Jump to content

Կառլոս Մենեմ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Կառլոս Մենեմ
իսպ.՝ Carlos Saúl Menem
Դիմանկար
Ծնվել էհուլիսի 2, 1930(1930-07-02)[1][2]
ԾննդավայրԱնիլյակո, Լա Ռիոխա, Արգենտինա
Մահացել էփետրվարի 14, 2021(2021-02-14)[3][4] (90 տարեկան)
Մահվան վայրԲուենոս Այրես, Արգենտինա[4]
ԳերեզմանSan Justo Islamic Cemetery
Քաղաքացիություն Արգենտինա
ԱզգությունSyrian Argentines?
Մայրենի լեզուիսպաներեն
Կրոնիսլամ[5] և կաթոլիկություն[6]
ԿրթությունԿորդովայի ազգային համալսարան (1955)
Մասնագիտությունքաղաքական գործիչ, փաստաբան և գործարար
ԱմուսինCecil Bolocco?[7] և Zulema Yoma?
Զբաղեցրած պաշտոններԱրգենտինայի նախագահ, member of the Argentine Chamber of Senators?, member of the Argentine Chamber of Senators? և member of the Argentine Chamber of Senators?
ԿուսակցությունԽուստիսիալիստական կուսակցություն
Պարգևներ և
մրցանակներ
ԵրեխաներCarlos Nair Menem Meza?, Zulema Menem? և Carlos Saúl Facundo Menem?
Ստորագրություն
Изображение автографа
 Carlos Menem Վիքիպահեստում

Կառլոս Մենեմ (իսպ.՝ Carlos Saúl Menem, հուլիսի 2, 1930(1930-07-02)[1][2], Անիլյակո, Լա Ռիոխա, Արգենտինա - փետրվարի 14, 2021(2021-02-14)[3][4], Բուենոս Այրես, Արգենտինա[4]), արգենտինացի քաղաքական գործիչ, 1989 թվականի հուլիսի 8-ից 1999-ի դեկտեմբերի 10-ը` Արգենտինայի նախագահ։ 2005 թվականի դեկտեմբերի 10-ից նա Լա Ռիոյա նահանգի սենատոր էր։

Մենեմը ծնվել է Անիլակո քաղաքում՝ պերոնիստ դառնալով Բուենոս Այրես այցի ընթացքում։ Նա իր հայրենի Լա Ռիոյա նահանգում կուսակցության ղեկավարն էր, իսկ 1973 թվականին ընտրվեց նահանգապետ։ Նա ազատվել և կալանավորվել է 1976 թվականին Արգենտինայի հեղաշրջման ժամանակ, և 1983 թվականին նորից ընտրվեց նահանգապետ։ Նա 1989 թվականի նախագահական ընտրություններում հաղթեց Բուենոս Այրեսի նահանգապետ Անտոնիո Կաֆիերոյին։ Հիպերինֆլյացիան ստիպեց հեռացող նախագահ Ռաուլ Ալֆոնսոնին վաղաժամկետ հրաժարական տալ՝ կրճատելով նախագահության ժամկետը։

Մենեմը աջակցեց Վաշինգտոնի համաձայնությանը և 1991 թվականին փոխարկելիության ծրագրով լուծեց արժեզրկումը։ Ծրագիրը լրացվեց մի շարք մասնավորեցումներով և հաջողություն ունեցավ։ Արգենտինան վերահաստատեց դիվանագիտական հարաբերությունները Միացյալ Թագավորության հետ, որը դադարեցվել էր 1982 թվականի Ֆոլկլենդյան պատերազմից ի վեր և հատուկ հարաբերություններ զարգացրեց Միացյալ Նահանգների հետ։ Երկիրը տուժվեց երկու ահաբեկչական հարձակման հետևանքով։ 1993 թվականի միջանկյալ ընտրություններում պերոնիստական հաղթանակը նրան թույլ տվեց ստիպել Ալֆոնսոնին ստորագրել Օլիվոսի Պակտը Արգենտինայի Սահմանադրության 1994 թվականի փոփոխության համար։ Այս փոփոխությունը հնարավորություն տվեց Մենեմին 1995 թվականին առաջադրվել վերընտրվելու նպատակով, և որտեղ էլ հաղթանակ ունեցավ։ Սկսվեց նոր տնտեսական ճգնաժամ, և հակառակ կողմերը ձևավորեցին քաղաքական կոալիցիա, որը շահեց 1997 թվականի միջանկյալ և 1999 թվականի նախագահական ընտրությունները։

2003 թվականին Մենեմը կրկին առաջադրվեց նախագահի պաշտոնում, սակայն Նեստոր Կիրշների դեմ կայացած քվեաթերթիկում հավանական պարտությանը բախվելով, նա որոշեց դուրս գալ քվեարկությունից՝ նախագահությունը հանձնելով Կիրչներին։ 2005 թվականին ընտրվեց Լա Ռիոայի սենատոր։ Նա ներկայումս համարվում է Արգենտինայի ամենաերկար ապրած նախկին նախագահն է՝ 89 տարեկան։

Վաղ կյանք ու կրթություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կառլոս Սաուլ Մենեմը ծնվել է 1930 թվականին, Արգենտինայի Լա Ռիոա նահանգի լեռնային հյուսիսում գտնվող փոքրիկ Անիլակո քաղաքում։ Նրա ծնողները՝ Սաիլ Մենեմը և Մոհիբե Աքիլը, Սիրիայի Յաբրուդ քաղաքի քաղաքացիներ էին, որոնք գաղթել էին Արգենտինա։ Նա հաճախել է Լի Ռիոյայի տարրական և ավագ դպրոց և համալսարանական տարիներին միացել է բասկետբոլի հավաքականին։ 1951 թվականին թիմի հետ այցելել է Բուենոս Այրես և հանդիպել նախագահ Խուան Պերոնին և նրա կնոջը՝ Էվա Պերոնին։ Սա ազդեց, որ Մենեմը դառնա պերոնիստ։ Նա սովորել է Քորդոբայի իրավագիտություն ազգային համալսարանում, և ավարտել է 1955 թվականին[18]։

1955 թվականին Նախագահ Խուան Պերոնի գահընկեցությունից հետո, Մենեմը կարճ ժամանակով ազատազրկվեց։ Հետագայում նա միացավ Պերոնիստական կուսակցության փոխարինող՝ Արդարադատության կուսակցությանը։ 1973 թվականին ընտրվել է Լա Ռիոա իր մասնաճյուղի նախագահ։ Այդ պաշտոնում, նա ընդգրկվեց Իսպանիա թռիչքի մեջ, որի ժամանակ Պերոնին Արգենտինա վերադարձավ երկար աքսորից հետո[19]։ Ըստ պերոնիստ քաղաքական գործիչ Խուան Մանուել Աբալ Մեդինայի, Մենեմը առանձնակի դեր չի խաղացել միջոցառման ժամանակ[20]։

Լա Ռիոյայի նահանգապետ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առաջին ժամկետ (1973-1976 թվականներ) և կալանավորում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պատկեր:Menem y Campora.jpg
Կառլոս Մենեմը (աջ կողմում) հանդիպում է ընտրված նախագահ Հեկտոր Կոմպորային, 1973 թվական

