MODUL PERKULIAHAN

APLIKASI KOMPUTER
 DAFTAR ISI

DAFTAR ISI

BAB I ............................................................................................................................................................... vii

1.1 Mengenal Microsoft Office xxxx ........................................................................................................... vii

1.2 Memulai Microsoft Word xxxx .............................................................................................................. vii

1.3 Tampilan Layar pada Word xxxx .......................................................................................................... viii

1.4 Mengatur Tampilan di Layar ................................................................................................................... ix

1.5 Menyimpan Dokumen (Ctrl+S) ................................................................................................................ x

1.6 Membuat Dokumen Baru ........................................................................................................................ xi

1.7 Keluar dari Microsoft Word xxxx .......................................................................................................... xii

LATIHAN .................................................................................................................................................... xii

BAB II ............................................................................................................................................................. xiv

MENGATUR FORMAT DOKUMEN, HALAMAN DAN PARAGRAF ..................................................... xiv
2.1 Pengaturan Format Halaman ................................................................................................................. xiv

2.1.1 Mengatur Batas (Margins) Halaman .................................................................................................. xiv

2.2 Pengaturan Format Paragraf .................................................................................................................. xvi

2.2.1 Perataan Teks (Alignment) ................................................................................................................. xvi

2.2.2 Pengaturan Indentansi ....................................................................................................................... xvii

2.2.3 Pengaturan Tabulasi (Tab Stop) ....................................................................................................... xviii

2.2.4 Pengaturan Jarak Spasi Baris .............................................................................................................. xix

2.3 Memformat Karakter .............................................................................................................................. xx

2.3.1 Mengubah Jenis dan Bentuk Huruf (Font) .......................................................................................... xx

2.3.2 Mengubah Ukuran Huruf (Font size) .................................................................................................. xx

2.3.3 Memilih gaya tampilan Huruf (Font Style) ........................................................................................ xxi

2.4 Praktek ................................................................................................................................................... xxi

i
 LATIHAN ................................................................................................................................................. xxvi

BAB III ........................................................................................................................................................ xxviii

MEMBUAT TABEL DAN FORMULA ..................................................................................................... xxviii
3.1 Membuat Tabel ................................................................................................................................... xxviii

3.1.1 Membuat Tabel Melalui Ikon Table ................................................................................................ xxviii

3.1.2 Membuat Tabel Melalui Insert Table ............................................................................................... xxix

3.1.3 Membuat Tabel Dengan Draw Table ................................................................................................ xxx

3.1.4 Membuat Tabel Dengan Quick Table .............................................................................................. xxxi

3.2 Mengubah Ukuran Tabel ..................................................................................................................... xxxi

3.2.1 Mengubah Lebar Kolom dan Tinggi Baris ....................................................................................... xxxii

3.2.2 Menyisipkan Baris dan Kolom ......................................................................................................... xxxii

3.2.3 Menghapus Sel, Kolom dan Baris ................................................................................................... xxxiii

3.3 Menggabung Sel ................................................................................................................................. xxxiii

3.4 Membagi Sel ....................................................................................................................................... xxxiv

3.5 Konversi Tabel ................................................................................................................................... xxxiv

3.5.1Konversi Teks ke Tabel .................................................................................................................... xxxiv

3.6 Berhitung pada Tabel .......................................................................................................................... xxxv

3.7 Praktek ................................................................................................................................................ xxxvi

LATIHAN .............................................................................................................................................. xxxviii

BAB IV ......................................................................................................................................................... xxxix

TABEL AUTOFORMAT, KOLOM, BULLET & NUMBERING DAN BORDER & SHADING............ xxxix
4.1 Tabel Autoformat ............................................................................................................................... xxxix

4.2 Membuat Kolom ...................................................................................................................................... xl

4.3 Menggunakan Drop Cap........................................................................................................................ xlii

4.4 Bullets and Numbering ......................................................................................................................... xliii

4.4.1 Membuat Numbering.......................................................................................................................... xlv

