағатталған 16 маусымның 2021 жылы.» in Rudolf G. Wagner and Monica Juneja (eds), Transcultural Studies, Ruprecht-Karls Universität Heidelberg, No 1 (2014), pp 134-163. ISSN 2191-6411. See also endnote #32 Мұрағатталған 16 маусымның 2021 жылы.. (Accessed 3 September 2016.)