Fara í innihald

Dýrsfruma

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu

Dýrsfruma er tegund fruma sem einkennir dýr.

Dýrsfrumur hafa næfurþunna frumuhimnu yst (plöntufrumur hafa frumuhimnu innan við frumuvegg). Hún gegnir því hlutverki að halda  jafnvægi með því að taka inn og hleypa út efnum eftir þörfum. Frumuhimnan er valgegndræp og hleypir þannig inn nauðsynlegum efnum en heldur úti þeim efnum sem eru óþörf eða skaðleg. Frumuhimnan er ótrúlega fullkomin og lætur ekki blekkjast sem dæmi á svipuðum efnum eins og natrínjón og kalínjón, en efnafræðingar sem búnir eru fullkomnustu tækjum eiga fullt í fangi með að greina milli þessara tveggja jóna. Frumuhimnan er ekki í vafa og hleypir natrínjónum út en kalínjónum inn.[1]

Frumulíffæri

[breyta | breyta frumkóða]
Dýrafruma: 1) Kjarni; 2) Kjarnakorn; 3) Ríbósóm; 4) Korn; 5) Kornótt frymisnet; 6) Golgiflétta eða frymisflétta; 7) Frymisgrind eða frymisnet; 8) Slétt frymisnet; 9) Hvatberi; 10) Safabóla; 11) Umfrymi; 12) Leysikorn eða leysibólur; 13) Deilikorn; 14) Frumuhimna

Dýrafrumur (sjá mynd[2]) eru heilkjarna frumur, sem þýðir að erfðaefni þeirra er í kjarnanum og önnur frumulíffæri er að finna í umfryminu.

Kjarninn er umkringdur kjarnahimnu og er oftast staðsettur í miðju frumunnar. Kjarninn er stjórnstöð frumunnar og þar er erfðaefni hennar að finna. Í kjarnanum eru kjarnakorn og litningar [1].

Kjarnakorn eru gerð úr próteinum og RNA kjarnasýru [1].

Ríbósóm

Frumubóla

Kornótt frymisnet

[breyta | breyta frumkóða]

Frymisnetið sér um að flytja efni og efnasambönd bæði til og frá frumunni til líffæra hennar. Á kornótta frymisnetinu eru litlar kúlur sem að heita netkorn. Netkornin framleiða prótín sem að berast eftir frymisnetinu út um alla frumuna og stundum útúr henni [1].

Golgiflétta eða frymisflétta

[breyta | breyta frumkóða]

Golgifléttan pakkar próteinum og fitu sem fruman flytur út í seytibólur [1].

Frymisgrind eða frymisnet

[breyta | breyta frumkóða]

Slétt frymisnet

[breyta | breyta frumkóða]

Frymisnetið sér um efnafluttning innan frumunnar.

Hvatberar eru aðalsmerki heilkjörnunga og kallaðir orkuver frumunnar. Þeir eru gerðir úr tvöfaldri frymishimnu. Ytri himnan er slétt og er utanum hvatberann. Innri himnan er í fellingum og helsta virkni hvatberans fer þar fram. Í miðjunni á hvatberanum matrix sem er seigfljótandi vökvi sem inniheldur ensím, ríbósóm og erfðaefni. Hvatberar brenna fæðu og mynda orku sem notuð er til að viðhalda vefjum lífverunnar [1].

Vökvinn inni í frumunni nefnist umfrymi. Það er seigfljótandi og er á milli frumulíffæranna.

Leysikorn eða leysibólur

[breyta | breyta frumkóða]

Deilikorn er að finna rétt fyrir utan kjarnann en þau hjálpa til við frumuskiptingu frumna.

Tilvísanir

[breyta | breyta frumkóða]
  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Örnólfur Thorlacius (2001). Líffræði kjarni fyrir framhaldsskóla.
  2. Kelvinsong (1. desember 2012), English: A reworked version of File:Biological_cell.svg., sótt 14. apríl 2021