1973 թվականին Մենեմը ընտրվեց նահանգապետ, երբ հանվեց պերոնիզմի վերաբերյալ դատավճիռը։ Նրան արձակեցին 1976 թվականին արգենտինական հեղաշրջման ժամանակ, որը գահընկեց արեց նախագահ Իզաբել Մարտինես դե Պերինին։ Նրան մեղադրում էին կոռուպցիայի և Կեղտոտ պատերազմի պարտիզանների հետ կապեր ունենալու մեջ։ Նրան ձերբակալեցին մարտի 25-ին, մեկ շաբաթ պահեցին տեղական զորամասում, այնուհետև տեղափոխեցին Բուենոս Այրեսում գտնվող «33 արևելք» նավի ժամանակավոր բանտ։ Նրան ձերբակալել են նախկին նախարարներ Անտոնիո Կաֆիերոյի, Խորխե Տայանայի, Միգել Ունամունոյի, Խոսե Դեհեզայի և Պեդրո Արրիգի, արհմիութենականներ Խորխե Տրիակայի, Դիեգո Իբեզեսի և Լորենցո Միգելի, դիվանագետ Խորխե Վազկեսի, լրագրող Օսվալդո Պապալեոյի և նախկին նախագահ Ռաուլ Լաստիրիի հետ միասին։ Նա Խուան Փերոնի անձնական բժշկի՝ Պեդրո Էլադիո Վազգեսի հետ մի խցում էր։ Այս ընթացքում նա օգնել է քահանա Լորենցո Լավալլեին, չնայած մուսուլման լինելուն[21]։ Հուլիսին նրան ուղարկեցին Մագդալենայի մշտական բանտ։ Նրա կինը՝ Զուլեման, ամեն շաբաթ այցելում էր նրան, բայց մերժում էր նրա դարձը հռոմեական կաթոլիկություն[22]։ Նրա մայրը մահացավ բանտում գտնվելու ընթացքում, իսկ բռնապետ Խորխե Ռաֆայել Վիդելան մերժեց հուղարկավորությանը մասնակցելու նրա խնդրանքը։ Նա ազատ է արձակվել 1978 թվականի հուլիսի 29-ին՝ պայմանով, որ բնակվելու է իր հայրենի գավառի սահմաններից դուրս գտնվող մի քաղաքում, առանց այն լքելու։ Նա բնակություն հաստատեց Մար դել Պլատայում[21]։

Մենեմը հանդիպեց ծովակալ Էդուարդո Մասերային, ով մտադրվում էր առաջադրվել նախագահի պաշտոնում, և հասարակական հանդիպումներ է ունեցել այնպիսի անձնավորությունների հետ, ինչպիսիք են Կառլոս Մոնզինը, Սուսանա Գիմենեսը և Ալբերտո Օլմեդոն։ Արդյունքում նրան ստիպեցին բնակվել մեկ այլ քաղաքում՝ Թանդիլում։ Նա ստիպված էր ամեն օր զեկուցել ոստիկանապետ Ուգո Զամորային։ Այս հարկադված բնակավայրից ազատվեց 1980 թվականի փետրվարին։ Նա վերադարձավ Բուենոս Այրես, այնուհետև Լա Ռիոա։ Նա, չնայած արգելքին վերսկսեց իր քաղաքական գործունեությունը և կրկին կալանավորվեց։ Նրա նոր հարկադրված բնակավայրը գտնվում էր Լոր Լոմիտասում, Ֆորմոսա նահանգում։ Նա վերջին քաղաքական գործիչներից էր, որը բանտից ազատվեց Ազգային վերակազմակերպման գործընթացից հետո[21]։

Երկրորդ և երրորդ ժամկետներ (1983-1989 թվականներ)

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1983 թվականին Ռազմական իշխանությունն ավարտվեց, և նախագահ ընտրվեց Ռաուլ Ալֆոնսոն։ Մենեմը կրկին առաջադրվեց մարզպետի պաշտոնում և ընտրվեց հստակ եզրույթով։ Մարզը ձեռնտու էր զինված ուժերի կողմից հաստատված հարկային կանոնակարգերին, ինչը թույլ տվեց ավելացնել արդյունաբերական աճը։ Նրա կուսակցությունը ստացավ վերահսկողություն նահանգի օրենսդիր մարմնում, և նա ձայների 63%-ով 1987 թվականին վերընտրվեց։ Արդարադատության կուսակցությունը բաժանվեց երկու խմբակցությունների՝ պահպանողականները, որոնք դեռևս աջակցում էին քաղաքական վարդապետներ Խուան և Իզաբել Պերոնին, և նրանց, ովքեր առաջարկում էին կուսակցության վերակառուցում։ 1987 թվականին դադարեցին ներքին վեճերը։ Մենեմը, իր շրջանի ակնառու հաղթանակից հետո, կուսակցության առաջատար դեմքերից մեկն էր և վիճարկվում էր նրա ղեկավարությունը[18]։

Նախագահական ընտրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անտոնիո Կաֆիերոն, որն ընտրվել էր Բուենոս Այրես նահանգի նահանգապետ, ղեկավարում էր վերաստեղծված «Արդարություն» կուսակցությունը, և համարվում էր նրանց ամենախոստումնալից նախագահի թեկնածուն։ Մենեմը, մյուս կողմից, դիտվում էր որպես պոպուլիստական առաջնորդ։ Արդյունքում նա առաջնային ընտրություններում հաղթեց Կաֆիերոյին։ Նա դաշինք էր փնտրում Բունջի և Բորնիի, միության ղեկավարների, Մոնտոներոսի նախկին անդամների և ԱՀՀ-ի եկեղեցականների, «Կարապինտադա» և այլոց հետ։ Նա խոստացավ «արտադրական հեղափոխություն» և աշխատավարձերի ահռելի բարձրացում; բայց հստակ չէր, թե որ քաղաքականությունն էր նա առաջարկում։ Մրցակից թեկնածու Էդուարդո Անգելոեսը փորձեց մատնանշել Մենեմի և Ալֆոնսոնի կողմից թույլ տված սխալները[23]։ Ժակ դե Մահիուն՝ Պերոնիստական շարժման ֆրանսիացի գաղափարախոս (և Վիչիի նախկին համագործակցողը), լուսանկարվել է Մենեմի քարոզարշավի ժամանակ[24]։ Նրա նախընտրական կարգախոսներն էին՝ «Հետևեք ինձ» և «Ես ձեզ չեմ հիասթափեցնի»։

Ընտրությունները տեղի են ունեցել 1989 թվականի մայիսի 14-ին։ Մենեմը հաղթեց և դարձավ նոր նախագահը։ Նախատեսվում էր, որ նա ստանձնելու է պաշտոնը դեկտեմբերի 10-ից, բայց գնաճի մակարդակը շրջադարձը վատթարացավ՝ վերածվելով հիպերինֆլյացիայի՝ առաջ բերելով հասարակության անկարգություններ[25]։ Հեռացող նախագահ Ալֆոնսոնը հրաժարական տվեց և իշխանությունը Մենեմին փոխանցեց հինգ ամիս շուտ՝ հուլիսի 8-ին։ Մենեմի գահ բարձրանալը առաջին անգամ նշվեց այն բանից հետո, երբ 1916 թվականին Հիպլիտո Յրիգոյենը ստանձնեց պաշտոնը, որ գործող նախագահը խաղաղ ճանապարհով փոխանցում է իշխանությունը ընդդիմության կողմից ընտրված իրավահաջորդին[26]։

Նախագահություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տնտեսական քաղաքականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1991 թվականին Դոմինգո Կավալոն ներկայացնում է փոխարկելիության պլանը

Երբ Մենեմը սկսեց իր նախագահությունը, երկիրը տառապում էր զանգվածային հիպերինֆլյացիայից և անկումից։ Այն ժամանակ տնտեսագետների մեծամասնությունը կարծում էր, որ իդեալական լուծումը Վաշինգտոնի համաձայնությունն է, կրճատելով ծախսերը պետության կողմից վաստակած գումարի չափից ցածր և միջազգային հարաբերությունները բացել ազատ առևտուրի համար։ Ալֆոնսոնը նախկինում առաջարկել էր նմանատիպ բարեփոխումներ՝ պետական ձեռնարկությունների որոշ սահմանափակ մասնավորեցման հետ մեկտեղ, այդ նախագծերին դեմ կանգնեց ընդդիմադիր «Արդարադատություն» կուսակցությունը, որի ներքին խմբակցություններն իրականում օգուտ էին քաղում հովանավորվող համակարգի քաղաքականությունից։ Ճգնաժամի մեծությունը, սակայն, համոզեց քաղաքական գործիչների մեծամասնությանը փոխելու կարծիքը։ Մենեմը, վախենալով, որ ճգնաժամը կարող է ստիպել նրան նաև հրաժարական տալ, ընդունեց Վաշինգտոնի համաձայնությունը և մերժեց պերոնիզմի ավանդական քաղաքականությունը։