4.4.2 Membuat Bullet ................................................................................................................................. xlvi

4.4.3 Membuat Multilevel List .................................................................................................................. xlvii

ii
 4.5 Page Borders ...................................................................................................................................... xlix

4.6 Shading .............................................................................................................................................. xlix

LATIHAN .....................................................................................................................................................l

BAB V .............................................................................................................................................................2
MENYISIPKAN GAMBAR MENGGUNAKAN TOOLBAR DRAWING, HEADER & FOOTER ..............2
5.1 Menyisipkan Objek (Gambar) ................................................................................................................2

5.1.1 Menyisipkan Clip Art ..........................................................................................................................2

5.1.2 Menyisipkan Picture ............................................................................................................................3

5.1.3 Menyisipkan Chart (Grafik) ................................................................................................................6

5.1.4 Menyisipkan Word Art ........................................................................................................................7

5.1.5 Menyisipkan Shapes ............................................................................................................................8

5.1.6 Menyisipkan Smart Art .......................................................................................................................8

5.2 Menyisipkan Page Number ....................................................................................................................9

5.3 Menyisipkan Header dan Footer .......................................................................................................... 10

5.3.1 Menyisipkan Header......................................................................................................................... 10

LATIHAN ................................................................................................................................................. 12

BAB VI ......................................................................................................................................................... 15
MAIL MERGE ............................................................................................................................................. 15
6.1 Apa itu Mail Merge ? .......................................................................................................................... 15

6.2 Membuat Dokumen Utama ................................................................................................................. 15

6.3 Membuat Mail Merge .......................................................................................................................... 17

6.4 Mencetak Mail Merge ......................................................................................................................... 23

6.5 Membuat Amplop Surat ...................................................................................................................... 25

6.6 Mencetak Amplop Surat ...................................................................................................................... 28

LATIHAN ................................................................................................................................................. 29

BAB VII........................................................................................................................................................ 31
MENGENAL LEMBAR KERJA DAN RANGKAIAN DATA ................................................................... 31
7.1 Mengenal Microsoft Excel xxxx ......................................................................................................... 31

iii
 7.2 Memulai Microsoft Excel xxxx ........................................................................................................... 31

7.3 Mengenal Lembar Kerja di Microsoft Excel xxxx .............................................................................. 32

7.4 Jenis – jenis Pointer ............................................................................................................................. 32

7.5 Mengenal Workbook dan Worksheet .................................................................................................. 34

7.6 Mengenal Kolom, Baris, Cell, dan Range ........................................................................................... 37

7.7 Menambah Cell ................................................................................................................................... 37

7.8 Memasukkan Rangkaian Data ............................................................................................................. 39

7.8.1 Memasukkan data berjenis Numerik ................................................................................................ 39

7.8.2 Memasukkan data berjenis Label ..................................................................................................... 39

7.8.3 Memasukkan data dengan Interval yang ditentukan Sendiri ............................................................. 40

LATIHAN ................................................................................................................................................. 41

BAB VIII ...................................................................................................................................................... 42

MENGATUR FORMAT TAMPILAN DAN JENIS – JENIS SEL .............................................................. 42
8.1 Mengatur Lebar Kolom menjadi lebar tertentu ................................................................................. 42

8.1.1 Mengubah Lebar Seluruh Kolom ..................................................................................................... 43

8.1.2 Mengubah Lebar Kolom dengan fasilitas Autofit Selection ............................................................. 43

8.2 Mengatur Tinggi Baris ........................................................................................................................ 44

8.2.1 Mengubah Tinggi Baris dengan fasilitas Autofit Selection .............................................................. 45

8.2.2 Mengatur Tampilan Garis-garis Grid ............................................................................................... 45

8.3 Mengatur Format Tampilan Angka dengan Format Cells.................................................................... 46

8.3.1 Menggunakan Shortcut Menu .......................................................................................................... 47

