Okrika
| kọntinent | Eluàlà  |
|---|---|
| mba/obodo | Naijiria |
| dị na ngalaba nhazi mpaghara | Rivers state |
| dị na mpaghara oge | UTC+01:00 |
| nhazi ọnọdụ | 4°44′24″N 7°4′59″E, 4°44′23″N 7°4′58″E |
| postal code | 500103 |
| Koodu ọkpụkpọ obodo | +234 |
Okrika bụ agwaetiti dị na Rivas Steeti, Naịjria, isi obodo nke ọchịchị ime Obodo a bụkwa Okrịka. Obodo a dị n'àgwàetiti ndịda Port Harcourt, nke mere ka ọ bụrụ mpaghara obodo buru ibu. [1]
Nkezi elu Okrika bụ mita narị anọ na iri ise-na abụọ. Ọ dabere na ugwu nke Osimiri Bonny ya na n'Agwaetiti Okrika, maịlụ iri atọ na ise (56 km) site n'elu osimiri ukwu nke Bonny . Enwere ike iru obodo ahụ site na ụgbọ mmiri nke nḿafe ụkwụ iri abụo na iteghete (mita iteghete) ma ọ bụ ihe na-erughị ya.
Ndị bụbu obodo na-akụ azụ nke ndị Ijo ( Ijaw ) ndị dị na mangrove swamps nke ọwụwa anyanwụ Niger River (Delta), Okrika ghọrọ isi obodo nke alaeze Okrika na mmalite narị afọ nke iri na asaa ma na-arụsi ọrụ ike na ndị ohu . Ọ rụrụ ọrụ dị ka ọdụ ụgbọ mmiri maka mbupụ mmanụ nkwụ mgbe mkpochapụ nke ahia ohu n'afọ 1830, mana ọ bụ ọdụ ụgbọ mmiri na-adịchaghị mkpa karịa Bonny (kilomita irí na asatọ[46). km ndịda) ma ọ bụ Opobo (kilomita irí asatọ na otu km] ọwụwa anyanwụ-ndịda ọwụwa anyanwụ). Ka ọ na-erule n'afọ 1912, Port Harcourt kpuchiri Okrika kpamkpam, na ọ maliteghachighị ya dị ka obodo azụmahịa ruo n'afọ1965, mgbe arụchara ụlọ nrụpụta Port Harcourt dị nso ma wuo ọkpọkọ n'ụgbọ mmiri na Okrika Mainland. O nwekwara nnukwu ụlọ ọrụ gas (Alakiri gas plant) nke na-enye ụlọ ọrụ nnụcha na ndị ọzọ ọkụ.
Ngwaahịa mmanụ ala a nụchara anụcha bụ ụfọdụ n'ime ihe ndị dị mkpa Okrika na-ebupụ. Obodo a nwere nnukwu azụmaahịa azụ nke na-ebelata ngwa ngwa n'ihi mmetọsị nke mmiri na ala site na ọrụ mmanụ esichaghị esicha) mmepụta mmanụ nkwụ, nnu a na ehighị ihe dozi, akpụ (manioc), taro, unere, na ji. [citation needed]
Ọnụọgụ nke afọ 2006 mere ka ọnụ ọgụgụ ndị bi na mpaghara ọchịchị Wakirike dị na steeti Rivers nke Naịjirịa dị puku narị abụọ na iri abụo na abụo, iri abụo na isii. E mere atụmatụ na ndị Okrika dị otú narị na iri anọ na ise bi n'ebe ndị ọzọ gbara gburugburu ụwa, nke ka ukwuu na United Kingdom na United Steeti.
Nzuko omenaala
[dezie | dezie ebe o si]Obodo ọdịnala itoolu mejupụtara Alaeze Okrika tupu afọ 1913, obodo ndị a bụ Kirike, Ogoloma, Ogu, Bolo, Ogbogbo, Ibaka, Ele, Isaka na Abuloma. Ọtụtụ n'ime obodo ọdịnala ndị a nwekwara obodo satịlaịtị. Taa obodo ndị mejupụtara alaeze Okrika amụbaala obodo iri. Obodo agbakwunyere bụ Obodo Koniju (Koni-ama). Wakirikese bụ aha mkpokọta maka obodo Okrika ọbụlagodi tupu Gọọmenti Ọchịchị Britain amalite njem nlegharị anya ya.
