Jump to content

«Մասնակից:ԼԻԱՆԱ4/Ավազարկղ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
No edit summary
Տող 1. Տող 1.
«'''Мартышка и очки'''» — басня [[Крылов, Иван Андреевич|И. А. Крылова]], написанная в мае 1815 года<ref name="автоссылка1">Степанов Н. Л. Комментарии: И. А. Крылов. Мартышка и Очки // И. А. Крылов. Полное собрание сочинений. М.: Гос. изд-во худож. лит., 1945—1946. Т. 3. — С.412.</ref>. Напечатана в том же году в сборнике басен<ref name="автоссылка1" />.
17-րդ դարում Ֆրանսիայում Եզոպոսի սյուժեից օգտվել է Ժան դե լա Ֆոնտենը «Ցիկադան և մրջյունը» առակի համար ({{lang-fr|La Cigale et la Fourmi}}), նա հայտնաբերեց առակների իր գրքերից առաջինը: Ֆրանսերենում և «la cigale» բառը, և «la fourmi»"բառը վերաբերում են կանացի սեռին, ուստի la Fontaine-ի առակի երկու կերպարներն էլ ընթերցողի կողմից ընկալվում են որպես կանացի էակներ: Ֆրանսիացի հեղինակի առակի մեկ այլ առանձնահատկությունն այն է, որ սովամահ ցիկադան խոստանում է տոկոսներով վերադարձնել պարտքը մրջյունին: Բայց տիկին մրջյունը չէր սիրում պարտք տալ, որ Լաֆոնտենը նրան թերություն է անվանում<ref>''[[Жельвис, Владимир Ильич|Жельвис В. И.]]'' «Стрекоза и Муравей» как предмет культурологического анализа. // ''Вопросы психолингвистики''. — 2006. — № 3.</ref>։


== Источники сюжета ==
Եզոպոսի առակի Արձակ ռուսերեն թարգմանությունները հայտնի են 17-րդ դարի սկզբից<ref>''Тарковский, Р. Б., Тарковская, Л. Р''. Эзоп на Руси, век XVII : Исследования, тексты, комментарии. — СПб., 2005.</ref>։18-րդ դարում Ռուսաստանում լույս են տեսել մի շարք հեղինակների Լաֆոնտենի առակի ազատ բանաստեղծական թարգմանությունները ։ Նրանցից գրեթե բոլորի համար առակի երկրորդ կերպարը մրջյունի հետ միասին դարձել է ճպուռ ։ Սա մասամբ պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ XVIII — XIX դարերի սկզբի խոսակցական ռուսերենում «ճպուռ» բառը ծառայել է որպես ընդհանրացված անուն տարբեր միջատների համար. այսպես էին կոչվում Ճպուռն ու մորեխը, իսկ մասամբ ՝ "ճպուռ" բառի համահունչ "ճպուռ" բառին: 18-րդ դարի ռուս գրականության մեջ ձևավորվել է մի ամբողջ ավանդույթ ՝ ճպուռ պատկերել ճպուռով, "երգող" միջատներով<ref>''Успенский, Ф. Б.'' Habent sua fata libelluae. К истории русских литературных насекомых. // ''Вестник ПСТГУ''. III: Филология. — 2008. — В. 2 (12). — С. 60—80.</ref>։Այս շարքում առաջինը Ա. Պ. Սումարոկովի «Ճպուռ» առակն է, որում նշանակալի տեղ է գրավում ճպուռին բաժին ընկած աղետների նկարագրությունը ։
Исследователи полагают, что у басни несколько источников сюжета, хотя и не умаляют оригинальность басни<ref name="автоссылка2">Трахтенберг Л. А. Басня И. А. Крылова «Мартышка и очки»: источники сюжета // Известия Российской академии наук. Серия литературы и языка — 2019. — Tом 78. — № 4 — C. 37-47</ref>.
С басней «Очки» из басенного сборника лучших писателей 1793 года впервые связал сюжет басни [[Крылов, Иван Андреевич|Крылова]] [[Коплан, Борис Иванович|Б. И. Коплан]]<ref>Коплан Б. И. Комментарии. К первому тому // Крылов И. А. Полн. собр. стихотворений: В 2 т. Л.: Сов. писатель, 1937. — Т. 2. — C. 287</ref>. С. А. Фомичёв связывает сюжет со стихотворением «О глупом мужике», которое является вариантом анекдота о необразованном крестьянине. Герой стихотворения, увидев, что люди читают в очках, наделяет данный предмет волшебной способностью к чтению. Но надев их, понимает, что читать в них без необходимого навыка не получается<ref>Фомичев С. А. Комментарии // Крылов И. А. Сочинения: В 2 т. М.: Худож. лит., 1984. Т. 2: Комедии. Басни / Сост., подгот. текста и коммент. С А. Фомичева. С. 681—716.</ref>.
Мотив невежества прослеживается в басне [[Неведомский, Николай Васильевич|Н.Неведомского]] «Белка»<ref>«Басни и сказки Н.Неведомского»: СПБ., 1812 г. — С. 4</ref>.


