Գուստավ Ֆեխներ

Գուստավ Ֆեխներ; գերմ.՝ Gustav Theodor Fechner
Ծնվել է	ապրիլի 19, 1801[…]; Żarki Wielkie, Gmina Trzebiel, Żary County, Lubusz Voivodeship, Լեհաստան
Մահացել է	նոյեմբերի 18, 1887[…] (86 տարեկան); Լայպցիգ, Սաքսոնիայի թագավորություն, Գերմանական ռայխ[…]
Քաղաքացիություն	Պրուսիայի թագավորություն
Մասնագիտություն	ֆիզիկոս, հոգեբան, վիճակագրագետ, համալսարանի դասախոս, փիլիսոփա, թարգմանիչ և գրող
Հաստատություն(ներ)	Լայպցիգի համալսարան
Անդամակցություն	Սաքսոնիայի գիտությունների ակադեմիա, Լեոպոլդինա, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա և Թուրինի գիտությունների ակադեմիա
Ալմա մատեր	Լայպցիգի համալսարան և Kreuzschule?
Տիրապետում է լեզուներին	գերմաներեն
Եղել է գիտական ղեկավար	Kohn?
Հայտնի աշակերտներ	Գերման Լոտցե
Ազդվել է	Իմանուիլ Կանտ
Պարգևներ	honorary citizen of Leipzig?
	Gustav Theodor Fechner Վիքիպահեստում

Գուստավ Թեոդոր Ֆեխներ (գերմ.՝ Gustav Theodor Fechner [ˈfɛçnɐ], ապրիլի 19, 1801(1801-04-19)^[1]^[2]^[3]^[…], Żarki Wielkie, Gmina Trzebiel, Żary County, Lubusz Voivodeship, Լեհաստան^[4]^[5]^[6] - նոյեմբերի 18, 1887(1887-11-18)^[1]^[2]^[3]^[…], Լայպցիգ, Սաքսոնիայի թագավորություն, Գերմանական ռայխ^[7]^[8]^[9]^[…]), գերմանացի հոգեբան, առաջին փորձարարական հոգեբաններից մեկը, հոգեֆիզիոլոգիայի և հոգեֆիզիկայի հիմնադիր։ Նրա հայացքներն ազդեցություն են ունեցել 20-րդ դարի շատ գիտնականների և փիլիսոփաների վրա, այդ թվում` Գերարդուս Հեյմանսի, Էռնստ Մախի, Վիլհելմ Վունդտի, Զիգմունդ Ֆրոյդի և Սթենլի Հոլլի վրա։ Ֆեխներին համարում են $S=K\ln I$ բանաձևի ստեղծողը, որն ապացուցում է մարմնի և հոգեկան կառուցվածքի միջև առկա գիտականորեն հիմնավորված կապը։ «Հոգեֆիզիկայի տարրեր» գրքում նա առաջարկել է հետևել ֆիզիկական խթանի մեծության և հոգեկան գործընթացների մեծությունների միջև եղած հարաբերություններին՝ դա համարելով հոգեֆիզիկական խնդրի՝ դուալիզմի լուծում։

Կենսագրություն

Գուստավ Ֆեխները ծնվել է Ստորին Լիժացկայում (ներկայիս Տշեբել շրջանում գտնվող լեհական Ժարկի Վելկե քաղաքը) գտնվող Բադ Մուսկաու քաղաքի մոտակա Գրոսս-Զերխեն թաղամասում` քահանայի ընտանիքում։ Կրթություն է ստացել Զորաուում, Դրեզդենում և Լայպցիգի համալսարանում, որտեղ ներկա է գտնվել ֆիզիոլոգ Էռնստ Վեբերի և մաթեմատիկոս Կարլ Մոլվեյդեի դասախոսություններին։ Ֆեխներն իր կյանքի մնացած ժամանակահատվածն անցկացրել է Լայպցիգում։

1834 թվականին նա հաստատվել է ֆիզիկայի պրոֆեսորի պաշտոնում, բայց 1839 թվականին ուսումնասիրելով գունային և տեսողական երևույթները` վնասել է աչքը (նայելով Արևին) և ծանր չարչարանքների պատճառով հրաժարական տվել։

Որոշ ժամանակ անց ապաքինվելով` նա վերադարձել է հոգեկան կառուցվածքի և դրա հետ մարմնի կապի ուսումնասիրության ու այդ թեմայով հանրային դասախոսություններ կարդացել, որոնց անդրադարձել է նաև իր գրքերում։

Հետաքրքիր փաստեր

Ֆեխները հաստատուն իդեալիստ էր (Շելինգի հետևորդ)։ Նա նույնիսկ երկնային մարմիններն է իրական համարել^[15]։

Հիշատակ

1970 թվականին Միջազգային աստղագիտական միությունը Ֆեխների անվամբ կոչել է Լուսնի հակառակ կողմում գտնվող խառնարաններից մեկը։