Նախագահը իր աշխատասենյակ հրավիրեց մի քանի պահպանողական գործիչների, օրինակ Ալվարո Ալսոգարային, ինչպես նաև գործարարներ՝ Բունջի և Բորնին, Միգել Ռայգին, որն այն ժամանակ ընկերության փոխնախագահ էր, մայիսի 30-ին Մենեմի կարգադրությամբ դարձավ տնտեսության առաջին նախարարը, չնայած նրան, որ նա փոխարինվելու էր պաշտոնը ստանձնելուց ընդամենը հինգ օր հետո՝ սրտամկանի ինֆարկտից հանկարծամահ լինելու պատճառով, նրա տեղում նշանակվեց Նեստոր Ռապանելին, որը հաջողության էր հասել Ռոջիիում՝ որպես Բունջի և Բորնիի փոխնախագահ[27]։

Կոնգրեսը ընդունեց տնտեսական արտակարգ իրավիճակների և պետական բարեփոխումների մասին օրենքները։ Առաջինը թույլ տվեց նախագահ Մենեմին նվազեցնել կամ հեռացնել սուբսիդիաները իր հայեցողությամբ, իսկ երկրորդը սեփականաշնորհել պետական ձեռնարկությունները, նախ հեռախոսային գծերն ու ավիաընկերությունները։ Այս մասնավորեցումները ձեռնտու էին օտարերկրյա պարտատերերին, որոնք իրենց պարտատոմսերը փոխարինեցին ընկերության բաժնետոմսերով[28]։ Չնայած հարկային եկամուտների մեծացմանը և մասնավորեցումից ստացված գումարների աճին, տնտեսությունը դեռևս անկայուն էր։ 1989-ի վերջին Բունջի և Բորնի գործարարները հեռացան կառավարությունից՝ հիպերինֆլյացիայի երկրորդ փուլի ժամանակ։ Տնտեսության նոր նախարար Էրման Գոնսալեսի առաջին միջոցը ժամկետային ավանդների պարտադիր փոխարկումն էր պետական պարտատոմսերի։ Դա սրեց անկումը, բայց հաջողվեց իջեցնել գնաճի մակարդակը, որն էլ դրա հիմնական նպատակն էր[29][30]։ Գոնսալեսը նաև իջեցրեց սոցիալական բարեկեցության ծախսերը, ներառյալ հաշմանդամություն ունեցող անձանց ծախսերը[31]։

Նրա տնտեսության չորրորդ նախարար Դոմինգո Կավալոն նշանակվեց 1991 թվականին և խորացրեց տնտեսության ազատականացումը։ Փոխարկելիության նախագիծը պատժամիջոցների ենթարկվեց Կոնգրեսի կողմից՝ սահմանելով Միացյալ Նահանգների մեկ դոլարի և նոր արգենտինական պեսոյի հաստատված փոխարժեքը, որը փոխարինվեց աուստրալով։ Օրենքը նույնպես սահմանափակեց պետական ծախսերը, բայց դա հաճախ անտեսվում էր[32]։ Կավալոյի ժամանակ ավելացել է ազատ առևտուրը, զուգահեռաբար ներմուծման սակագների ընդհանուր իջեցումը և գնաճը կարգավորելու համար պետական կանոնակարգը, ինչպես նաև վաճառքի և վաստակի բարձր հարկերը` դրա հետևանքով առաջացած դեֆիցիտը նվազեցնելու համար[28]։ Սկզբնական ծրագիրը հաջողություն ունեցավ, հիմնական թռիչքները ավարտվեցին, տոկոսադրույքները իջեցվեցին, գնաճը ընկավ, իսկ տնտեսական ակտիվությունն աճեց, միայն այդ տարում համախառն ներքին արդյունքն աճել է 10,5%-ով։

Սեփականաշնորհումից ստացված գումարները Արգենտինային թույլ են տվել ետ գնել ճգնաժամի ընթացքում վաճառած Բրեդի Բոնդի պարտատոմսերից շատերը[33]։ Էլեկտրաէներգիայի, ջրի, գազի ծառայությունների սեփականաշնորհումն ավելի հաջող էր, քան նախորդները։ Սեփականաշնորհվեց նաև «YPF»՝ նավթավերամշակման ազգային գործարանը, որտեղ մեծ մասը պետությանն էր պատկանում։ Կենսաթոշակային ֆոնդերը մասնավորեցնելու նախագիծին Կոնգրեսը դեմ է քվեարկել և հաստատվել է որպես խառը համակարգ, որը թույլ է տվել ինչպես աշխատողների պետական, այնպես էլ մասնավոր տարբերակներ։ Ազգային պետությունը նաև ստորագրել է հարկային պայմանագիր նահանգների հետ, այնպես որ դրանք կրճատել են նաև իրենց տեղական պակասուրդը, Բուենոս Այրես նահանգին օժանդակել է մի հիմնադրամ, որը մարզպետին օրական տալիս էր մեկ միլիոն պեսո[34]։

Ավտոմեքենաների և հարակից արտահանումներ (1983–2003) միլիոնավոր դոլարներով։ 90-ականների ընթացքում Արգենտինան տրանսպորտային միջոցների արտահանման եկամուտների աճ է ունեցել[35]

:

Չնայած փոխարկելիության ծրագիրը կարճաժամկետ կտրվածքով դրական հետևանքներ ունեցավ, այն հետագայում առաջացավ խնդիրներ, որոնք առաջացան ավելի ուշ։ Սեփականաշնորհված պետական ձեռնարկությունների մեծ թվով աշխատակիցներ ազատվել են աշխատանքից, իսկ գործազրկությունն աճել է ավելի քան 10%։ Փոխհատուցման մեծ վճարումները կանխեցին հասարակության անհապաղ արձագանքը։ Ազատ առևտուրը և դոլարի թանկացուները ստիպեցին մասնավոր ընկերություններին կրճատել նաև աշխատողների քանակը կամ սնանկացման ռիսկի դիմել։ Արհմիությունները չկարողացան դիմակայել փոփոխություններին։ Ցածր եկամուտ ունեցող մարդիկ, ինչպիսիք են թոշակառուները և պետական աշխատողները, տուժել են հարկերի բարձրացման պայմաններում, քանի որ նրանց աշխատավարձը սառեցված էր։ Որոշ նահանգներ, ինչպիսիք են Սանտիագո դել Էսթերոն, ինչպես նաև Խուխույը և Սան Խուանը, դիմակայեցին բռնի խռովություններին։ Այս խնդիրները փոխհատուցելու համար կառավարությունը սկսեց սոցիալական աջակցության մի շարք ծրագրեր և վերականգնեց պաշտպանողական քաղաքականությունը տնտեսության որոշ ոլորտների նկատմամբ։ Արգենտինական ընկերությունների համար դժվար էր արտահանումը, իսկ հեշտ ներմուծումը վնասեց ազգային արտադրողների մեծամասնությանը։ Ազգային բյուջեն շուտով ընկավ պակասորդի մեջ[36]։