== Сюжет ==
Сюжет басни строится вокруг неиспользуемого ранее мартышкой предмета, про который она только слышала — очков<ref name="автоссылка6">Крылов И. А. Мартышка и Очки // И. А. Крылов. Полное собрание сочинений. М.: Гос. изд-во худож. лит., 1945—1946. Т. 3, с. 24—25</ref>. [[Белинский, Виссарион Григорьевич|В. Г. Белинский]] подчёркивает, что мартышка Крылова (как и все животные басен) имеет свой индивидуальный характер и наделена человеческими эмоциями<ref>Курилов А. С. И. А. Крылов и В. Г. Белинский // Литературоведческий журнал. — 2019. — № 46. — С.154-168</ref>, например, испытывает досаду и печаль<ref name="автоссылка6" />. Серия неадекватных манипуляций с очками представлена в басне весьма карикатурно:
''...То к темю их прижмет, то их на хвост нанижет,<br>То их понюхает, то их полижет...''<ref name="автоссылка6" />
Так и не поняв, как очки работают, и не захотев разобраться, научиться, мартышка очки разбивает<ref name="автоссылка6" />.


Автор подводит итог, что и у человека, не знающего ценности вещи и не желающего просвещаться, ничего толкового не выйдет:
''Как ни полезна вещь,— цены не зная ей,<br>Невежда про нее свой толк всё к худу клонит...''<ref name="автоссылка6" />

== В популярной культуре ==
{{значимость факта}}
В 2022 году лидер группы «[[Ногу свело!]]» [[Покровский, Максим Сергеевич|Максим Покровский]] выпустил видеоклип «[[Поколение Z (песня)|Поколение Z]]», в котором он призвал россиян, поддерживающих [[Вторжение России на Украину (2022)|военную агрессию против Украины]], прочитать басню «Мартышка и очки».<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://korrespondent.net/showbiz/music/4471133-rossyiskaia-hruppa-nohu-svelo-predstavyla-antyvoennuui-pesnui|title=Российская группа Ногу свело! представила антивоенную песню|website=korrespondent.net|access-date=2022-05-19|archive-date=2022-05-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20220521041902/https://korrespondent.net/showbiz/music/4471133-rossyiskaia-hruppa-nohu-svelo-predstavyla-antyvoennuui-pesnui|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://kp.ua/culture/a648193-rossijskaja-hruppa-nohu-svelo-spela-o-tom-chto-russkie-vse-prosli-i-sozhhla-z-nad-kotlo|title=Российская группа Ногу Свело! спела о том, что русские все прос**ли и сожгла Z над котлом|website=КП в Украине {{!}} КП в Україні {{!}} KP in Ukraine|access-date=2022-05-19}}</ref>