Ememme
Ememme Iria: Ememme Iria malitere na narị afọ nke iri na isii; emume kwa afọ nke nwanyị bụ nke a na-eme n'ogige ahịa dị na Okrika, obodo ochie na Rivers Steeti, Naijirịa. A na-ahụ ụmụ agbọghọ na-akpú ara ka ndị mmadụ na-ebido ịghọ nwanyị. A na-ewepụta ụmụ agbọghọ na-amaghị nwoke ma debe ha n'ime ụlọ ebe a na-eri abụba, ebe a na-elekọta ha maka emumme [4]
Ndepụta obodo na obodo nta dị na Alaeze Wakirike
[dezie | dezie ebe o si]
Sistemu ụlọ
[dezie | dezie ebe o si]Ndị Okrikan dị ka ndị otu Ijo ndị ọzọ nke Niger Delta bụ ndị a na-ahazi ka ha bụrụ ụlọ agha-Canoe (Omuaru-wari) kwụụrụ onwe ya na nha nhata. Ndị ikwu na-ebikọ ọnụ n'otu mpaghara mejupụtara Ụlọ Agha-Canoe nke ọ bụla. Ọ bụ ezie na War-Canoe bụ ụlọ ọrụ ikwu, n'akụkọ ihe mere eme, ọ na-emetụta isi agha na nchekwa. Ụlọ agha-Canoe nwere ike ịdị iche n'ihe gbasara nha na ike mmadụ, Otú ọ dị. A na-ekerịta uru na akụ obodo n'ụlọ War-Canoe n'otu aka ahụ na adabereghị na ike ọnụọgụgụ ha. Ụlọ Agha-Canoe ọ bụla bụ onye isi nke onye isi na-enyere aka n'ọrụ dị iche iche site n'aka ndị isi ala. A na-akpọ onye isi dị ka 'Warinyanabo' ma ọ bụ 'Waridabo' na-egosi ọkwa ya dị ka onye isi nke ụlọ War-Canoe dum (Omuaru-wari). Ụlọ Agha-Canoe ọ bụla nke a na-akpọkwa Omuaru-wari ma ọ bụ Warinyengi bụ nke ndị okpuru ọchịchị a maara dị iche iche dị ka 'Warikubu' ma ọ bụ 'Oko' mebere. Nke ọ bụla sub-unit (Warikubu ma ọ bụ Oko) bụ onye isi nke onye isi nke a maara na mpaghara dịka 'Oko-tibidabo'. A na-ekewakwa ngalaba nke ọ bụla (Warikubu ma ọ bụ Oko) gaa n'ezinaụlọ agbasawanye nke a maara dị ka 'Furo'. Ihe e ji mara ya bụ njikọ chiri anya siri ike, ndị Furo nwere ndị nna nna, nne na nna, nwanne nna, nwanne nna, ụmụnne nwanyị, ụmụnne nwanyị, ụmụnne nwanyị, ụmụ nwanne na ụmụ nwanne.
