Մարսէյլ
.svg){kind=small}
Մարսէյլ (ֆրանսերէն՝ Marseille), քաղաք՝ Ֆրանսայի հարաւը, երկրին ու Միջերկրածովեան տարածաշրջանին ամէնէն մեծ նաւահանգիստը։ Տեղակայուած է Լիոնի ծոցի ափին՝ Ռոնայի գետեզերքին մօտակայքը, որուն քաղաքը միացած է նեղուցով մը։ 2013-ին Եւրոպայի մշակութային կեդրոնն էր։ Տարածութիւնը՝ 240,62 Քմ2 է, ունի 869,815 բնակիչ (2015):
Պատմութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Քաղաքը հիմնուած է Ք.Ա. շուրջ 600-ին Փոքր Ասիայէն եկած յոյներուն՝ ֆոքէյացինեուն (Phocaea) կողմէ։ Այդ օրերուն անիկա «Մասալիա» կը կոչուէր (յուն.՝ Μασσαλία, լատ.՝ Massilia կամ Massalia)[4] (հին յուն․՝ Μασσαλία, Massalía),[5][6]։
Ըստ աւանդութեան՝ քաղաքին պատմութիւնը սկիզբ առած է Կիփթիսի՝ լիկիւրիցիներու (Ligurian) ցեղի արքայ Նանի դստեր եւ յոյն Փրոթիսի (Gyptis et Protis) սիրոյ պատմութենէն։ Յոյներէն Փրովանսի ափ կ'իջնեն այն ատեն, երբ Նան արքան կը մտածէր դուստրը ամուսնացնելու մասին։ Արքան զիրենք խնճոյքի կը հրաւիրէ, որ դուստրը փեսացու մը ընտրէ։ Կիփթիս Փրոթիսի կը մեկնէ գինիով լի գաւաթը։ Զոյգը կը ստանայ ափամերձ տարածքներուն մէկ մասը՝ իբրեւ հարսանեկան նուէր։ Հոն անոնք քաղաք մը կը հիմնեն, որ Մասալիա կը կոչեն։ Կիփթիսի ի պատիւ կոչուած է (444) Կիփթիս աստղակերպը, որ յայտնաբերուած է 1899-ին Մարսէյլի աստղադիտարանին մէջ։
Տնտեսութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Ունի միջազգային օդակայան եւ մեծ նաւահանգստային համալիր։ Մարսէյլի ինքնավար նաւահանգիստը, բացի Արեւելեան Մարսէյլի նաւահանգիստէն, կը ներառէ շարք մը նաւահանգիստներ:
Տեսարժան վայրեր
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Քաղաքին գլխավոր մայրուղին ՝ Boulevard La Canbière, կ'անցնի Հին նաւահանգիստէն դէպի արեւելք։ Երկաթուղային կայարանը տեղակայուած է Աթէն պուլվարի հիւսիսային ծայրամասին մէջ։
Cours Julien-էն ընդամէնը քանի մը թաղամաս դէպի հարաւ, Գարիպալթի պուրակին զուգահեռ, հետիոտնային մեծ տարածութիւն մը կայ շատրուաններով, արմաւենիներով, սրճարաններով, ճաշարաններով եւ թատրոններով։
Առեւտուրը կը կեդրոնանայ Փարատիս փողոցին մէջ։
Պատկերասրահ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]-
Հին նաւահանգիստն ու Վինսենթ տը Փոլի տաճարը -
Տեսարան քաղաքէն -
Ս. Սահակ եւ Ս. Մեսրոպ եկեղեցին Մարսէյ -
-
-
-
-
-
-
-
-
DSC09001-EFFECTS.jpg)
.jpg)
.jpg)
Բնակչութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
|
|
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Կլիմա
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]| Մարսէյլ[13]ի կլիմայական տուեալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | յունու | փետ | մարտ | ապր | մայ | յուն | յուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| ցուցանշային բարձր °C (°F) | 21.2 (70.2) |
22.7 (72.9) |
26.1 (79) |
28.6 (83.5) |
33.2 (91.8) |
36.9 (98.4) |
40.6 (105.1) |
38.6 (101.5) |
33.8 (92.8) |
30.9 (87.6) |
24.3 (75.7) |
23.1 (73.6) |
40.6 (105.1) |
| Միջին բարձր °C (°F) | 11.8 (53.2) |
12.7 (54.9) |
15.9 (60.6) |
18.3 (64.9) |
22.6 (72.7) |
26.2 (79.2) |
29.6 (85.3) |
29.1 (84.4) |
25.2 (77.4) |
20.9 (69.6) |
15.2 (59.4) |
12.5 (54.5) |
20.0 (68) |
| Միջին օրական °C (°F) | 8.4 (47.1) |
8.9 (48) |
11.6 (52.9) |
13.8 (56.8) |
17.9 (64.2) |
21.3 (70.3) |
24.5 (76.1) |
24.1 (75.4) |
20.7 (69.3) |
16.9 (62.4) |
11.8 (53.2) |
9.3 (48.7) |
15.8 (60.4) |
| Միջին ցած °C (°F) | 4.9 (40.8) |
5.1 (41.2) |
7.3 (45.1) |
9.3 (48.7) |
13.1 (55.6) |
16.4 (61.5) |
19.4 (66.9) |
19.1 (66.4) |
16.1 (61) |
13.0 (55.4) |
8.3 (46.9) |
6.0 (42.8) |
11.5 (52.7) |
| ցուցանշային ցած °C (°F) | −10.5 (13.1) |
−14.3 (6.3) |
−7.0 (19.4) |
−3.0 (26.6) |
0.0 (32) |
4.7 (40.5) |
8.5 (47.3) |
8.1 (46.6) |
0.0 (32) |
−3.0 (26.6) |
−6.9 (19.6) |
−11.4 (11.5) |
−14.3 (6.3) |
| Տեղումներ մմ (մատնաչափ) | 51.1 (2.012) |
32.1 (1.264) |
30.7 (1.209) |
51.1 (2.012) |
38.7 (1.524) |
23.5 (0.925) |
7.6 (0.299) |
27.9 (1.098) |
71.6 (2.819) |
78.6 (3.094) |
58.0 (2.283) |
52.3 (2.059) |
523.2 (20.598) |
| Միջ. տեղումներու օրեր (≥ 1.0 mm) | 5.5 | 4.5 | 4.0 | 6.1 | 4.3 | 2.5 | 1.3 | 2.4 | 4.1 | 6.1 | 6.1 | 5.8 | 52.6 |
| Աղբիւր #1: Météo France[14] | |||||||||||||
| Աղբիւր #2: Infoclimat.fr[15] | |||||||||||||
Ընթերցանութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- Palanque J.R. (1990)։ «Ligures, Celtes et Grecs» [Ligures, Celts and Greeks]։ in Baratier Edouard։ Histoire de la Provence [History of Provence]։ Univers de la France (ֆրանսերեն)։ Toulouse: Editions Privat։ ISBN 2-7089-1649-1
- Abulafia David, խմբգր․ (1999)։ The New Cambridge Medieval History 5։ Cambridge University Press։ ISBN 0-521-36289-X
- Duchêne Roger, Contrucci Jean (1998)։ Marseille, 2600 ans d'histoire [Marseille, 2600 Years of History] (ֆրանսերեն)։ Paris: Editions Fayard։ ISBN 2-213-60197-6
- Kitson Simon (2014)։ Police and Politics in Marseille, 1936–1945։ Amsterdam: Brill։ ISBN 978-90-04-24835-9
- Liauzu Claude (1996)։ Histoire des migrations en Méditerranée occidentale [History of Migration in the Western Mediterranean] (ֆրանսերեն)։ Brussels: Editions Complexe։ ISBN 2-87027-608-7
- Trott Victoria (2007)։ Cannon Gwen, Watkins Gaven, խմբգրնր․։ Provence։ London: Michelin Apa Publications։ ISBN 978-1-906261-29-0
Արտաքին յղումներ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- Cobb Richard (2001)։ Marseille (French)։ Paris: Allia։ ISBN 978-2-84485-064-5
- Savitch H.V., Kantor Paul (2002)։ Cities in the International Market Place: The Political Economy of Urban Development in North America and Western Europe։ Princeton University Press։ ISBN 0-691-09159-5
- Peraldi Michel, Samson Michel (2006)։ Gouverner Marseille : Enquête sur les mondes politiques marseillais։ Editions La Découverte։ ISBN 2-7071-4964-0
- Busquet Raoul (1954)։ Histoire de la Provence des origines à la révolution française։ Éditions Jeanne Lafitte։ ISBN 2-86276-319-5
- Attard-Marainchi Marie-Françoise, Échinard Pierre, Jordi Jean-Jacques, Lopez Renée, Sayad Abdelmalek, Témime Émile (2007)։ Migrance – histoires des migrations à Marseille։ Éditions Jeanne Laffitte։ ISBN 978-2-86276-450-4, single book comprising 4 separate volumes: La préhistoire de la migration (1482–1830); L'expansion marseillaise et "l'invasion italienne" (1830–1918); Le cosomopolitisme de l'entre-deux-guerres (1919–1945); Le choc de la décolonisation (1945–1990).
- https://www.lafriche.org
Ծանօթագրութիւններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- ↑ archINFORM — 1994.
- ↑ 2,0 2,1 Populations légales 2021 — Institut National de la Statistique et des Études Économiques, 2023.
- ↑ (unspecified title)
- ↑ Also occasionally spelled Masalia.
- ↑ Duchêne, Contrucci, page needed A
- ↑ Ebel Charles (1976)։ «Transalpine Gaul: the emergence of a Roman province»։ Brill Archive։ էջեր 5–16։ ISBN 90-04-04384-5, Chapter 2, Massilia and Rome before 390 B.C.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 7,7 Populations légales communales depuis 1968 — Institut National de la Statistique et des Études Économiques.
- ↑ https://www.insee.fr/fr/statistiques/2011101?geo=COM-13055
- ↑ Populations légales 2017 — Institut National de la Statistique et des Études Économiques, 2019.
- ↑ Populations légales 2018 — Institut National de la Statistique et des Études Économiques, 2020.
- ↑ Populations légales 2019 — Institut National de la Statistique et des Études Économiques, 2022.
- ↑ Populations légales 2020 — Institut National de la Statistique et des Études Économiques, 2022.
- ↑ The Definition of the Standard WMO Climate Normal: The Key to Deriving Alternative Climate Normals, American Meteorological Society (June 2011). Retrieved 8 February 2019.
- ↑ «Marseille–Obs (13)»։ Fiche Climatologique: Statistiques 1981–2010 et records (French)։ Meteo France։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 10 March 2018-ին։ արտագրուած է՝ 10 March 2018
- ↑ «Normales et records pour la période 1981-2010 à Marseille Observatoire Longchamp» (French)։ Infoclimat։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 10 March 2018-ին։ արտագրուած է՝ 10 March 2018
 |
Ոիքիճամփորդը ունի Marseilleին առնչուող զբոսաշրջային տեղեկութիւն։ |
 |
Ուիքիմետիա Քամընզը ունի ամբողջ բաժին մը այս էջին մասին՝ Commons has media related to Marseille.Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:If preview/configuration' not found. |