Iyshan qala

Iyshan qala - bir waqıtları medrese, meshit, kitapxana, talabalar jataxanası hám kárwansaraylardı óz ishine alģan arxitekturalıq obyekt. Qaraqalpaqstan Respublikasi Kegeyli rayonı, Xalqabad qalasında jaylasqan Iyshan qala qorg'anı XIX ásirdiń II yarımınan qurıla baslaǵan. Qorǵannıń ornında dáslep XVIII ásirlerde kishkene awıl bolǵan, keyinirek bul awıl ornına “Iyshan qala” qurılǵan. Bul qorǵan XVIII-XIX asirde jasaǵan Imam iyshan (Imamaddin Qayipnazar biy ulı) nıń úlken balası Atag'ulla iyshan tárepinen awıl kúshi menen Xiywadaǵı Ichan hám Dichan (ishki hám sırtqı degen mániste) qorǵanlarınıń dáslepki úlgisi boyınsha qurılǵan. Qorǵan qurılıp pitkerilgennen keyin onıń átirapındaǵı xalıq qorǵanda qosılıp jasay baslaydı. Aytıwlarına qaraǵanda, gúz hám qis aylarında adamlar Iyshan qala janında júdá kóbeyip ketedi eken. Olardıń hámmesi dıyxanlar, Balıqshılar, qoyshılar bolǵan. Aldınları Iyshan qalaǵa qıstı ótkeriw maqsetinde kelgen shańaraqlar sanı 40 mıńnan artqanlıǵı aytıladı. Iyshan qaladaǵı meshit-medrese házirge shekem saqlanıp qalǵan, onda bir waqıttıń ózinde 50 ge jaqın talabalar (studentler) tálim alǵan. Qorǵan átirapınan úlken kanallar qazılǵan, olarǵa suw basqa iri kanallardan kelip turǵan. Qorǵannıń turaq jayları qurilgannan keyin, onıń tiykarǵı diywalları qorǵandı aylantırıp qurılǵan. Qorǵan tiykarınan diniy tálim beriw maqsetinde qurılǵanliǵı ushın onıń diywalları júdá bálent etip islenbegen. Jazba dereklerge qaraǵanda, qorǵanǵa 4 tárepden kiriw esigi hám dárwazası bolǵan. Qorǵan áste-aqırınlıq penen rawajlana baslaǵan. Qorǵanda hár kúni sáhárde azan o'qilgan. Maǵlıwmatlarǵa kóre, qorǵan qurılmastan aldın awıl ataması bir neshe ret ózgerip turǵan. Qorǵan qurılısı baslanǵan waqıtta awıl atı «Kenjeli» bolǵan. Keyinirek bul jerde iyshanlar jasaǵanlıǵı sebepli qorǵan atı «Iyshan qala» dep atala baslaǵan. Iyshan qala menen baylanıslı kóplegen ráwiyatlar bar. Usılardan biri jaqın waqıtlarǵa shekem bul múqaddes dárgayǵa jolbarıslardıń zıyaratqa kelip turıwı bolıp tabıladı. Jası úlken kisiler jolbarıslar ulamalar jasaǵan basqa jerlerge de zıyarat etip turatuǵının atap ótedi.