8.3.2 Menggunakan Toolbar...................................................................................................................... 48

8.4 Memasukkan Data Tanggal dan Waktu ............................................................................................... 48

8.4.1 Mengatur Format Tampilan Tanggal dan Waktu .............................................................................. 49

8.4.2 Memasukan Tanggal dan Waktu sekarang ....................................................................................... 49

8.5 Jenis – jenis Sel ................................................................................................................................... 49

8.6 Praktek ................................................................................................................................................ 51

iv
 LATIHAN ................................................................................................................................................. 52

BAB IX ......................................................................................................................................................... 55
MENGGUNAKAN FUNGSI DALAM EXCEL........................................................................................... 55
9.1 Fungsi dalam Excel ............................................................................................................................. 55

9.1.1 Fungsi Matematika ........................................................................................................................... 55

9.1.2 Fungsi Statistika ............................................................................................................................... 57

9.2 Fungsi Kalender (Date & Time) .......................................................................................................... 58

9.2.1 Fungsi DATE ................................................................................................................................... 58

9.2.2 Fungsi DAY ..................................................................................................................................... 59

9.2.3 Fungsi MONTH ............................................................................................................................... 59

9.2.4 Fungsi YEAR ................................................................................................................................... 59

9.2.5 Fungsi NOW .................................................................................................................................... 59

9.2.6 Fungsi TODAY ................................................................................................................................ 59

9.2.7 Fungsi TIME .................................................................................................................................... 60

9.2.8 Fungsi WEEKDAY .......................................................................................................................... 60

9.2.9 Fungsi CHOOSE .............................................................................................................................. 61

LATIHAN ................................................................................................................................................. 62

BAB X .......................................................................................................................................................... 64
FUNGSI LOGIKA IF ................................................................................................................................... 64
10.1 Fungsi Logika.................................................................................................................................... 64

10.2 Ekspresi atau Pernyataan Logika ....................................................................................................... 64

10.3 Operator Logika AND dan OR .......................................................................................................... 65

10.3.1 Operator Logika AND .................................................................................................................... 65

10.3.2 Operator Logika OR ....................................................................................................................... 65

10.4 Fungsi Logika IF ............................................................................................................................... 66

10.5 Fungsi Logika IF Majemuk ............................................................................................................... 68

LATIHAN ................................................................................................................................................. 71

BAB XI ......................................................................................................................................................... 74
v
FUNGSI STRING ......................................................................................................................................... 74
11.1 FUNGSI STRING ............................................................................................................................. 74

11.1.1 FUNGSI LEFT ............................................................................................................................... 74

11.1.2 FUNGSI RIGHT ............................................................................................................................ 75

11.1.3 FUNGSI MID ................................................................................................................................. 75

11.2 KOMBINASI FUNGSI IF DAN STRING ........................................................................................ 75

LATIHAN ................................................................................................................................................. 78

BAB XII........................................................................................................................................................ 80
FUNGSI LOOKUP ....................................................................................................................................... 80
12.1 Fungsi Lookup .................................................................................................................................. 80

12.1.1 Fungsi VLookup ............................................................................................................................. 82

12.1.2 Fungsi HLookup ............................................................................................................................. 84

12.2 Kombinasi Fungsi IF dan Fungsi Lookup ......................................................................................... 85

LATIHAN ................................................................................................................................................. 88

vi
 BAB I
MENGENAL MICROSOFT OFFICE

JUMLAH PERTEMUAN : 1 PERTEMUAN

TUJUAN PEMBELAJARAN KHUSUS :

Menjelaskan mengenai aplikasi di dalam Microsoft Office dengan benar.

PERALATAN :

1. Hardware : Perangkat PC
2. Software : Microsoft Office Word

MATERI :

1.1 Mengenal Microsoft Office

Microsoft Office adalah salah satu aplikasi terpopuler dalam membantu pekerjaan. Jika
diperhatikan, tampilan dari aplikasi – aplikasi di Microsoft Office kembali lagi ke tampilan office
sebelum versi 2007. Yaitu fungsi File yang ada di aplikasi Office 2007 berubah kembali menjadi
menu File. Tetapi isi dari fungsi – fungsi didalamnya pasti lebih baik dibanding versi sebelumnya.