Կավալոն շուտով սկսեց սեփականաշորհումների երկրորդ ալիքը՝ այս անգամ թիրախավորելով ազգային փոստային ծառայությանը, Արգենտինայի Հանրապետության պաշտոնական փոստին և երկրի ատոմակայաններին։ Նա նաև սահմանափակեց մարզերին տրամադրած գումարները։ Նա դեռ Մենեմին լիակատար աջակցության ներքո էր, չնայած նրան որ զարգանում էր «Արդարություն» ընդդիմադիր կուսակցության ներսում։ Մեքսիկական Տեկիլայի ճգնաժամը ազդել է ազգային տնտեսության վրա՝ պատճառ դառնալով պակասորդի, անկման և գործազրկության աճի։ Կառավարությունը հետագայում կրճատեց պետական ծախսերը, պետական աշխատողների աշխատավարձերը և բարձրացրեց հարկերը։ Պակասորդը և անկումը կրճատվեցին, բայց գործազրկության աճը մնաց բարձր[37]։ Արտաքին պարտքն աճեց։ Ճգնաժամը նաև ապացուցեց, որ տնտեսական համակարգը խոցելի է հիմնական թռիչքի համար[38]։ Գործազրկության հետ կապված սկանդալների աճող դժգոհությունը և փոստային ծառայության սեփականաշնորհումը ստիպել է Կավալոյին նախարարի պաշտոնից հեռանալ, և նրան փոխարինել է Ռոկե Ֆերնանդեսը[39]։ Ֆերնանդեսը պահպանեց Կավալոյի հարկային խստությունը, բարձրացրեց վառելիքի գինը, վաճառեց «YPF» մնացած պետական բաժնետոմսերը «Repsol»-ին, աշխատանքից հանեց պետական ծառայողներին և հարկերը 21%-ով ավելացրեց։ Նոր աշխատանքային օրենքին դեմ կանգնեցին ինչպես նոր պերոնիստները, ընդդիմադիր կուսակցությունները, այնպես էլ արհմիությունները, և չէր կարող հաստատվել Կոնգրեսի կողմից։ 1997 թվականի ասիական և 1998 թվականի Ռուսաստանի ֆինանսական ճգնաժամերը նույնպես երկրի վրա հետևանքներ թողեցին, որոնք ավելի երկար տևեցին, քան Թեքիլայի ճգնաժամը և սկսեվեց անկումը[39]։

Ներքին քաղաքականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նախագահ Մենեմը 1992 թվականին ուղերձում շարադրեց իր ծրագրերը Արգենտինայում ազգային կրթության բարեփոխման, կրթական համակարգի, ինչպես նաև «YPF » նավթային կոնցեռնի մասնավորեցման և կենսաթոշակային համակարգի մասնավորեցման ուղղությամբ:

Մենեմը սկսեց իր նախագահությունը՝ ստանձնելով ոչ հակասական մոտեցում՝ պահպանողական ընդդիմությունից և գործարար մարդկանց նշանակելով իր նստավայրում աշխատելու համար[29]։ Երբ Կոնգրեսը դեմ կանգնեց իր որոշ առաջարկություններին, նա օգտագործեց «Անհրաժեշտության և հրատապության մասին» որոշումը՝ որպես այլընտրանք՝ դրա համար օրինագծեր ուղարկելու համար։ Նա նույնիսկ նպատակահարմար համարեց լուծարել Կոնգրեսը և կանոնագարգված հրամանագրով, բայց այդ քայլը երբեք չի իրականացվել[40]։ Բացի այդ, նա զարգացրեց կենսունակ կենսակերպ՝ օգտվելով իր հեղինակությունից։ Օրինակ՝ նա ճանապարհորդեց Բուենոս Այրեսից դեպի Պինամար, երկու ժամից էլ պակաս՝ վարելով «Ferrari Testarossa»-ն և խախտելով արագության կանոնները։ Նա ամուսնալուծվեց իր կնոջից՝ Զուլեման Յոմայից և ընդլայնեց Քվինտա դե Օլիվոսի նախագահական նստավայրը գոլֆի խաղադաշտով, փոքր կենդանաբանական այգով, սպասավորներով, վարսավիրանոցով և նույնիսկ գոմեշով[41]։

1990 թվականին սկանդալ բռնկվեց, քանի որ ամերիկացի ներդրողները վնասվել էին կոռուպցիայի դեպքից և օգնություն են խնդրել Միացյալ Նահանգների դեսպան Թերենս Թոդմանից։ Նախարարների մեծ մասը դրա պատճառով հրաժարական տվեցին[30]։ Կավալոն վերանշանակվեց որպես տնտեսության նախարար, և նրա հաջող տնտեսական պլանը նրան դարձրեց Մենեմի նստավայրի նշանավոր գործչի։ Կավալոն կաբինետ բերեց մի շարք անկախ տնտեսագետների, և Մենեմը նրան սատարեց՝ փոխարինելով պերոնիստական քաղաքական գործիչներին[42]։ Երկու թիմերն էլ լրացնում էին միմյանց։ Ե՛վ Մենեմը, և՛ Կավալոն փորձեցին ճանաչվել որպես փոխարկելիության ծրագրի նախագծողներ[43]։

«Արդարություն» կուսակցության Մենեմի մրցակից Անտոնիո Կաֆիերոն չկարողացավ փոփոխել Բուենոս Այրես նահանգի սահմանադրությունը՝ վերընտրվելու համար։ Դոհալդը հեռացավ փոխնախագահի պաշտոմից և 1991 թվականի ընտրություններում դարձավ նոր մարզպետ՝ նահանգը վերածելով հզոր գավառի։ Մենեմը նաև ընտրեց հայտնի մարդկանց, ովքեր չունեն քաղաքական ծագում, որպեսզի մասնակցեն այդ ընտրություններին՝ ներառյալ երգչուհի Պալիտո Օրտեգան և մրցարշավի ավտոմոբիլային վարորդ Կառլոս Ռութեմանը։ Ընտրությունները մեծ հաջողություն ունեցան Արդարադատության կուսակցության համար[44]։ Այս ընտրություններից հետո «Արդարության» ամբողջ կուսակցությունը համահունչ էր Մենեմի ղեկավարությանը, բացառությամբ օրենսդիրների մի փոքր քանակի, որը հայտնի է որպես «Ութ խումբ»։ ԽՍՀ-ից ընդդիմությունը նվազագույն էր, քանի որ կուսակցությունը դեռ վարկաբեկված էր 1989 թվականի ճգնաժամի պատճառով։ Նման քաղաքական ազդեցությամբ Մենեմը սկսեց սահմանադրության մեջ փոփոխություններ կատարելու իր առաջարկությունը` վերընտրություն թույլ տալու համար[45]։ Կուսակցությունը Կոնգրեսում չուներ պահանջվող գերակշիռ մեծամասնություն կոչ անելու համար։ «Արդարեւթյուն» կուսակցությունը բաժանվեց, քանի որ այլ քաղաքական գործիչներ մտադրվեցին փոխարինել Մենեմին 1995 թվականին կամ բանակցել նրանց աջակցության համար։ ՄՍԿԿ-ն նույնպես բաժանվեց, քանի որ Ալֆոնսոն դեմ էր այդ առաջարկին, բայց նահանգապետներ Անժելոզը և Մասաչեսին բաց էին բանակցությունների համար։ 1993 թվականի ընտրություններում տարած հաղթանակն ուժեղացրեց նրա առաջարկը, որը հաստատեց Սենատը։ Մենեմը կոչ արեց ոչ պարտադիր հանրաքվե անցկացնել առաջարկի վերաբերյալ՝ մեծացնելով արմատական ճնշումը պատգամավորների վրա։ Նա նաև մի նախագիծ ուղարկեց Կոնգրեսին՝ մեծամասնության պահանջները փոփոխելու համար։ Ալֆոնսոնը հանդիպել է Մենեմի հետ և պայմանավորվել է աջակցել առաջարկին` այն փոփոխությունների դիմաց, որոնք սահմանափակումներ կհաղորդեն նախագահական ուժին։ Այս բանակցությունը հայտնի է որպես «Օլիվոսի դաշինք»։ Մայրաքաղաք Բուենոս Այրեսում թույլատրվելու էր ընտրել իր հիմնական կազմին։ Նախագահի ընտրությունները օգտագործում էին քվեարկության համակարգը, և նախագահը կարող էր վերընտրվել միայն մեկ անգամ։ Ընտրական քոլեջը վերացվեց, փոխարինվեց ուղղակի ընտրություններով։ Մարզերին թույլատրվելու է ընտրել երրորդ սենատոր, երկուսը մեծամասնության համար, իսկ մյուսը՝ առաջին փոքրամասնության համար։ Ազգի դատավորների խորհուրդը հնարավորություն կունենար առաջարկելու նոր դատավորներ, իսկ անհրաժեշտության և հրատապ որոշումները կունենային կրճատված շրջանակ[46]։