Klasị Sistemu: N'ime ụlọ ọ bụla War-Canoe, e nwere klas anọ maka ụmụ nwoke na atọ maka ụmụ nwanyị. A na-akpọ klas dị ka 'Mumbu'. A na-ekewa ndị ikom nọ n'ụlọ War-Canoe ma e wezụga Chief na King (Amayanabo) na 'Opu Mumbu' (nke mbụ), 'Ogbobiri Mumbu' "nke abụọ), 'Kala Mumbu' ("nke atọ) na ' Owuapu-awo' (ndị nọ n'afọ iri na ụma n'okpuru afọ iri na asatọ). N'otu aka ahụ, a na-etinye ụmụ nwanyị nọ n'ụlọ War-Canoe na 'Opu Mumbu' (nke mbụ), 'Kala Mumbu' "nke abụọ) na 'Iria-Soka Awo' (Nwaanyị). Usoro klas ahụ bụ usoro nhazi nkịtị, agbanyeghị na ọ na-eme ka ịrụsi ọrụ ike na ọganihu n'ime Ụlọ Agha-Canoe. Ọnọdụ na-adabere na afọ na ihe ndị ọ rụzuru. Otú ọ dị, isi ihe ndị na-ekpebi nkwalite na klas a nyere nwere ike ịdị iche n'etiti Ụlọ Agha-Canoe. N'adịghị ka usoro Caste, klas abụghị ihe nketa ma ọ bụ nyefee. Ya mere, ọ dịghị onye nọ n'ụlọ War-Canoe a mụrụ na klas. Ndị nọ n'elu klas ahụ nwere òkè ka ukwuu na uru na ibu arọ ego nke War-Canoe House mana mkpebi n'ime ụlọ War-Canoa bụ ọchịchị onye kwuo uche ya. [citation needed]
Asụsụ
[dezie | dezie ebe o si]Asụsụ ndị Okrika na-asụ bụ Ijaw na Igbo.
Okpukpe
[dezie | dezie ebe o si]N'akụkọ ihe mere eme, ndị Okrika n'oge ochie bụ ndị okpukpere chi na-ekwere n'ọtụtụ chi na chi. Ndị ọzọ ebe animist bụ́ ndị kweere n'ọtụtụ mmụọ gụnyere mmụọ mmiri na mmụọ nke ndị nna nna ha. A na-ewere Finibeso dị ka onye isi chi nke ndị Okrika oge ochie na onye ụkọchukwu ya ebe a na-asọpụrụ n'etiti ndị ụkọchukwu ndị ọzọ. Ụlọ nsọ Fenibeso kacha dị nsọ na nke dị nsọ. Na omenala, enweghị mmachi ọ bụla amachibidoro ife chi ọ bụla, n'ihi na enwere nnwere onwe ife ofufe na Okrika mgbe niile.
Na Okrika nke oge a, okpukpe Ndị Kraịst apụtawo dị ka okpukpe kachasị na St. Peters Cathedral bụ ụlọ okpukpe kachasị ama ama na Okrika. Otú ọ dị, okpukpe ọdịnala ka dị n'akụkụ Iso Ụzọ Kraịst. [citation needed]
Enwere ọtụtụ ụka Ndị Kraịst na Okrika taa. Ụfọdụ n’ime ọgbakọ Ndị Kraịst dị na Okrika bụ ndị a:
Anglican Church, mbụ African Church (FAC), Roman Catholic Church, Christ Army Church (CAC), assemblies of God Church nke agbapụtara Christian ụka nke Chineke, Cross Cross, Apostolic Church, Deeper Life, Seventh-Day Adventist. Churchka, Greater Evangelism, El Shaidai Bible Church, Church of God Mission Living Faith Church(Winners Chapel), Christ Embassy, Cherubim na Seraphim, Salvation Ministries wdg .
Ọchịchị
[dezie | dezie ebe o si]Ọchịchị ime Obodo Okirika nwere isi ụlọ ọrụ dị na obodo Okrika na mpaghara Kallo, Ogoloma, Okrika na Ogan. [5] Onye-isi ndu ojọgu bụ onye-isi ụlo-ẹkwa-nzukọ ono; ọmụmaatụ ụlọ Orufingbe War Canoe nke Ngeme Biri na ụlọ agha Canoe bụ nke emere gị nke Furos (Families).
Ọchịchị ime Obodo Okrika nwere nnukwu ego nke mmanụ crude na gas na-arụ ọrụ nke ụlọ ọrụ na-egwupụta mmanụ na nchacha ihe na-enye aka na akụ na ụba nke mpaghara ahụ. Ọzọkwa, ịkụ azụ bụ ọrụ akụ na ụba ọzọ na-ewu ewu nke ndị Okrika na-arụ dịka ọtụtụ osimiri na oke osimiri na-eme ka ha baa ọgaranya na nri oké osimiri. Ịkọ ugbo bụ ọrụ ọzọ e ji mara ndị Okrika na-akụ ọtụtụ ihe ọkụkụ nke gụnyere akpu, nkwụ mmanụ, ji, na imere.