== Ссылки ==
* [https://rvb.ru/18vek/krylov/01text/vol3/01fables/053.htm Крылов И. А. «Мартышка и очки». Текст]

== Примечания ==
{{примечания}}




17-րդ դարում Ֆրանսիայում Եզոպոսի սյուժեից օգտվել է Ժան դե լա Ֆոնտենը «Ցիկադան և մրջյունը» առակի համար ({{lang-fr|La Cigale et la Fourmi}}), նա հայտնաբերեց առակների իր գրքերից առաջինը: Ֆրանսերենում և «la cigale» բառը, և «la fourmi»"բառը վերաբերում են կանացի սեռին, ուստի la Fontaine-ի առակի երկու կերպարներն էլ ընթերցողի կողմից ընկալվում են որպես կանացի էակներ: Ֆրանսիացի հեղինակի առակի մեկ այլ առանձնահատկությունն այն է, որ սովամահ ցիկադան խոստանում է տոկոսներով վերադարձնել պարտքը մրջյունին: Բայց տիկին մրջյունը չէր սիրում պարտք տալ, որ Լաֆոնտենը նրան թերություն է անվանում<ref>''[[Жельвис, Владимир Ильич|Жельвис В. И.]]'' «Стрекоза и Муравей» как предмет культурологического анализа. // ''Вопросы психолингвистики''. — 2006. — № 3.</ref>։

Եզոպոսի առակի Արձակ ռուսերեն թարգմանությունները հայտնի են 17-րդ դարի սկզբից<ref>''Тарковский, Р. Б., Тарковская, Л. Р''. Эзоп на Руси, век XVII : Исследования, тексты, комментарии. — СПб., 2005.</ref>։18-րդ դարում Ռուսաստանում լույս են տեսել մի շարք հեղինակների Լաֆոնտենի առակի ազատ բանաստեղծական թարգմանությունները ։ Նրանցից գրեթե բոլորի համար առակի երկրորդ կերպարը մրջյունի հետ միասին դարձել է ճպուռ ։ Սա մասամբ պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ XVIII — XIX դարերի սկզբի խոսակցական ռուսերենում «ճպուռ» բառը ծառայել է որպես ընդհանրացված անուն տարբեր միջատների համար. այսպես էին կոչվում Ճպուռն ու մորեխը, իսկ մասամբ ՝ "ճպուռ" բառի համահունչ "ճպուռ" բառին: 18-րդ դարի ռուս գրականության մեջ ձևավորվել է մի ամբողջ ավանդույթ ՝ ճպուռ պատկերել ճպուռով, "երգող" միջատներով<ref>''Успенский, Ф. Б.'' Habent sua fata libelluae. К истории русских литературных насекомых. // ''Вестник ПСТГУ''. III: Филология. — 2008. — В. 2 (12). — С. 60—80.</ref>։Այս շարքում առաջինը Ա. Պ. Սումարոկովի «Ճպուռ» առակն է, որում նշանակալի տեղ է գրավում ճպուռին բաժին ընկած աղետների նկարագրությունը ։


== Պատմություն ==
== Պատմություն ==

12:27, 9 փետրվարի 2024-ի տարբերակ

«Мартышка и очки» — басня И. А. Крылова, написанная в мае 1815 года[1]. Напечатана в том же году в сборнике басен[1].

Источники сюжета

Исследователи полагают, что у басни несколько источников сюжета, хотя и не умаляют оригинальность басни[2]. С басней «Очки» из басенного сборника лучших писателей 1793 года впервые связал сюжет басни Крылова Б. И. Коплан[3]. С. А. Фомичёв связывает сюжет со стихотворением «О глупом мужике», которое является вариантом анекдота о необразованном крестьянине. Герой стихотворения, увидев, что люди читают в очках, наделяет данный предмет волшебной способностью к чтению. Но надев их, понимает, что читать в них без необходимого навыка не получается[4]. Мотив невежества прослеживается в басне Н.Неведомского «Белка»[5].

