Pakistan
| Íslamska lýðveldið Pakistan | |
| اسلامی جمہوریۂ پاکستا islāmī jamhūriya-i-pākistān | |
|
|
| Fáni | Skjaldarmerki |
| Kjörorð: īmān, ittihād, nazm (úrdú) Trú, samstaða, ögun | |
| Þjóðsöngur: Pak sarzamin shad bad (Blessað veri hið helga land) | |
.svg)
| |
| Höfuðborg | Islamabad |
| Opinbert tungumál | úrdú og enska |
| Stjórnarfar | Sambandslýðveldi
|
| Forseti | Asif Ali Zardari |
| Forsætisráðherra | Shehbaz Sharif |
| Sjálfstæði | |
| • frá Bretlandi | 14. ágúst 1947 |
| Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
33. sæti 881.913 km² 2,86% |
| Mannfjöldi • Samtals (2021) • Þéttleiki byggðar |
5. sæti 225.199.937 244,4/km² |
| VLF (KMJ) | áætl. 2021 |
| • Samtals | 1.110 millj. dala (26. sæti) |
| • Á mann | 5.839 dalir (139. sæti) |
| VÞL (2019) |  0.557 (152. sæti)
|
| Gjaldmiðill | pakistönsk rúpía |
| Tímabelti | UTC+5 |
| Þjóðarlén | .pk |
| Landsnúmer | +92 |
Íslamska lýðveldið Pakistan (úrdú: اسلامی جمہوریۂ پاکستان islāmī jamhūriya i pākistān) er land í Suður-Asíu. Það er sjötta fjölmennasta ríki heims og næstfjölmennasta ríki heims þar sem flestir íbúar eru múslimar. Landið liggur að Indlandshafi í suðri, Íran í vestri, Afganistan í norðvestri, Kína í norðri og Indlandi í austri. Landið liggur á mörkum þriggja heimshluta: Vestur-Asíu, Mið-Asíu og Suður-Asíu. Landið á strönd að Arabíuhafi og Ómanflóa í suðri. Hin mjóa Vakhanræma, sem tilheyrir Afganistan, skilur á milli Pakistan og Tadsíkistan.
Indusdalsmenningin náði yfir hluta þess svæðis sem Pakistan telur í fornöld. Landið hefur sögulega verið hluti af ýmsum stórum ríkjum eins og Persaveldi, Mógúlveldinu og Breska heimsveldinu. Þegar barátta hófst fyrir sjálfstæði Breska Indlands barðist Pakistanhreyfingin undir stjórn Muhammad Ali Jinnah fyrir því að norðvestur- og austurhéruðin, þar sem meirihluti íbúa var múslimar, yrðu sérstakt ríki. Austurhéruðin mynduðu Austur-Pakistan þar til þau fengu sjálfstæði sem Bangladess árið 1971 eftir blóðuga sjálfstæðisbaráttu. Saga Pakistan hefur einkennst af pólitískum óstöðugleika og átökum við Indland yfir umdeildum svæðum í og við norðausturhluta landsins.
Pakistan er sambandslýðveldi myndað úr fjórum fylkjum og fjórum alríkishéruðum. Landið er menningarlega fjölbreytt og þar eru töluð yfir sextíu tungumál. Þrír fjórðu íbúa tala úrdú sem er eitt af tveimur opinberum tungumálum landsins. Pakistan er eina múslimaríki heims sem býr yfir kjarnorkuvopnum. Landið er aðili að Breska samveldinu.
Heiti
[breyta | breyta frumkóða]Nafnið Pakistan merkir bókstaflega „land hinna hreinu“ á úrdú og persnesku. Orðið پاک (pāk) merkir „hreinn“ á persnesku og pastúnsku. Ekki er um fornt heiti að ræða heldur var orðið búið til af aðgerðasinnanum Choudhry Rahmat Ali í bæklingi sem bar titilinn Now or Never árið 1933. Nafnið var notað af Pakistanhreyfingunni sem barðist fyrir sjálfstæði landsins frá Breska heimsveldinu og Indlandi yfir norðvesturhéruð Breska Indlands: Púnjab, Norðvesturhéruðin, Kasmír, Sindh og Balúkistan. Nafnið var upphaflega myndað úr heitum þessara héraða: Púnjab, Afganía (Norðvesturhéruðin), Kasmír, Sindh og Balúkistan.
