Piauí
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Piauí esas Braziliana stato di Nord-estala Regiono. Lu havas kom vicini Ceará e Pernambuco este, Bahia sude, Tocantins sud-weste, e Maranhão weste. Norde jacas l'Oceano Atlantiko.
Bazala fakti pri Piauí.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]Che Nacionala Parko Serra da Capivara trovesis restaji qui montras homala habitado en Piauí cirkume 40.000 yari ante nun. La maxim anciena ceramikajo di Amerika, evanta 10.000 yari, trovesis ibe.
L'unesma koloniigisti, exemple Domingos Jorge Velho, naskinta en la kapitanio Sao Paulo, arivis en la regiono dum la 17ma yarcento. Li adportis l'unesma bovi por la regiono. Altra explorero esis Domingos Afonso Mafrense, de Portugal, qua fondis la nuna urbo Oeiras, centre del stato, en 1695.
En 1811 la teritorio divenis separita de Maranhão. Kande Braziliana divenis nedependanta en 1822, Piauí duris divenar Portugalana kolonio. Portugal sendis militisto João José da Cunha Fidié por mantenar la kolonio, ma ye la 19ma di oktobro 1822 la Chambro Provincala di Parnaíba deklaris nedependo de Portugal. Trupi komandita da Fidié vinkis la batalio di Jenipapo, tamen li subisis granda perdaji. Fidié kaptesis en Caxias pos kombato, e la regiono divenis provinco dil imperio Braziliana. Poka yari pose, kombati kontre la Kunfederuro dil Equatoro (en 1824) e kontre la revolto Balaiada (1838 til 1841) eventis en lua teritorio.
Ye la 16ma di agosto 1852 la chef-urbo di Piauí transferesis de Oeiras a Teresina, lor urbo recente fondita e projetita por esar chef-urbo di la provinco. La nomo "Teresina" homajas Teresa Cristina de Bourbon e Du Sicilii, lora spozino dil imperiestro Pedro la 2ma di Brazilia. Teresina fakte komencis kreskar rapide pos ke komencis l'extraktado di vaxo de la palmieri carnaúba ed oleo de la palmieri babasu. L'extraktado di carnauba e babasu anke stimulis l'ekonomiala kresko di la provinco.
Pos 1889 kun la republiko, Piauí divenis stato. Dum la 20ma yarcento, 1200 soldati de la militala kompanio komandita da Luís Carlos Prestes, Juarez Távora e Miguel Costa, konocita kom "coluna Prestes", trairis la stato apologiante idei pri reformi en la politiko Braziliana. Kun la revoluciono di 1930 en Brazilia, João de Deus Pires Leal, lore guberniestro dil stato, revokesis ed arestesis. Pose la stato havis tri guberniestri ante ke la politikala situeso kalmigesis en 1935.
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]
Piauí havas mikra (60 km) litoro, kande komparata kun altra stati. Ol havis la min granda litoro di Brazilia. Lua reliefo konsistas ek basa tereni di origino aluvionala e plana regioni proxim la litoro, ed ek planaji kun altitudi super 300 metri, kun plu alta monti (cirkume 900 metri di altitudo) an la sudo dil stato. Inter la monti di greso de la regiono Serra da Capivara, nun protektita en la samnoma nacionala parko (Parque Nacional da Serra da Capivara) trovesis restaji de homi qui vivabis ibe cirkume 20 mil yari ante Kristo, esante la maxim anciena indijena kulturo de Amerika.
La precipua fluvii e riveri dil stato esas Gurgueia, Fidalgo, Uruçuí Preto e Parnaíba. Che la fluvio Parnaíba, longa de 1.485 km, jacas l'aquobarilo Boa Esperança, qua uzesas por produktar elektro por la stati Piauí e Maranhão.
La klimato dil stato esas tropikalo, e la maxim alta mezavalora temperaturi di Brazilia enrejistresis en Piauí.
Ekonomio
[redaktar | redaktar fonto]La precipua ekonomial agadi dil stato esas komerco, industrio (note kemiala, texala e nutrivala), agrokultivo (soyo, kotono, rizo, sukrokano, manioko) ed en bovala edukado. La produktado di mielo ed anakardo ank esas importanta.
Che urbo Capitão Gervásio Oliveira trovesis granda jaceyo di nikelo. Anke trovesis jaceyi di naturala gaso en 34 municipi.
Referi
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ Censo 2022: Brasil tem 203 milhões de habitantes, 4,7 milhões a menos que estimativa do IBGE - Publikigita da G1. Dato di publikigo: 28ma di junio 2023. Idiomo: Portugalana.