Сюжет

Сюжет басни строится вокруг неиспользуемого ранее мартышкой предмета, про который она только слышала — очков[6]. В. Г. Белинский подчёркивает, что мартышка Крылова (как и все животные басен) имеет свой индивидуальный характер и наделена человеческими эмоциями[7], например, испытывает досаду и печаль[6]. Серия неадекватных манипуляций с очками представлена в басне весьма карикатурно:

...То к темю их прижмет, то их на хвост нанижет,
То их понюхает, то их полижет...
[6]

Так и не поняв, как очки работают, и не захотев разобраться, научиться, мартышка очки разбивает[6].

Автор подводит итог, что и у человека, не знающего ценности вещи и не желающего просвещаться, ничего толкового не выйдет:

Как ни полезна вещь,— цены не зная ей,
Невежда про нее свой толк всё к худу клонит...
[6]

В популярной культуре

Կաղապար:Значимость факта В 2022 году лидер группы «Ногу свело!» Максим Покровский выпустил видеоклип «Поколение Z», в котором он призвал россиян, поддерживающих военную агрессию против Украины, прочитать басню «Мартышка и очки».[8][9]

Ссылки

Примечания

  1. 1,0 1,1 Степанов Н. Л. Комментарии: И. А. Крылов. Мартышка и Очки // И. А. Крылов. Полное собрание сочинений. М.: Гос. изд-во худож. лит., 1945—1946. Т. 3. — С.412.
  2. Трахтенберг Л. А. Басня И. А. Крылова «Мартышка и очки»: источники сюжета // Известия Российской академии наук. Серия литературы и языка — 2019. — Tом 78. — № 4 — C. 37-47
  3. Коплан Б. И. Комментарии. К первому тому // Крылов И. А. Полн. собр. стихотворений: В 2 т. Л.: Сов. писатель, 1937. — Т. 2. — C. 287
  4. Фомичев С. А. Комментарии // Крылов И. А. Сочинения: В 2 т. М.: Худож. лит., 1984. Т. 2: Комедии. Басни / Сост., подгот. текста и коммент. С А. Фомичева. С. 681—716.
  5. «Басни и сказки Н.Неведомского»: СПБ., 1812 г. — С. 4
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Крылов И. А. Мартышка и Очки // И. А. Крылов. Полное собрание сочинений. М.: Гос. изд-во худож. лит., 1945—1946. Т. 3, с. 24—25
  7. Курилов А. С. И. А. Крылов и В. Г. Белинский // Литературоведческий журнал. — 2019. — № 46. — С.154-168
  8. «Российская группа Ногу свело! представила антивоенную песню». korrespondent.net (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022-05-21-ին. Վերցված է 2022-05-19-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  9. «Российская группа Ногу Свело! спела о том, что русские все прос**ли и сожгла Z над котлом». КП в Украине | КП в Україні | KP in Ukraine (ռուսերեն). Վերցված է 2022-05-19-ին.



17-րդ դարում Ֆրանսիայում Եզոպոսի սյուժեից օգտվել է Ժան դե լա Ֆոնտենը «Ցիկադան և մրջյունը» առակի համար (ֆր.՝ La Cigale et la Fourmi), նա հայտնաբերեց առակների իր գրքերից առաջինը: Ֆրանսերենում և «la cigale» բառը, և «la fourmi»"բառը վերաբերում են կանացի սեռին, ուստի la Fontaine-ի առակի երկու կերպարներն էլ ընթերցողի կողմից ընկալվում են որպես կանացի էակներ: Ֆրանսիացի հեղինակի առակի մեկ այլ առանձնահատկությունն այն է, որ սովամահ ցիկադան խոստանում է տոկոսներով վերադարձնել պարտքը մրջյունին: Բայց տիկին մրջյունը չէր սիրում պարտք տալ, որ Լաֆոնտենը նրան թերություն է անվանում[1]։