Landfræði
[breyta | breyta frumkóða]
Landfræði og veðurfar í Pakistan er mjög margbreytilegt og í landinu er fjölbreytt dýralíf.[1] Pakistan er 881.913 km2 að stærð, sem er svipað og samanlögð stærð Bretlands og Frakklands. Pakistan er 33. stærsta land heims, þótt það velti líka á því hvort umdeilda héraðið Kasmír er reiknað með. Strönd Pakistan við Arabíuhaf og Ómanflóa í suðri er 1.046 km að lengd,[2] og landamæri landsins eru alls 6.774 km: 2.430 km að Afganistan, 523 km að Kína, 2.912 að Indlandi og 909 km að Íran.[3] Landhelgi Pakistan liggur að landhelgi Óman.[4] Wakhan-ræman skilur milli landsins og Tadsíkistan í norðri.[5] Pakistan er staðsett þar sem Suður-Asía, Mið-Austurlönd og Mið-Asía mætast.[6]
Jarðfræðilega er Pakistan á Indus-Tsangpo-misgenginu sem nær yfir Indlandsflekann í héruðunum Sindh og Púnjab. Balúkistan og mest af Khyber Pakhtunkhwa eru á Evrasíuflekanum, aðallega á Íransflekanum. Gilgit-Baltistan og Azad Kasmír liggja við brún Indlandsflekans þar sem harðir jarðskjálftar ríða reglulega yfir. Á þessu svæði Himalajafjalla eru jarðhræringar mestar og jarðskjálftar stærstir.[7] Landslag Pakistan, frá strandhéruðunum í suðri að jöklum í norðri, einkennist af sléttum, eyðimörkum, skógum, hæðum og hásléttum.[8]
Pakistan skiptist í þrjú meginsvæði: hálendið í norðri, árdal Indusfljóts og hásléttuna í Balúkistan.[9] Á hálendinu í norðri eru fjallgarðarnir Karakoram, Hindu Kush og Pamírfjöll þar sem eru nokkrir af hæstu tindum heims, þar á meðal fjórir af 14 tindum sem ná yfir 8.000 metra hæð. Þessir tindar draga að sér fjallafólk alls staðar að úr heiminum, sérstaklega K2 sem er 8.611 metrar, og Nanga Prabat sem er 8.126 metrar.[10] Balúkistanhásléttan er í vestri og Thar-eyðimörkin í austri. Indusfljótið og þverár þess renna gegnum landið frá Kasmír út í Arabíuhaf. Meðfram fljótinu eru stórar ársléttur í héruðunum Púnjab og Sindh.[11]
Loftslag er frá því að vera hitabeltisloftslag í suðri að tempruðu loftslagi í norðri. Loftslag er þurrt við ströndina í suðri. Í landinu er monsúntímabil sem oft veldur flóðum vegna mikillar úrkomu, og þurrkatímabil með mun minni eða engri úrkomu. Það eru fjórar árstíðir í Pakistan: svalur og þurr vetur frá desember til febrúar, heitt og þurrt vor frá mars til maí, regntíminn eða monsúntíminn í suðvestri frá júní til september, og hörfandi monsúnrigningar í október og nóvember.[12] Úrkoma er mjög breytileg milli ára og algengt að flóð og þurrkar skiptist á.[13]
Stjórnmál
[breyta | breyta frumkóða]Stjórnsýslueiningar
[breyta | breyta frumkóða]
| Fylki/alríkishérað | Höfuðstaður | Íbúar |
|---|---|---|
 Balúkistan |
Quetta | 12.344.408 |
 Púnjab |
Lahore | 110.126.285 |
 Sindh |
Karachi | 47.886.051 |
 Khyber Pakhtunkhwa |
Peshawar | 40.525.047 |
| Gilgit-Baltistan | Gilgit | 1.800.000 |
 Azad Kasmír |
Muzaffarabad | 4.567.982 |
| Alríkishéraðið Islamabad | Islamabad | 2.851.868 |
Pakistan skiptist í fjögur fylki: Púnjab, Sindh, Khyber Pakhtunkhwa og Balúkistan; og þrjú alríkishéruð: Alríkishéraðið Íslamabad, Azad Kasmír og Gilgit-Baltistan, en tvö síðastnefndu héruðin eru þeir hlutar af umdeilda héraðinu Kasmír sem Pakistan ræður de facto yfir. Árið 2009 fékk Gilgit-Baltistan heimastjórn og varð þannig að hálfgerðu fylki.
Stjórnsýslan er þrískipt með umdæmi, sýslur (tehsil) og sveitarfélög. Umdæmin eru um 130 talsins, þar af tíu í Azad og Kasmír og sjö í Gilgit-Baltistan.
Tilvísanir
[breyta | breyta frumkóða]- ↑ „Land and People“. Ministry of Information, Broadcasting, and National Heritage. Afrit af upprunalegu geymt þann 22. febrúar 2015. Sótt 18. febrúar 2015.
- ↑ „PNS Gwadar“. Global Security. 21. nóvember 2011. Sótt 4. janúar 2012.
- ↑ „Pakistan“. World Factbook. CIA. Sótt 13. febrúar 2008.
- ↑ „Muscat Agreement on the Delimitation of the Maritime Boundary between the Sultanate of Oman and the Islamic Republic of Pakistan, 12 June 2000(1)“ (PDF). United Nations. bls. 1. Sótt 18. ágúst 2011.
- ↑ Edward Wong (27. október 2010). „In Icy Tip of Afghanistan, War Seems Remote“. New York Times. Sótt 4. janúar 2012.
- ↑ Yasmeen Niaz Mohiuddin (2006). Pakistan: a global studies handbook. ABC-CLIO. bls. 3, 317, 323–324. ISBN 978-1-85109-801-9.
- ↑ „Pakistan in the most active quake zone, says US Geological Survey“. Dawn. 27. október 2015. Sótt 5. nóvember 2015.
- ↑ „Pakistan“. Food and Agriculture Organisation of the United Nations. 2010. Afrit af upprunalegu geymt þann 22. desember 2011. Sótt 29. desember 2011.
- ↑ „About Pakistan: Geography“. American Institute For Pakistan Studies. Afrit af upprunalegu geymt þann 21. júlí 2011. Sótt 24. júlí 2010.
- ↑ „PTDC page on mountaineering“. Pakistan Tourism Development Corporation. Afrit af upprunalegu geymt þann 10. nóvember 2006. Sótt 10. nóvember 2006.
- ↑ „Pakistan“. InfoPlease. Pearson Education. Sótt 16. mars 2009.
- ↑ „Country Profile: Pakistan“. Library of Congress. 1995. bls. 2–3, 6, 8. Sótt 2. september 2019.
- ↑ „Pakistan Climate“. Encyclopedia of the Nations. 28. mars 2008. Sótt 16. mars 2009.
