Grenada

Grenada
Grenada
Standardo di Grenada	Blazono di Grenada
Nacionala himno:
Hail Grenada
Urbi:
Chefurbo:	St Georges
· Habitanti:	7 500 (1999)
Precipua urbo:	St Georges
Lingui:
Oficala lingui:	Angla
Guvernerio:
Tipo:	Monarkio
· Rejo:	Charles la 3ma
· Generala guvernisto:	Cécile La Grenade
· Chefministro:	Dickon Mitchell
Surfaco: (203ma maxim granda)
· Totala:	344 km²
· Aquo:	1,6 %
Habitanti: (185ma maxim granda)
· Totala:	114 299 (2023)
Plusa informi:
Valuto:	Dolaro di Estal Karibia
Veho-latero:	sinistre
ISO:	GD
	GRD
	308
Reto-domeno:	.gd

Grenada esas mikra lando en Karibia, konsistanta ek l'insulo samnoma, e parto del insuleti nomizita Grenadini.

Bazala fakti pri Grenada

Historio

Precipua artiklo: Historio di Grenada

Navi Hispana e bateli del indijeni Karib en 1632, segun Nicolás de Cardona.

Grenada habitesis unesmafoye da populi qui venis de Sud-Amerika, posible cirkume 2 mil yari aK. Permananta kolonieti aparis cirkume la yaro 300, e de cirkume 750 til cirkume 1250 la habitantaro augmentis multe.

Grenada deskovresis en 1493 da Cristoforo Colombo, qua nomizis ol segun Hispana urbo Granada. Kande il arivis en l'insulo, indijeni Karib ja habitis ibe, e nomizis ol "Camahogne". Hispani ed Angli faliis konquestar l'insulo, ma en 1650 Franci konquestis ol sucesoze. Franca konquesto rezultis gentocido dil indijeni Karib.

Franci prenis kontrolo dil insulo e nomizis ol "La Grenade". Lua precipua exportacajo esis sukrokano. Britania okupis l'insuli depos 1783 kun Kontrato di Versailles.

Ye la 22ma di septembro 1955, uragano Janet frapis l'insulo, destruktis 75% del arbori di muskado e produktis 500 morti. En 1957 kreesis politikala partiso Grenada National Party, ed en 1958 Grenada enkorpigesis a la Federuro di Westal Indii.

Grenada nedependanteskis ye la 7ma di februaro 1974, kun Eric Gairy kom unesma chefministro di la suverena stato. La lando decidis restar membro di Commonwealth e mantenar Elizabeth la 2ma kom monarko. Gradope, komencis konflikti inter la guvernerio di Gairy ed opozanta partisi, exemple Marxista partiso New Jewel Movement. Gairy e lua partiso vinkis l'elekti di 1976, tamen kun reduktita majoritato.

En 1979, kande Gairy esis exter la lando, eventis stato-stroko sensanga qua revokis lu, suspensis la konstituco ed establisis Maurice Bishop kom chefministro. Bishop establisis diplomacala relati kun Kuba e Nikaragua, e kun altra landi kun komunista rejimi. En 1983, Usa federis kun altra landi por invadar Grenada e revokar Maurice Bishop, qua revokesis e pose mortigesis dum pafado.

Politiko

Rezideyo dil generala guvernisto, en St Georges.

Nova edifico dil parlamento.

Grenada esas konstitucala monarkio. Charles la 3ma di Unionita Rejio esas la chefo di stato, e reprezentesas lokale dal generala-guvernisto, nun Cécile La Grenade. La chefo di guvernerio esas la chefministro, nun Dickon Mitchell. Nuna konstituco aprobesis ye la 19ma di decembro 1973.

Lua parlamento havas du chambri. La Chambro di Deputati havas 15 membri qui elektesas dal populo por kin yari en lokala distrikti. La Senato havas 13 membri, di qui 10 indikesas dal guvernerio e 3 indikesas dal opozanta partiso.

La Supera Korto di Karibiana Stati esas la maxim alta korto por Grenada e por altra 5 nedependanta landi de Karibia, ed anke por tri dependanta teritorii: Anguilla, Virgin Insuli Britaniana e Montserrat. Lua sideyo jacas en Castries, Santa Lucia.

Geografio

Mapo di Grenada.

Monto Saint Catherine, en Grenada.

Grenada kom stato konsistas ek insulo samnoma, ed ek mikra insuli, Grenadini, di qui la maxim granda esas Carriacou. Grenada esas la maxim sudala insulo di Antili. Lua sulo originis de volkanal aktiveso. To esas videbla en lua monti e krateri. La maxim alta monto dil arkipelago esas Monto St. Catharine, kun 840 m di altitudo. Altra monti importanta esas monto Granby e South East Mountain. Diversa rivereti e fluveti naskas en ca monti.

Malgre mikra, Grenada havas 4 ekologiala regioni: insuli ad-vente kovrita da humida foresti; insuli kunventa kovrita da sika foresti; insuli ad-vente kovrita da sika foresti, ed arei sika kovrada da arbusti.

La klimato dil arkipelago esas tropikala, influata da alizei. La granda quanto di aquo originas de lua tropikala pluvoza klimato. La yarala pluvo-quanto varias de 3500 milimetri en ad-venta monti til min kam 1500 milimetri en basa arei. La min pluvoza sezono iras de decembro til mayo. Dum la sezono pluvoza, l'atmosferala humideso atingas preske 80%.

Ekonomio

Precipua artiklo: Ekonomio di Grenada

Demografio

Demografio di Grenada, 1960 til 2015

Kirko di Santa Patricius (St. Patrick) en Sauteurs.

Segun statistiki de The World Factbook por 2023, Grenada havis 114 299 habitanti. La maxim multa (82,4%) esas decendanti de Afrikani. Mestici esis 13,3%, est-Indiani esis 2,2%, altri esis 1,3%, e ne existis informi pri 0,9% de la habitantaro en 2011. Poka indijeni de etnii Karib ed Arawak transvivis la masakro dal Franci, en Sauteurs. La maxim multa habitanti (90%) habitas l'insulo Grenada, la maxim granda insulo di la lando, e cirkume 10% habitas Grenadini.

L'oficala linguo di la lando esas l'Angla. Franca kreola linguo di Granada anke parolesas.

La religio kun maxim granda nombro di adepti esas protestantismo (49,2%, inkluzite 17,2% Pentekostisti, 13,2% Adventisti de la 7ma dio, 8,5% Anglikani, ed altri). Katoliki esis 36%, 1,2% esis testi di Jehova, 1,2% esis Rastafariani, 5,5% praktikis altra religii, 5,7% praktikis nula religio, ed 1,3% ne informis pri religio.

Kulturo

Oil down.

Quankam Franca influo en Grenada esar min videbla kam en altra Karibiana insuli, la nomi di loki e surnomi en Franca linguo duras. La koquarto di la lando simileskas New Orleans. La nacionala disho nominesas oil down, e konsistas ek stufajo ek bovokarno o hanokarno, qua koquesas kun kokosolakto, spici ed artokarpofrukto.

Quale en altra Karibiana landi, karnavalo esas un ek la maxim importanta festi de la lando. Dum la festo, populara ritmi soca, calypso e reggae esas pleata. Plu recente, rap populareskis, nome meze yunaro. Zouk anke divenis populara ritmo dum karnavalo. Yen exempli pri notora Grenadana muzikisti, kantisti e kompozisti: Eddie Bullen, David Emmanuel, Mighty Sparrow e Kingsley Etienne.