Դարդանելի օպերացիա

Դարդանելի օպերացիա (Գալիպոլիի մարտ; Չանաքքալեի ճակատամարտ, թուրքերեն՝ Çanakkale Savaşı, անգլ.՝ Gallipoli Campaign), մասշտաբային զինված օպերացիա, որը տեղի է ունեցել Առաջին համաշխարհային պատերազմի ընթացքում։ Օպերացիան սկսվել է Ուինսթոն Չերչիլի նախաձեռնությամբ^[1] Անտանտի կողմից՝ հատկապես նրա մաս կազմող Բրիտանական կայսրության։ Օպերացիայի նպատակը Ստամբուլի գրավումն էր, Թուրքիայի պատերազմից դուրս գալը և դեպի Ռուսաստան ծովային ճանապարհի բացումը^[2]։ Արդյունքում Օսմանյան կայսրությունը հաղթանակ տարավ։

Գործողության սկիզբը

1915 թ-ի փետրվարի 19-ին անգլո-ֆրանսիական նավատորմը (6 գծանավ՝ линейный корабль - линкор, 1 գծային հածանավ) սկսեց հարվածել օսմանյան ռազմական ամրոցներին, սակայն թուրքական կողմին դաշնակիցները էական վնասներ չպատճառեցին։

Փետրվարի 25-ին դաշնակիցները ճնշեցին թուրքական մի քանի մարտկոցների և սկսեցին ականազերծումը նեղուցի երկայնքով։ Սակայն նրանց նկատմամբ սկսեցին կրակ բացել, որի արդյունքում նրանք նահանջեցին։

Մարտի 18-ին նշանակվեց Դարդանելի վրա հարձակման գլխավոր փորձը։ Կարդեն Սեքվիլին փոխարինեց ծովակալ Ջոն դե Ռոբեքը։ Դաշնակիցները ստացան համալրում և արդյունքում ունեցան նավերի 3 դիվիզիա։ Սակայն թուրքական նավատորմը նույնպես ամրապնդվեց, և ավելացավ ականների քանակը նեղուցի ամբողջ երկայնքով։

Մարտի 18-ի հարձակում

Մարտի 18-ին ժամը 10:30 րոպեին դաշնակիցների նավերը մտան նեղուց։ Թուրքերը թույլ տվեցին, որ հակառակորդը մոտենա և բարձրադիր լեռներից բացեցին հրետանային կրակ։ «Սուֆֆրեն» լինքորները և «Agamemnon» նավը ստացան ծանր վնասներ, «Gaulois», «Bouvet», «Ocean», «HMS Irresistible» տիպի նավերը պայթեցին ականների վրա, որոնք նախորդ օրը տեղադրվել էին թուրք սակրավորների կողմից։ Ժամը 18:00-ին բրիտանացի ծովակալ Ջոն դե Ռոբեքը հրաման արձակեց դադարեցնել օպերացիան։ Թուրքերը ունեցան փոքր կորուստներ (վերացվել էր 8 հրետանային թնդանոթ)։ Հետագայում օպերացիան շարունակություն ունեցավ, սակայն ամբողջ գործողության արդյունքում հաղթանակը կրեց Օսմանյան կայսրությունը։

Կորուստներ ընդհանուր օպերացիայի ընթացքում

Բրիտանական կայսրություն զոհվել, վիրավորվել է մոտ 119,7 հզ. մարդ,
Ավստրալիա կորցրել է 8709 զինվոր^[3]
Նոր Զելանդիա կորցրել է 2721 զինվոր^[3]
Ֆրանսիա զոհվել, վիրավորվել է մոտ 26,5 հզ մարդ
Օսմանյան կայսրություն զոհվել, վիրավորվել է մոտ 186 000 մարդ

Ծանոթագրություններ

↑ Erik Goldstein. Wars and Peace Treaties: 1816 — Present. Routledge, 1992. Page 43.
↑ The Encyclopaedia Britannica, Vol.7, Edited by Hugh Chisholm, (1911)
↑ ^3,0 ^3,1 Галлиполи - сражение 1915 года

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Դարդանելի օպերացիա» հոդվածին։

[1] Erik Goldstein. Wars and Peace Treaties: 1816 — Present. Routledge, 1992. Page 43.

[2] The Encyclopaedia Britannica, Vol.7, Edited by Hugh Chisholm, (1911)

[au-3] 3,0 ^3,1 Галлиполи - сражение 1915 года

[1]

[2]

[3]