1.2 Memulai Microsoft Word

Untuk memulai atau menjalankan Microsoft Word , ikuti langkah berikut ini:
1. Klik Tombol Start yang ada pada Taskbar
2. Pilih Menu All Programs
3. Cari menu Microsoft Office
4. Lalu klik program Microsoft Office Word
5. Tunggu beberapa saat sehingga muncul tampilan layar Word seperti gambar 1.1

vii
 Gambar 1.1 Memulai Microsoft Word

1.3 Tampilan Layar pada Word

Agar kita bisa menggunakan Word secara optimal, sebaiknya kita kenal dulu tampilan layar
pada Word :

Gambar 1.2 Tampilan layar pada Word

viii
Gambar dibawah ini adalah tampilan Ribbon yang terdapat di dalam Microsoft Word.

Gambar 1.3 Tampilan Ribbon pada Word

Keterangan :
a. Baris Judul (Title Bar)
Baris judul berisi nama Jendela atau nama judul program aplikasi dan nama dokumen yang
sedang dibuka.
b. Ribbon Menu (baris Menu)
Ribbon menu adalah barisan perintah berupa menu yang terletak di bawah baris judul, Word
memiliki ribbon menu yang terdiri dari File, Home, Insert, Page Layout, Reference, Mailings,
Review dan View.
c. Toolbar
Toolbar digunakan untuk memilih dan menjalankan suatu perintah dengan cepat dan mudah,
terutama untuk perintah – perintah yang sering digunakan. Toolbar ini berisi berbagai icon
yang mewakili perintah – perintah tertentu.

1.4 Mengatur Tampilan di Layar

Word menyediakan berbagai bentuk tampilan yang dapat diatur sesuai dengan yang kita
inginkan. Untuk memilih dokumen dilakukan dengan memilih ikon bentuk tampilan yang berada di
sebelah kanan baris status. Atau bias juga dengan memilih menu View di dalam group Document
Views.

Gambar 1.4 Tampilan tombol View pada Word

ix
 a. Mengatur Tampilan Draft (Draft View)
Tampilan ini berorientasi pada pengetikan suatu naskah. Untuk memilih tampilan ini, klik tab

View, di dalam group Document View klik pilihan Draft atau klik tombol Draft yang
berada di baris kanan status.
b. Tampilan Outline
Tampilan ini sering digunakan untuk membuat suatu gagasan secara sistematis dan memeriksa
struktur dokumen. Untuk memilih tampilan ini, klik tab View, di dalam group Document

View klik pilihan Outline atau klik tombol Outline yang berada di baris kanan status.
c. Tampilan Web (Web Layout View)
Tampilan ini sering digunakan untuk memperlihatkan dokumen seperti ditampilkan dalam
browser. Untuk memilih tampilan ini, klik tab View, di dalam group Document View klik

pilihan Web Layout atau klik tombol Web Layout yang berada di baris kanan status.
d. Tampilan Print Layout (Print Layout View)
Tampilan ini sering akan memperlihatkan dokumen seperti hasil cetakan printer. Untuk
memilih tampilan ini, klik tab View, di dalam group Document View klik pilihan Print

Layout atau klik tombol Print Layout yang berada di baris kanan status

1.5 Menyimpan Dokumen (Ctrl+S)

Untuk menyimpan dokumen, lakukan langkah berikut ini :
1. Klik File, kemudian klik Save lalu arahkan ke folder yang diinginkan, jangan lupa berikan
nama Dokumen. Jika memilih Save, maka dokumen akan tersimpan dengan format file
default dari Word yaitu .docx
2. Jika ingin menyimpan dalam format yang lain, misalnya untuk bentuk Word 97- 2003.
Maka klik File, kemudian klik Save as lalu pilih bentuk file yang diinginkan.
3. Atau bisa langsung menekan tombol Ctrl+S.

