Ոչ մետաղներ

Ոչ մետաղներ, քիմիական տարրեր, որոնք առաջացնում են մետաղներին ոչ բնորոշ հատկություններով պարզ նյութեր։ Մետաղական փայլ չունեն, էլեկտրականության և ջերմության վատ հաղորդիչներ են, կռելի չեն։ Հայտնի քիմիական տարրերից բնորոշ ոչ մետաղներ են միայն 22-ը, որոնցից ջրածինը, ազոտը, թթվածինը, ֆտորը, քլորը և ազնիվ գազերը սովորական պայմաններում գազեր են, բրոմը հեղուկ է, իսկ ածխածինը, սիլիցիումը, ֆոսֆորը, ծծումբը, սելենը, յոդը և ՝ պինդ նյութեր։ Տարրերի պարբերական համակարգում ոչ մետաղները գտնվում են միայն գլխավոր ենթախմբերում (2-րդ խմբում ոչ մետաղներ չկան)։

Ոչ մետաղները տարբեր ժամանակաշրջաններում

Հին դարերում հայտնի էին միայն երկու ոչ մետաղ՝ ածխածինը և ծծումբը։ 13-րդ դարում հայտնաբերվեց արսենը, 17-րդ դարում՝ ջրածինը և ֆոսֆորը, 18-րդ դարում՝ թթվածինը, ազոտը, քլորը, տելուրը։ Քլորը այդ ժամանակ համարվում էր օքսիդացված աղաթթու և այդ պատճառով չի նշվում Անտուան Լավուազիեի կազմած (1789 թվական) պարզ նյութերի ցուցակում։ Մյուս ոչ մետաղները հայտնաբերվեցին 19-րդ դարում (աստատը արհեստականորեն ստացվել է 1940 թվականին)։ Ըստ դասական սահմանման ոչ մետաղներ են այն քիմիական տարրերը, որոնց հիդրօքսիդները թթուներ են։ Ամֆոտեր հիդրօքսիդների գոյությունից բխում է, որ տարրերի բաժանումը մետաղների և ոչ մետաղների բացարձակ չէ։

Հատկությունները և առաջացրած միացությունները

Ոչ մետաղները մեծ էլեկտրաբացասականություն ունեցող տարրեր են, որոնք ատոմների արտաքին էլեկտրոնային թաղանթներում ունեն 4 և ավելի (բորի ատոմը՝ 3) էլեկտրոն։ Ամենամեծ էլեկտրաբացասականություն ունի ֆտորը։ Միացություններում ոչ մետաղներին բնորոշ են բացասական օքսիդացման աստիճանները։ Նրանց ատոմները կարող են միացնել էլեկտրոններ և առաջացնել անիոններ (F^-, Сl^-, Օ₂ ^- և այլն)։ Իոնական միացություններ են առաջանում բնորոշ ոչ մետաղների և մետաղների միջև (КСl, CaO, MgBr₂ և այլն)։ Ոչ մետաղները առաջացնում են նաև բարդ անիոններ (СlO₄ ^-, JO₃ ^-, ՏO₄ ^2-, PO₄ ^3- և այլն), որոնցում ունեն դրական օքսիդացման աստիճաններ։ Միանալով թթվածնին՝ ոչ մետաղները առաջացնում են օքսիդներ (ֆտորը՝ ֆտորիդներ O₂F₂, OF₂), որոնց հիդրատները թթուներ են։ Ոչ մետաղների պարզագույն ջրածնական միացությունները սովորական պայմաններում անգույն գազեր են (բացառություն է ջուրը), որոնցից շատերը թունավոր են։ Հալոգենաջրածինների և հալկոգենաջրածինների ջրային լուծույթները թթուներ են, ամոնիակինը՝ հիմք։ Ածխաջրածինները ջրում գործնականում չեն լուծվում։ Ոչ մետաղների ատոմները միանում են իրար կովալենտային կապերով (Cl₂, N₂, C1F, NC1₃, CS₂) և այլն։ Հայտնի միացություններում KrF₂, KrF₄, XeO₃, XeF₆, Н₄ХеО₆, XePtF₆ և այլն) իներտ գազերն ունեն դրական օքսիդացման աստիճաններ (1+, 2+, 4+, 6+, և 8+)։ Մետաղների, ջրածնի և բազմաթիվ այլ տարրերի հետ իներտ գազերի միացությունները չեն ստացվել։ Տեսականորեն ենթադրվում է հելիումի և նեոնի միացությունների ստացման անհնարու¬ թյունը։ Հայտնի են նաև իներտ գազերի կլաստերային (ներդրման) միացությունները ջրի հետ (Ar*6H₂O, Хе*6H₂O և այլն)։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 8, էջ 620)։