Աշխատանքներ

Praemissae ad theoriam organismi generalem, Leipzig, 1823 (Fechners Habilitationsschrift)
Maaßbestimmungen über die galvanische Kette, Leipzig, 1831
Das Hauslexicon. Vollständiges Handbuch praktischer Lebenskenntnisse für alle Stände, hrsg. von G. Th. Fechner. 8 Bände, Leipzig 1834-38
Das Büchlein vom Leben nach dem Tode, Dresden, 1836
Ueber das höchste Gut, Leipzig, 1846
Nanna oder über das Seelenleben der Pflanzen, Leipzig, 1848
Zend-Avesta oder über die Dinge des Himmels und des Jenseits. Vom Standpunkt der Naturbetrachtung, 3 Bände, Leipzig, 1851
Ueber die physikalische und philosophische Atomenlehre, Leipzig, 1855. 2. Aufl. Leipzig, 1864
Elemente der Psychophysik, 2 Bände, Leipzig, 1860
Ueber die Seelenfrage. Ein Gang durch die sichtbare Welt um die unsichtbare zu finden, Leipzig, 1861
Einige Ideen zur Schöpfungs- und Entwickelungsgeschichte der Organismen, Leipzig, 1873
Kleine Schriften, Leipzig, 1875 (erschien unter dem Pseudonym Dr. Mises)
Vorschule der Aesthetik, 2 Bände, Leipzig, 1876
In Sachen der Psychophysik, Leipzig, 1877
Die Tagesansicht gegenüber der Nachtansicht, Leipzig, 1879
Revision der Hauptpuncte der Psychophysik, Leipzig, 1882
Kollektivmasslehre, posthum, hrsg. von Gottlob Friedrich Lipps. Leipzig, 1897
Tagebücher 1828 bis 1879, Hrsg. von Anneros Meischner-Metge. Bearb. von Irene Altmann. Sächsische Akademie der Wissenschaften zu Leipzig. 2 Teilbände. Stuttgart, 2004. ISBN 3-515-08619-6

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Encyclopædia Britannica
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Store norske leksikon(նորվ.) — 1978. — ISSN 2464-1480
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 http://psy2.ucsd.edu/~link/Link%20fechner%20ECS%202006.pdf
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/0470018860.s00655/full
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 www.accademiadellescienze.it (իտալ.)
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 Фехнер Густав Теодор // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 http://muse.jhu.edu/journals/monatshefte/v105/105.4.kita.pdf
↑ ^9,0 ^9,1 ^9,2 http://muse.jhu.edu/journals/monatshefte/v105/105.4.kita.html
↑ https://www.leopoldina.org/fileadmin/redaktion/Mitglieder/CV_Fechner_Gustav_Theodor_D.pdf
↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ CONOR.Sl
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
↑ https://www.leipzig.de/buergerservice-und-verwaltung/unsere-stadt/auszeichnungen-und-ehrungen/leipziger-ehrenbuerger
↑ Ярошевский М. Г. История психологии от античности до середины XX в: Учеб. пособие. — М., 1996.

Գրականություն

Аскольдов С. Философия и религия Фехнера. // Вопросы философии и психологии։ Кн. 141-142. С. 130-180.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գուստավ Ֆեխներ» հոդվածին։

[_1d03309b3126750b-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_22bdac721f19c012-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Encyclopædia Britannica

[_b8b95e78475af938-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Store norske leksikon(նորվ.) — 1978. — ISSN 2464-1480

[_e572eebb40d4a783-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 http://psy2.ucsd.edu/~link/Link%20fechner%20ECS%202006.pdf

[_774801f44b284207-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/0470018860.s00655/full

[_52fc603f362d4109-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 www.accademiadellescienze.it (իտալ.)

[_e6898a7631554999-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 Фехнер Густав Теодор // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_865280d54edbd9fb-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 http://muse.jhu.edu/journals/monatshefte/v105/105.4.kita.pdf

[_4aefed2084b9a287-9] 9,0 ^9,1 ^9,2 http://muse.jhu.edu/journals/monatshefte/v105/105.4.kita.html

[_1ab96a515cdcc91b-10] ttps://www.leopoldina.org/fileadmin/redaktion/Mitglieder/CV_Fechner_Gustav_Theodor_D.pdf

[_e2f631f3aa51ab87-11] Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_6b679ae1dbd49fc0-12] CONOR.Sl

[_89372c88fb294cff-13] Mathematics Genealogy Project — 1997.

[_323c08b368bcd30d-14] ttps://www.leipzig.de/buergerservice-und-verwaltung/unsere-stadt/auszeichnungen-und-ehrungen/leipziger-ehrenbuerger

[15] Ярошевский М. Г. История психологии от античности до середины XX в: Учеб. пособие. — М., 1996.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]