Չնայած Ֆերնանդո դե լա Ռայի ներքին ընդդիմությանը, Ալֆոնսոն ստիպեց իր կուսակցությանը հաստատել այդ պայմանագիրը։ Նա պատճառաբանեց, որ վերջնական հանրաքվեով աջակցելու է Մենեմին, որ շատ օրենսդիրներ կանդրադառնան նրա կողմը, և նա, ի վերջո, կկարողանա փոփոխել նախագահական իշխանությունը ամրապնդող սահմանադրությունը, այլ ոչ թե սահմանափակել։ Դեռևս, քանի որ երկու կողմերը վախենում էին դավաճանությունից, Պայմանագրի ամբողջ բովանդակությունը ներառվեց որպես մեկ առաջարկ, թույլ չտալով, որ Հիմնադիր ժողովը յուրաքանչյուրն առանձին քննարկի։ «Broad Front»-ը՝ նախկին պերոնիստներից կազմված նոր քաղաքական կուսակցություն էր, որը ղեկավարում էր Կառլոս Օլվարեսը, մեծացավ Հիմնադիր ժողովի ընտրություններում[47]։ Ե՛վ Արդարադատության կուսակցությունը, և՛ ՄԻՊ-ը հարգում էին պայմանագիրը, որն ամբողջությամբ հաստատվեց։ Դոհալդը նման փոփոխություն կատարեց Բուենոս Այրեսի նահանգի սահմանադրության մեջ, որպեսզի վերընտրվի 1995 թվականին։ Մենեմը ընտրություններում հաղթեց ձայների ավելի քան 50%-ով, որին հաջորդեցին Խոսե Օկտավիո Բորդանը և Կառլոս Օլվարեսը։ ՄԻԵԴ-ն առաջին անգամ ընտրություններում երրորդ տեղը զբաղեցրեց[48]։

Գործազրկության աճը մեծացրեց ժողովրդական դիմադրությունը Մենեմի դեմ վերընտրվելուց հետո։ Մարզերում տեղի են ունեցել մի քանի անկարգություններ և ցույցեր, արհմիությունները դեմ են եղել տնտեսական քաղաքականությանը, իսկ հակառակ կողմերը կազմակերպել են առաջին կասերոլազները:Էստանիսլաո Էստեբան Կարլիկը փոխարինեց Անտոնիո Կուարաչինոյին որպես Արգենտինյան Եպիսկոպոսական խորհրդակցության ղեկավար, ինչը հանգեցրեց եկեղեցու կողմից Մենեմի աճող ընդդիմության։ Ուսուցիչների արհմիությունները «բողոքի ձև» են ստեղծել «սպիտակ վրան» Կոնգրեսի հրապարակում։ Առաջին պիկերտերոնները գործում էին Կուտրրալ Կօ-ում, և բողոքարկման այս եղանակը շուտով ընդօրինակվեց երկրի մնացած մասերում։ Իր իշխանությունը «Արդարադատություն» կուսակցությունում նույնպես կասկածի տակ առավ, քանի որ նա չկարողացավ առաջադրվել ևս մեկ վերընտրվելու համար, և կուսակցությունը թեկնածու էր փնտրում 1999 թվականի ընտրություններին ներկայանալու համար։ Սա հանգեցրեց կատաղի մրցակցության ամենավստահելի թեկնածու Դհալդեի հետ։ Մենեմը փորձեց խարխլել իր հնարավորությունները և առաջարկեց Սահմանադրության նոր փոփոխություն, որը նրան թույլ կտա առաջադրվել անսահմանափակ թվով վերընտրված ընտրություններին։ Նա նաև դատական գործ է հարուցել՝ պնդելով, որ երրորդ ժամկետը չառաջադրվելու նրա անկարողությունը դատախազության պատճառով է։ Տեղի ունեցան մի քանի սկանդալներ, ինչպիսիք են ՝ Էկվադորին և Խորվաթիան արգենտինական զենքի վաճառքի շուրջ սկանդալը, «Ռիո Տեռերո» -ի պայթյունը, որը կարող է ոչնչացնել ապացույցները, լրագրող Խոսե Լուիս Կաբեզասի սպանությունը և Ալֆրեդո Յաբրոնի ինքնասպանությունը, որը գուցե և պատվիրված էր։ Արդարադատության կուսակցությունը պարտվեց 1997 թվականի միջանկյալ ընտրությունները ՄԻԵԴ-ի դեմ և «FREPASO»-ն միավորվեց քաղաքական կոալիցիայում՝ «Դաշինք աշխատանքի, արդարության և կրթության» համար (Ալիանզա)։ Գերագույն դատարանը հաստատեց, որ Մենեմը չի կարողացել առաջադրվել երրորդ անգամ վերընտրվելու համար։ Դոհալդը դարձավ նախագահական ընտրությունների թեկնածու և պարտվեց Ալիանզայի թեկնածու Ֆերնանդո դե լա Ռիային[49]։

Զինված ուժեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արգենտինան դեռ բաժանված էր Կեղտոտ պատերազմի պատճառով։ Մենեմն առաջարկել է ազգային հաշտության օրակարգ։ Նախ, նա կազմակերպեց 19-րդ դարի վիճահարույց կառավարիչ Խուան Մանուել դե Ռոսասի մարմնի հայրենադարձումը, և առաջարկեց նրա ժառանգությունը կիսել Բարտոլոմե Միթերի և Դոմինգո Ֆաուստինո Սարմինտոյի միջև, որոնք նույնպես կռվել էին Արգենտինայի քաղաքացիական պատերազմներում։ Մենեմը նպատակ ուներ օգտագործել այդ պատմական արգենտինական գործիչների հաշտեցումը՝ որպես Կեղտոտ պատերազմի հաշտեցման փոխաբերություն։ Այնուամենայնիվ, չնայած Ռոսասի հայրենադարձումը և ընդունումը հաջողություն էր, բայց ռազմական ռեժիմի ընդունումը այդպես չեղավ[50]։

1985 թվականին Յունտասի դատավարության ընթացքում դատապարտված Ազգային վերակազմավորման գործընթացի ռազմական ղեկավարները ստացան նախագահական ներում, չնայած նրանց դեմ ժողովրդական ընդդիմությանը։ Սա նախորդ տարիներին Կարապինտադայի հին խնդրանքն էր։ Սակայն Մենեմը ռազմական ոլորտում չի իրագործել իրենց առաջարկած փոփոխությունները։ Գնդապետ Մուհամեդ Ալի Սինելդան, որը նույնպես ներում էր ստացել, սկսեց նոր ամբարտավանություն՝ սպանելով երկու զինծառայողների։ Ի տարբերություն Ալֆոնսոնի նախագահության օրոք տեղի ունեցած ապստամբությունների՝ զինված ուժերը լիովին հնազանդվում էին Մենեմի հրամաններին՝ ուժեղ ճնշում գործադրելու համար։ Սինելդանը ծայրաստիճան պարտություն կրեց և դատապարտվեց ցմահ բանտարկության։ Սա Արգենտինայում վերջին ռազմական ոճրագործությունն էր[51]։

Նախագահը կատարեց կտրուկ կրճատումներ ռազմական բյուջեում և սեփականաշնորհեց ռազմական գործարանները։ Մենեմը գեներալ-մայոր նշանակեց Մարտին Բալզային, որը լավ ելույթներ ունեցավ Սեյնալդանի ամբարտավանության ճնշման ժամանակ, որպես բանակի Գլխավոր շտաբի պետ (ռազմական հիերարխիայի ղեկավար)։ 1994 թվականին, վերադասի կողմից չարաշահվելով զոհ դարձած ժամկետային զինծառայողի մահը, հանգեցրեց երկրում զորակոչի վերացմանը։ Հաջորդ տարի Բալզան բարձրաձայնեց Կեղտոտ պատերազմի ժամանակ զինված ուժերի առաջին ինստիտուցիոնալ ինքնաքննադատությունը՝ ասելով, որ հնազանդությունը չի արդարացնում այդ տարիներին կատարված գործողությունները[52]։

