Bagama Atawları

Bagama atawları (Bahamas), Bagama Atawları Doslıq awqamı (Commowealth of the Bahamas) - Oraylıq Amerikadaǵı mámleket. BMSh aǵzası. Karib teńizinde, Florida yarım atawınıń qubla-shıǵısında. 700 atawdan ibarat Bagama arxipelaginde jaylasqan. Maydanı 13,9 mıń km². Xalqı 284 mıń adam (1996). Xalıqtıń ortasha tıǵızlıǵı 1 km²ga 16 adam. Olardıń 80% i negrler hám gibridler. Xalıqtıń 58% i qalalarda jasaydı. Mámleket paytaxtı Nassau qalası. Rásmiy tili - inglis tili. Dinge sıyınıwshılardıń kópshiligi protestantlar.

Mámleketlik basqarıw principi

Bagama atawları - konstituciyalıq monarxiya. Ullı Britaniya basshılıǵındaǵı Óz ara doslıq quramına kiredi. Mámleket baslıǵı Angliya korolı (xanzadası), onıń atınan general-gubernator is júrgizedi. Nızam shıǵarıwshı húkimet eki palatalı (Senat hám Májilisler palatası) parlament. Atqarıwshı húkimet general-gubernator tárepinen tayınlanatuǵın bas ministr basshılıǵındaǵı húkimet.

Tábiyatı

Bagama arxipelagi, tiykarınan, marjan atawlardan ibarat. Jer maydanı - tegislik, kópshiligi tas duz, hák tas hám gipslerden quralǵan. Íqlımı - tropikalıq, passatlı. Yanvarda ortasha temperatura 20, 22°, iyulda 28°. Jılına 1100-1700 mm ge shekem jawın jawadı. Maydan oktyabrge shekem jawın kóp boladı. Tez-tez dawıllar bolıp turadı. Shor kóller kóp. Topıraǵı laterit qatlamına tiyisli. Mudam jasıl tikenli putalar, qaraǵay ormanlar, jaǵada kokos ǵozası ósedi. Quslar kóp. Átiraptaǵı teńizler balıqqa bay. Atawlarda hák tas, duz hám argoniy qazıp alınadı, neft kánleri izlenip atır.

Tariyxı

Bagamalar jergilikli jay xalqı indeycler bolǵan. 1492-jıl X. Kolumb ekspediciyası Jańa Dúnyaǵa jetip kelip, arxipelagtiń shıǵıs atawlarınan birine túsken jáne onı ispanlar San-Salvador dep ataǵan. Bagama indeycleriniń táǵdiri baxıtsız hádiyse bolǵan. Ispanlar olardı Kuba hám Espanolu (Gaiti) ǵa alıp barıp, ruda kánlerinde isletken. Olar bul jerlerde qırılıp ketken. 1629-jıl inglisler atawlardı basıp alǵanında bul jerde xalıq joq edi. 1782-jıl Bagama taǵı ispanlar tárepinen basıp alındı. Biraq 1783-jıldan ol pútkilley Angliya koloniyasına aylandı.

XVII-XVIII ásirlerde kóplegen inglisler ózleriniń negr qulları menen birge bul jerge kóship keldi hám plantaciya xojalıǵın rawajlandırıp basladı. XIX ásir aqırlarınan Bagamaǵa AQSh isbilermenleri kele basladı, biraq qarjını sarıplaytuǵın jumıs taba almadı. 1946-jıldan kóplegen sayaxatshılar kele basladı, 50-jıllar aqırına kelip, olardıń aǵımı ásirese kúsheydi. Bagamalar AQSh hám Evropanıń qısqı dem alıw ornı bolıp qaldı. Bul jerde úlken mıymanxanalar, kewilashar mákemeler qurıldı. Salıq salasındaǵı jeńilliklerge qızıqqan Amerika kompaniyaları turizmdi rawajlandırıwǵa úlken aqsha sarıpladı. Keyinirek kóplegen shet el bank hám firmalar óz ofislerin ashtı. Bagamalar Batıs yarım sharınıń iri finanslıq orayı bolıp qaldı. 1964-jılda Ullı Britaniya Bagamalarǵa ishki ǵárezsizlik beriwge májbúr boldı. 1973-jılda Bagamalar ǵárezsiz dep daǵaza etildi. Bagamalar 1973-jıldan BMSh aǵzası. Milliy bayramı 10-iyul - Ǵárezsizlik kúni.

Siyasiy partiyaları hám kásiplik awqamları

Aldıńǵı liberal partiya, 1953-jılda dúzilgen; Erkin milliy háreket, 1972-jılda dúzilgen; Bagamalar Doslıq awqamı kásiplik awqamları kongressi.

Xojalıǵı

Bagama - agrar mámleket. Ekonomikanıń tiykarı - plantaciya diyqanshılıǵı. Bagamalar azıq-awqatqa bolǵan mútajliktiń tek 25% in qandıradı. Apelsin, banan, ananas, mango, pomidor, qıyar, qumshekerqamıs, sizal jetistiriledi. Qoy, qaramal, eshki, shoshqa, úy qusı baǵıladı. Balıq, teńiz jániwarları awlanadı. Ekonomikalıq aktiv xalıqtıń yarımınan kóbi sayaxatshılarǵa xizmet kórsetiw menen bánt. Úlken Bagama Atawlarındaǵı neftti qayta islew zavodı jılına 25 mln. tonna neftti qayta isleydi. Bagama importınıń 85% in shiyki neft qurasa, eksportınıń 90% i neft ónimlerinen ibarat. Bagamalarda cement hám azıq-awqat sanaatı kárxanaları bar. Tiykarǵı teńiz portı - Nassau qalası. Mámleket dári-darmaq, cement, rom, duz da eksport etedi; ásbap-úskene, transport quralları, azıq-awqat ónimlerin shetten satıp aladı. AQSh, Ullı Britaniya hám Kanada kitapxanası menen sırtqı sawda qatnasların júrgizedi. Pul birligi - Bagama dolları.

Bagama Atawlarında "Nassau gardian" ("Nassau qorıqshısı", 1844-jıldan), "Nassau deyli tribyun" ("Nassau minberi", 1903-jıldan) gazetaları, "Ofishl gazett" ("Rásmiy gazeta") húkimet háptenaması, "Behamian revyu megezin" ("Bagama túsindiriwi", 1952-jıldan) jurnal shıǵadı. 1936-jılda radio hám telekórsetiwler kompaniyası dúzilgen.

Ádebiyatlar

ÓzME. Birinshi tom. Tashkent, 2000-jıl