Tupu ebido ọrụ mmanụ na gas, ndị Okrika bụ ndị ama ama maka ịkụ azụ, ọrụ ugbo na ịzụ ahịa; ọrụ akụ na ụba ndị a na-akwado ihe ha ji ebi ndụ.
Nsogbu gburugburu ebe obibi
[dezie | dezie ebe o si]Ala eze Okrika chere oke egwu nke mmetọ gburugburu ebe obibi na-ebute ọdachi na-enweghị isi n'ala ọchịchị ime obodo Okrika nke Rivers steeti. Mkpu kwa ụbọchị ma ọ bụ nhụsianya nke ndị Okrika bụ na ha nọ n'aka ọnwụ na ndụ dị mkpirikpi n'ihi ya. Ihe oriri ha dị n'ime mmiri dị ka azụ mmiri dị ọhụrụ, Islam na oporo na-aga ịla n'iyi n'ihi kemịkalụ metụtara mmanụ sitere na ebe ndị ha mmanụ Port - Harcourt. Mmetọ ikuku bụ ihe egwu ọzọ dị na mpaghara ahụ dịka ọ na-ebute ya site na ọkụ nke gas na mmanụ na mmanụ gas nke nwere ike ime ka ikuku na-ekpo ọkụ na-ekpo ọkụ nke ukwuu nke nwere ike ibute mmiri ozuzo acidic na ozone oyi akwa, ka ọ dị ugbu a ike mmepụta nke ụmụ nwoke. nke a na-eme ka ike gwụ ya. Ọzọkwa alaeze mmiri mmiri ndụ Okrika na-ata ahụhụ ukwuu dị egwu nke ụdị ikpochapụ n'ihi na-aga n'ihu ikwafu mmanụ ukwuu n'ime bunkering na pipeline mebiri emebi na mpaghara na nke a na-akpata ogbenye akụ na ụba nkwado dị ka ọnụ ọgụgụ buru ibu nke bi na ụmụ amaala bụ ọkụ azụ. Ndụ mmiri na-ebu ụzọ na-ata ahụhụ site na mwepụta nke ngwaahịa mkpofu mmanụ sitere na ụlọ ọrụ a na- anụcha ọkụ . Ọ na-aga n'ihu na-awụfu na-abanye n'osimiri ahụ ozugbo ma ọ na-awụfu ogologo oge tupu enwee mmebi ọ bụla ma ọ bụ imebi mmanụ. [6]
N'ihe dị ka ọnwa Maachị nke afọ 2017, ndị bi na-eme mkpesa banyere soot dị n'ikuku n'ihi mbibi nke ụlọ nrụpụta iwu na-akwadoghị na-epulite na steeti niile.
Edensibia
[dezie | dezie ebe o si]- ↑ Okrika | Nigeria (en). Encyclopedia Britannica. Retrieved on 2021-09-19.
- ↑ The scandal in Port Harcourt Refinery (2) (en-US). Vanguard News (2021-04-06). Retrieved on 2021-09-17.
- ↑ Port Harcourt Refining Company (PHRC). www.nnpcgroup.com. Archived from the original on 2021-09-17. Retrieved on 2021-09-17.
- ↑ Iria Festival: An Ancient Sacred Festival Celebrating Chastity (en-US). MOMO AFRICA (2018-11-12). Archived from the original on 2021-09-22. Retrieved on 2021-09-18.
- ↑ Okrika LGA. www.finelib.com. Retrieved on 2021-09-17.
- ↑ IV (2020-08-23). How environmental pollution is destroying lives in Okrika (en-US). Blueprint Newspapers Limited. Retrieved on 2021-09-17.