Ահաբեկչական հարձակումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«AMIA»-ի ռմբակոծությունը ցուցահանդեսի տարելիցի ժամանակ:

1992 թվականի մարտի 17-ին Իսրայելի դեսպանատունը ահաբեկչական հարձակման ենթարկվեց։ Դա ընկալվում էր որպես Արգենտինայի՝ Իրաք-քուվեյթյան պատերազմին մասնակցելու հետևանք։ Չնայած նրան, որ Հեզբոլահը պատասխանատվություն էր կրում դրա համար, Գերագույն դատարանը հետաքննեց մի քանի այլ վարկածներ։ Դատարանը 1996 թվականին գրեց զեկույց, որում նշվում է, որ դա կարող էր լինել նկուղում պահվող զենքի պահեստի պայթյունը։ Մեկ այլ վարկած էր, որ հարձակումը կարող էր իրականացվել հրեա ծայրահեղականների կողմից, որպեսզի մեղադրեն մուսուլմաններին և խափանեն խաղաղ բանակցությունները։ Դատարանը, ի վերջո, Հիզբոլլահին պատասխանատու է համարել 1999 թվականի մայիսի հարձակման համար[53]։

1994 թվականի հուլիսի 18-ին Արգենտինական Իսրայելյան փոխադարձ ընկերակցությունը ահաբեկչական հարձակման ենթարկվեց մեքենայական ռումբով, որի հետևանքով զոհվեց ութսունհինգ մարդ։ Դա Լատինական Ամերիկայի պատմության մեջ ամենակործանիչ ահաբեկչությունն էր։ Հարձակումը համընդհանուր դատապարտելի էր, և 155,000 մարդ իրենց անհանգստությունը դրսևորեց Կոնգրեսի հրապարակում անցկացվող ցույցի ժամանակ, սակայն Մենեմը չի մասնակցել դրան[54]։ Մենեմի նախագահության մնացած ժամանակահատվածում դատական գործը մնաց չբացահայտված[55]։ Մենեմն մամուլի առաջին ասուլիսում առաջարկել էր, որ Կարապինտադայի նախկին ղեկավարները կարող են պատասխանատու լինել հարձակման համար, բայց այդ գաղափարը մի քանի ժամ անց մերժեց պաշտպանության նախարարը[56]։ Բուենոս Այրեսում ԿՀՎ-ի գրասենյակը սկզբում այն համարեց համատեղ իրանա-սիրիական հարձակում, բայց մի քանի օր անց այն համարեց պարզապես իրանական հարձակում։ Մենեմը և Մոսադը նույնպես գերադասեցին հետաքննության այս ուղղությունը[57]։ Հարձակման արդյունքում Արգենտինայի հրեական համայնքը մեծացրեց ազդեցությունը արգենտինական քաղաքականության վրա[54]։ Տարիներ անց դատախազ Ալբերտո Նիսմանը մեղադրեց Մենեմին հարձակման տեղական կապը ծածկելու համար, քանի որ տեղի ահաբեկիչները գուցե եղել են Մենեմի ընտանիքի հեռավոր սիրիացի հարազատները։ Այնուամենայնիվ, Մենեմին երբեք չեն փորձել կասկածել այս գործում[58], և 2015 թվականի հունվարի 18-ին Նիսմանին գտել են Բուենոս Այրեսում գտնվող իր տանը՝ գլխի հրազենից մահացած[59][60]։

Արտաքին քաղաքականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մենեմը և Չիլիի նախագահ Պատրիսիո Աիլվինը, 1993 թ.

Իր նախագահության ընթացքում Արգենտինան հավասարվել էր Միացյալ Նահանգներին և առանձնահատուկ հարաբերություններ ուներ այդ երկրի հետ[61]։ Մենեմը դրական հարաբերություններ է ունեցել ԱՄՆ նախագահ Ջորջ Բուշի հետ և այն պահպանել է իր իրավահաջորդ Բիլ Քլինթոնը։ Երկիրը լքեց Չմիավորված շարժումը, իսկ Կանդոր հրթիռային ծրագիրը դադարեցվեց։ Արգենտինան աջակցեց ԱՄՆ-ի բոլոր միջազգային դիրքերը և ուժեր ուղարկեց Իրաք-քուվեյթյան պատերազմին և խաղաղապահ զորքեր Կոսովոյի պատերազմից հետո[62]։ Երկիրը ընդունվեց որպես ՆԱՏՕ-ի խոշոր դաշնակից պետություն, բայց ոչ որպես լիիրավ անդամ[63]։

Մենեմի կառավարությունը վերահաստատեց հարաբերությունները Միացյալ Թագավորության հետ, որը դադարեցվել էր Ֆոլկլենդյան պատերազմից հետո, այն բանից հետո, երբ 1990 թվականին Մարգարետ Թետչերը հեռացավ պաշտոնից։ Ֆոլկլենդյան կղզիների ինքնիշխանության վեճի շուրջ քննարկումներին ժամանակավորապես տրվեցին ավելի ցածր առաջնահերթություն, և ուշադրության կենտրոնում դրվեց ձկնորսության իրավունքի քննարկումները[62]։ Նա նաև լուծեց Չիլիի հետ մնացած բոլոր սահմանային խնդիրները։ Լագո դել Դեսերտոյի վեճը ուներ միջազգային արբիտրաժ, բարենպաստ Արգենտինայի համար։ Միակ բացառությունը Հարավային Պաթագոնյան սառցադաշտի վերաբերյալ վեճն էր, որը դեռևս շարունակվում է[62]։

1991 թվականին Մենեմը դարձավ Արգենտինայի առաջին պետության ղեկավարը, որը դիվանագիտական այց կատարեց Իսրայել։ Նա առաջարկեց միջնորդել Իսրայելի և Սիրիայի միջև Գոլանի բարձունքների շուրջ բանակցություններում։ Դիվանագիտական հարաբերությունները վնասվել են երկու ահաբեկչական հարձակումների հետաքննության արդյունքների բացակայության պատճռով[64]։

Հետընտրական նախագահություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2003 թվականի ապրիլի 27-ին կայացած նախագահական ընտրությունների առաջին փուլում Մենեմը առաջադրվեց և հավաքեց առավելագույն ձայների 24%, բայց ձայները բաժանվեցին բազմաթիվ կուսակցությունների միջև։ 1994 թվականի փոփոխությամբ, նախագահի թեկնածուն կարող է հաղթել՝ հավաքելով ձայների 45%-ը, կամ 40%-ը, եթե հաղթանակի սահմանը 10 կամ ավելի տոկոսային միավոր է։ Սա հիմք դարձրեց Արգենտինայի առաջին անգամ քվեարկության՝ Մենեմի և երկրորդ տեղը գրավողի միջև, իսկ երիտասարդ Պերոնիստ՝ Նեստոր Կիրչներինը, որը ստացել էր 22%, նախատեսված էր մայիսի 18-ին։ Սակայն, մինչ այդ, Մենեմը այլևս համակրանք չէր վայելում։ Հարցումները կանխատեսում էին, որ նա Կիրչների կողմից երկրորդ փուլում գրեթե որոշակի պարտություն է կրել[65][66]։ Խայտառակ պարտությունից խուսափելու համար Մենեմը մայիսի 14-ին հանեց իր թեկնածությունը՝ արդյունավետորեն նախագահությունը հանձնելով Կիրչներին[67]։