x
1.6 Membuat Dokumen Baru
Untuk membuat atau menyiapkan dokumen baru, maka ikuti langkah berikut ini :

1. Klik File, kemudian klik menu New atau tekan Ctrl+N.

2. Di layar akan terlihat kotak dialog New Document.
3. Pada bagian Blank and Recent , klik Blank Document.

Gambar 1.5 Tampilan New Document

4. Klik tombol Create
Apabila diperlukan kita dapat memilih dan menggunakan template yang telah disediakan di
Word . Untuk menggunakan template, ikuti langkah berikut ini :

1. Klik File, kemudian klik menu New atau tekan Ctrl+N.

2. Di layar akan terlihat kotak dialog New Document.
3. Pada bagian Sample Templates.
4. Pilih salah satu bentuk template yang diinginkan.

xi
 Gambar 1.6 Tampilan Memilih Templates.

1.7 Keluar dari Microsoft Word

Apabila telah selesai mengetik dokumen, maka untuk keluar dari aplikasi ini dapat mengikuti
langkah – langkah di bawah ini :
1. Klik File, kemudian klik menu Close
2. Atau klik tombol Close (X) yang ada pada pojok kanan atas dari jendela Word atau dapat juga
dengan menekan tombol Alt+F4

LATIHAN

Ketiklah surat dibawah ini dengan Bentuk lurus penuh (alignment, kiri). Dengan petunjuk :
a. Untuk membuat dokumen baru, klik File, pilih New, pilih Blank Document lalu klik
Create.
b. Kemudian Ketik naskah di halaman di halaman 14
c. Jika telah selesai, simpan file tersebut di folder yang sudah Anda buat dengan cara, klik File,
pilih Save. Berikan nama File Bab1-NPM Anda
d. Untuk membuat garis, gunakan toolbar Shapes yang ada di menu Insert.
e. Untuk menggarisbawahi, pilih Underline
xii
PT. BERKAH BAHAGIA
Jl. Selalu Abadi No. 144 Bandung 40234

Nomor : 007/MU-XYZ/III/2020
Hal : Perkenalan produk baru

Kepada yth,
Bapak Suprianto
Toko Apa Saja
Jl. Buranghaja No. 47
BANJARMASIN BARAT

Dengan hormat,

Bersama ini, perkenankanlah kami memperkenalkan kepada Bapak, tentang perusahaan kami yang
bernama PT. BERKAH BAHAGIA. Perusahaan kami memproduksi berbagai jenis barang berupa
pakaian jadi , seperti : Jas, Blouse, Rok, Kemeja dan lain sebagainya. Barang – barang yang kami
produksi memiliki merk dagang “BERKAH”.

Perlu Bapak ketahui, bahwa perusahaan kami adalah perusahan patungan antara perusahaan Nasional
dan Perancis. Karyawan yang kami miliki berasal dari praktisi – praktisi anak bangsa dan praktisi
yang khusus diterjunkan dari Perancis. Perusahaan ini telah berdiri dari tahun 2000 atas izin dari
Departemen Perdagangan dan Industri.

Barang – barang produksi kami telah dikenal hampir diseluruh wilayah Jawa, Bali dan sebagian
Sumatera. Maka perkenankanlah kami memperkenalkan barang – barang kami kepada bapak. Agar
lebih jelas, kami lampirkan pula daftar barang, syarat pembayaran, potongan dan diskon serta brosur
mengenai barang – barang kami.

Demikianlah surat perkenalan kami sampaikan kepada Bapak. Semoga berkenan di hati dan atas
perhatiannya kami ucapkan terima kasih.

Bandung, 20 Februari 2020

Hormat Kami,
PT. BERKAH BAHAGIA

TRI DEWI PUSPITA MAHARANI, MM

Direktur Utama

xiii