Մենեմը՝ 1999 թվականին

Անգել Մազան, ընտրված Լա Ռիոհայի նահանգապետը, դաշնակից էր Մենեմի հետ և նրա համար քարոզչություն էր իրականացնում։ Այնուամենայնիվ, գավառական թույլ ֆինանսները ստիպեցին Մազային իր աջակցությունը փոխանցել Կիրչներին, ինչը նույնիսկ ավելի թուլացրեց Մենեմի ազդեցությունը[68]։ 2004 թվականի հունիսին Մենեմը հայտարարեց, որ ինքը հիմնադրել է նոր խմբակցություն Արդարադատության կուսակցության շրջանակներում, որը կոչվում է «Ժողովրդական պերոնիզմ»։ Նա հայտարարեց 2007 թվականի ընտրություններին մասնակցելու իր մտադրության մասին։ 2005 թվականին մամուլը հայտնում էր, որ նա փորձում է դաշինք կազմել իր նախկին տնտեսության նախարար Կավալոյի հետ՝ խորհրդարանական ընտրություններում պայքարելու համար։ Մենեմի խոսքով, եղել են միայն նախնական խոսակցություններ, և դաշինքն արդյունք չի տվել։ 2005 թվականի հոկտեմբերի 23-ին կայացած ընտրություններում Մենեմը գրավեց Սենատում գտնվող իր ծննդավայրի նահանգի փոքրամասնությունների ներկայացուցչի տեղը։ Մեծամասնությանը հատկացված երկու տեղերը շահեց Նախագահ Կիրչների խմբակցությունը, որը ղեկավարում էր Անգել Մազան[69]։

Մենեմը առաջադրվել է Լա Ռիոյայի նահանգապետի պաշտոնում 2007 թվականի օգոստոսին, բայց պարտվել էր։ Նա ձայների շուրջ 22%-ով մնաց երրորդ տեղում[70]։ Սա դիտվում էր որպես աղետալի պարտություն՝ ազդարարելով Լա Ռիոյայում իր քաղաքական գերիշխանության ավարտը։ 30 տարվա ընթացքում առաջին անգամն էր, որ Մենեմը պարտվել էր ընտրության ժամանակ։ Իր հայրենի մարզում այս պարտությունից հետո նա հանեց իր թեկնածությունը նախագահի պաշտոնից։ 2009 թվականի վերջին նա հայտարարեց, որ մտադրվում է 2011 թվականին կրկին առաջադրվել նախագահական ընտրություններում[71], բայց փոխարենը առաջադրվեց սենատոր նոր ժամկետով[72]։

Կոռուպցիայի մեղադրանք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2001 թվականի հունիսի 7-ին Մենեմը ձերբակալվեց զենքի արտահանման սկանդալի պատճառով։ Ծրագիրը հիմնված էր 1991 և 1996 թվականներին Էկվադոր և Խորվաթիա արտահանման համար։ Նրան պահեցին տնային կալանքի տակ մինչև նոյեմբեր։ Նա դատավորի առջև ներկայացավ 2002 թվականի օգոստոսի վերջին և մերժեց բոլոր մեղադրանքները։ Մենեմը և նրա չիլիացի երկրորդ կինը՝ Սեսիլիա Բոլոկկոն, որը 2001 թվականին ամուսնացած էր և երեխա ուներ, փախել են Չիլի։ Արգենտինայի դատական իշխանությունները բազմիցս պահանջել են Մենեմի արտահանձնմանը՝ յուրացման մեղադրանք առաջադրելու համար։ Այս խնդրանքը մերժվել է Չիլիի Գերագույն դատարանի կողմից, քանի որ չիլիական օրենսդրությամբ նախատեսված է, որ մարդիկ չեն կարող հանձնվել հարցաքննության։ 2004 թվականի դեկտեմբերի 22-ին, ձերբակալության մասին որոշումները չեղյալ համարելուց հետո, Մենեմը ընտանիքի հետ վերադարձավ Արգենտինա։ Նա դեռ կանգնած էր շվեյցարական բանկում հափշտակության և ապօրինի միջոցներ հայտարարելու մեղադրանքների առաջ[73]։ 2013 թվականին նա այդ մեղադրանքներից անմեղ ճանաչվեց[74]։

Մենեմը՝ 2018 թվականի օգոստոսին

2008 թվականի օգոստոսին BBC-ն հայտնում էր, որ Մենեմը հետաքննության է ենթարկվել 1995 թվականի «Ռիո Տեռերո» պայթյունի մեջ իր դերի համար, որը, ենթադրաբար, մաս է կազմել Խորվաթիան և Էկվադորը ներգրավված զենքի սկանդալի մեջ[75]։ Վերաքննիչ դատարանի վճռից հետո, որը Մենեմին մեղավոր է ճանաչել ծանրացված մաքսանենգության համար, նա 2013 թվականի հունիսի 13-ին դատապարտվել է 7 տարվա ազատազրկման՝ Էկվադոր և Խորվաթիա ապօրինի կերպով զենքի մաքսանենգության գործում իր դերի համար, նրա՝ որպես սենատորի պաշտոնը նրան անձեռնմխելիություն էր պատճառել բանտարկությունից, և նրա առաջավոր տարիքը (82) նրան հնարավորություն է տվել տնային կալանքի տակ պահել։ Զենքի վաճառքի ժամանակ նրա պաշտպան նախարար Օսկար Կամիլիան միաժամանակ դատապարտվեց 5 և կես տարվա ազատազրկման[76]։

2008 թվականի դեկտեմբերին գերմանական բազմազգ «Սիմենս»-ը համաձայնեց վճարել 800 միլիոն դոլար տուգանք Միացյալ Նահանգների կառավարությանը, իսկ Գերմանիայի կառավարությանը մոտավորապես 700 միլիոն եվրո՝ կաշառքի մասին մեղադրանքները կարգավորելու համար[77]։ Հաշվարկով պարզվել է, որ Մենեմը մոտ 2 միլիոն ԱՄՆ դոլարի կաշառք է ստացել «Սիմոնս»-ից՝ ազգային ինքնության քարտի և անձնագրի արտադրության պայմանագիրը «Սիմենսին» շնորհելու դիմաց, Մենեմը հերքեց մեղադրանքները, բայց այնուամենայնիվ համաձայնվեց վճարել տուգանքը[78]։

2015 թվականի դեկտեմբերի 1-ին Մենեմը նույնպես մեղավոր ճանաչվեց յուրացման մեջ և դատապարտեց չորս ու կես տարվա ազատազրկման։ Դոմինգո Կավալոն, նրա տնտեսության նախարարը և Ռաիլ Գրանիլո Օկամպոն, Մենեմի նախկին արդարադատության նախարարը, նույնպես ստացան ավելի քան երեք տարվա ազատազրկում այդ ծրագրի մասնակցության համար և կարգադրեցին մարել հարյուր հազարավոր պեսոների արժեքի ապօրինի բոնուսներ[79]։

Հանրային պատկեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առաջին օրերին Մենեմի պատկերը հին կաուդիլիսի նման էր, ինչպիսիք են Ֆակունդո Քիրոգան և Չաչո Պենալոզան։ Նա նման ոճով փակում էր կողային այրվածքները։ Նախագահի երդմնակալության արարողությանը մասնակցել են մի քանի գաուչոներ[80]։ Հակառակ պերոնիստական ավանդույթին, Մենեմը չի նախատեսում հսկայական հանրահավաքներ Պլազա դե Մայոյում` մարդկանց դիմելու Կասա Ռոսադայի պատշգամբից։ Փոխարենը, նա լիովին օգտվեց ԶԼՄ-ներից, ինչպիսիք են հեռուստատեսությունը[81]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 http://www.britannica.com/EBchecked/topic/374911/Carlos-Menem
  2. ↑ 2,0 2,1 Internet Movie Database — 1990.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 https://www.lanacion.com.ar/politica/carlos-menem-nid2544563
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 https://elpais.com/internacional/2021-02-14/muere-el-expresidente-argentino-carlos-menem-el-padre-de-la-convertibilidad.html
  5. ↑ Perfil (իսպ.) — 1998.
  6. ↑ (not translated to mul), (not translated to mul), (not translated to mul) ՅուԹյուբ(բազմ․) — 2005.
  7. ↑ ВВС
  8. ↑ Narodne novine (хорв.) — 1995. — ISSN 1333-5618; 1849-2843
  9. ↑ https://www.quirinale.it/onorificenze/insigniti/10732
  10. ↑ https://jis.gov.jm/information/awards/order-of-jamaica/
  11. ↑ Matikkala A. Suomen Valkoisen Ruusun ja Suomen Leijonan ritarikunnat (фин.) — Helsinki: Edita, 2017. — P. 499. — ISBN 978-951-37-7005-1
  12. ↑ https://www.lrp.lt/lt/prezidento-veikla/apdovanojimai/apdovanotu-asmenu-duomenu-baze/27252?sqid=110e83bc68f73027eb258f7be4b4ebc7c162db03
  13. ↑ https://www.radiojai.com/index.php/2021/10/14/112984/la-historica-visita-de-menem-a-israel/
  14. ↑ http://www.moe.gov.cn/s78/A22/xwb_left/moe_829/tnull_44386.html (չին.) — 中华人民共和国教育部.
  15. ↑ Երևանի պատվավոր քաղաքացիները
  16. ↑ Resolución N° 1137/994. ENTREGA DE MEDALLA DE LA REPUBLICA ORIENTAL DEL URUGUAY. CARLOS SAUL MENEM. ARGENTINA — National Directorate of Official Printings and Publications, 1994.
  17. ↑ https://web.archive.org/web/20150118121019/http://www.v1.sahistory.org.za/pages/artsmediaculture/culture%20&%20heritage/national-orders/1995.htm
  18. ↑ 18,0 18,1 Roberto Ortiz de Zárate (2015 թ․ մարտի 9). «Carlos Menem» (Spanish). Barcelona Centre for International Affairs. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 22-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 16-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  19. ↑ «El chárter histórico» [The historical charter]. Clarín (Spanish). 1997 թ․ հոկտեմբերի 12. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-04-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 5-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  20. ↑ Miguel Bonasso (2003 թ․ նոյեմբերի 16). «La historia secreta del regreso» [The secret history of the return] (Spanish). Página 12. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 5-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 «Menem 1976–1981: El mismo preso, otra historia» [Menem 1976–1981: the same prisoner, another story]. Clarín (Spanish). 2001 թ․ հունիսի 8. Արխիվացված է օրիգինալից 2015-12-21-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 31-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  22. ↑ berkleycenter.georgetown.edu
  23. ↑ Romero, p. 283
  24. ↑ "La Odessa que creó Perón", Pagina/12, 15 December 2002 (interview with Uki Goni) (es)
  25. ↑ Romero, pp. 284–285
  26. ↑ Edwards, p. 162
  27. ↑ Romero, pp. 287–288
  28. ↑ 28,0 28,1 Romero, p. 289
  29. ↑ 29,0 29,1 Edwards, p. 103
  30. ↑ 30,0 30,1 Romero, p. 290
  31. ↑ https://www.pagina12.com.ar/43813-el-ajuste-donde-mas-duele
  32. ↑ Edwards, pp. 104–105
  33. ↑ Romero, p. 291
  34. ↑ Romero, pp. 292–293
  35. ↑ «Argentina exports stacked». The Observatory of Economic Complexity. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 16-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 19-ին.
  36. ↑ Romero, pp. 293–294
  37. ↑ Romero, p. 306
  38. ↑ McGuire, p. 222
  39. ↑ 39,0 39,1 Romero, pp. 308–309
  40. ↑ Romero, p. 295
  41. ↑ Romero, p. 296
  42. ↑ Romero, p. 292
  43. ↑ Romero, pp. 297–298
  44. ↑ Romero, p. 300
  45. ↑ Romero, p. 301
  46. ↑ Romero, p. 304
  47. ↑ Romero, p. 305
  48. ↑ Romero, pp. 306–307
  49. ↑ Romero, pp. 310–315
  50. ↑ Johnson, p. 107
  51. ↑ Romero, pp. 301–302
  52. ↑ Romero, p. 302
  53. ↑ Ruggiero, pp. 87–88
  54. ↑ 54,0 54,1 Ruggiero, p. 90
  55. ↑ Levine, pp. 1–3
  56. ↑ Ruggiero, p. 89
  57. ↑ Ruggiero, p. 88
  58. ↑ Fernholz, Tim (2015 թ․ փետրվարի 5). «The US had ties to an Argentine terror investigation that ended with a prosecutor's mysterious death». Quartz. Atlantic Media. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 6-ին. Վերցված է 2015 թ․ փետրվարի 8-ին.
  59. ↑ «Muerte de Nisman: la media hora que es un agujero negro en la causa» [Nisman's death: the half-hour which is a black hole in the case]. Infojus Noticias (Spanish). Ifnojus Noticias. 2015 թ․ փետրվարի 11. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 8-ին. «El médico de Swiss Medical ... no tenía dudas de que se trataba de una muerte violenta...»{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  60. ↑ «Los enigmas del caso Nisman» [The mysteries of the Nisman case]. La Nacion (Spanish). La Nacion. 2015 թ․ մարտի 9. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 8-ին. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 8-ին. «23 hs - Llega la ambulancia de Swiss Medical y constantan la muerte.»{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  61. ↑ Francisco Corigliano. «La dimensión bilateral de las relaciones entre Argentina y Estados Unidos durante la década de 1990: El ingreso al paradigma de "Relaciones especiales"» [The bilateral plane of the relations between Argentina and the United States during the 1990s: the entry to the paradigm of the "special relations"] (Spanish). CARI. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ սեպտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 22-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  62. ↑ 62,0 62,1 62,2 Romero, p. 303
  63. ↑ Carlos Escudé and Andrés Cisneros. «Las medidas adoptadas por el gobierno norteamericano en el apartado estratégico de la agenda bilateral» [The measures taken by the American government in the strategic aspect of the billateral agenda] (Spanish). CARI. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 22-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  64. ↑ Reich, p. 52
  65. ↑ Uki Goñi (2003 թ․ մայիսի 15). «Menem bows out of race for top job». The Guardian. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 22-ին.
  66. ↑ «Menem pierde el invicto y la fama». Página/12.
  67. ↑ «Don't cry for Menem». The Economist. 2003 թ․ մարտի 15. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 18-ին.
  68. ↑ Giraudy, p. 107
  69. ↑ «Menem sufrió una dura derrota en La Rioja» [Menem suffered a hard setback in La Rioja] (Spanish). La Gaceta. 2005 թ․ հոկտեմբերի 25. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 12-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  70. ↑ "Former Argentine President Menem loses gubernatorial race", Associated Press (International Herald Tribune), 20 August 2007
  71. ↑ «Menem se anota en la pelea presidencial» [Menem signs for the presidential fight]. La Nación (Spanish). 2009 թ․ դեկտեմբերի 27. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-12-29-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  72. ↑ «Cristina ganó en La Rioja de la mano de Menem» [Cristina won in La Rioja alongside Menem] (Spanish). Perfil. 2011 թ․ հոկտեմբերի 24. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 4-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)(չաշխատող հղում)
  73. ↑ «Menem arrives on Argentine soil». BBC. 2004 թ․ դեկտեմբերի 23. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 12-ին.
  74. ↑ Hernán Capiello (2013 թ․ սեպտեմբերի 21). «Menem, absuelto en el juicio por su cuenta en Suiza» [Menem, absolved in the case over his account in Switzerland]. La Nación (Spanish). Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 12-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  75. ↑ «Americas | Menem probed over 1995 explosion». BBC News. 2008 թ․ օգոստոսի 16. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.
  76. ↑ «Argentina: Ex-president gets 7 years in prison for arms smuggling». CNN. 2013 թ․ հունիսի 13.
  77. ↑ Crawford, David (2008 թ․ դեկտեմբերի 16). «''Wall Street Journal''». The Wall Street Journal. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.
  78. ↑ (AFP) – 17 December 2008 (2008 թ․ դեկտեմբերի 17). «Google News». Google. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
  79. ↑ Jonathan Gilbert (2015 թ․ դեկտեմբերի 1). «Ex-President of Argentina Is Sentenced in Embezzlement Case». The New York Times. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 4-ին.
  80. ↑ Johnson, p. 118
  81. ↑ Romero, p. 298
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կառլոս Մենեմ» հոդվածին։
Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կառլոս_Մենեմ&oldid=10042185» էջից