Եզոպոսի առակի Արձակ ռուսերեն թարգմանությունները հայտնի են 17-րդ դարի սկզբից[2]։18-րդ դարում Ռուսաստանում լույս են տեսել մի շարք հեղինակների Լաֆոնտենի առակի ազատ բանաստեղծական թարգմանությունները ։ Նրանցից գրեթե բոլորի համար առակի երկրորդ կերպարը մրջյունի հետ միասին դարձել է ճպուռ ։ Սա մասամբ պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ XVIII — XIX դարերի սկզբի խոսակցական ռուսերենում «ճպուռ» բառը ծառայել է որպես ընդհանրացված անուն տարբեր միջատների համար. այսպես էին կոչվում Ճպուռն ու մորեխը, իսկ մասամբ ՝ "ճպուռ" բառի համահունչ "ճպուռ" բառին: 18-րդ դարի ռուս գրականության մեջ ձևավորվել է մի ամբողջ ավանդույթ ՝ ճպուռ պատկերել ճպուռով, "երգող" միջատներով[3]։Այս շարքում առաջինը Ա. Պ. Սումարոկովի «Ճպուռ» առակն է, որում նշանակալի տեղ է գրավում ճպուռին բաժին ընկած աղետների նկարագրությունը ։

Պատմություն

Պատմվածքն առաջին անգամ տպագրվել է 1941 թվականին «Костёр» ամսագրի № 6-ում[4], որը լույս է տեսել արդեն Հայրենական մեծ պատերազմի առաջին օրերին։ Պատմվածքով սկսվել է ամսագիրը, հեղինակի տեքստին նախորդող խմբագրականում ընթերցողներին առաջարկվում էր խորհել պատմվածքում բարձրացված հարցերի շուրջ և իրենց կարծիքներն ուղարկել խմբագրություն[5]։ Նույն ամսին պատմվածքը արտատպվել է «Դետգիզի տեղեկագրում», այն կարդացել են ռադիոյով[6]։

Պատմվածքը գրվել է ամսագրի խմբագրական խորհրդի առաջարկով, որը 1941 թվականի սկզբին դիմել է Պանտելեևին և այլ գրողների՝ խնդրելով երեխաների համար գրել գործեր՝ պարտքի, պատվի և այլնի վերաբերյալ կարևոր էթիկական հարցերի վերաբերյալ[6], մասնավորապես ազնվության, ազնիվ խոսքի մասին։ Պանտելեևը չէր պատրաստվում գրել այս թեմայի շուրջ, բայց իր մանկության հիշողությունները, որոնք սկսել է հիշել, հուշել են սյուժեն: Նա, դայակի հետ քայլելով Սանկտ Պետերբուրգի Կոլոմնա շրջանի Պոկրովսկայա եկեղեցու հարևանությամբ գտնվող այգում, ինքն է հայտնվել իր պատմության հերոսի դերում, որը նույնպես ավագ տղաների կողմից (այնուհետև անհայտ կորած) կարգվել է ժամապահ, կանգնել և լաց եղել, մինչև դայակը գտել է նրան և տարել տուն: Համարելով, որ սյուժեն գտնվել է, Պանտելեևը համեստությունից դրդված հերոս է դարձրել ոչ թե իրեն, այլ մեկ այլ տղայի, նվազեցնելով նրա տարիքը, գործողությունը տեղափոխել է խորհրդային ժամանակ և Վասիլևսկի կղզի, իրեն դարձրել է պատահական վկա[7][8]։ Ըստ երևույթին, պատմվածքը թանկ էր հեղինակի համար, քանի որ հնարավոր էր այդ կերպ մարմնավորել ստեղծագործության մեջ ինքնակենսագրական լինելու իր հակումը[9]։

Հետագայում պատմվածքը բազմիցս արտատպվել է աննշան փոփոխություններով (արդեն 1943 թվականին հեղինակի կատարած խմբագրումը պատմվածքին տվել է ժամանակի համընդհանուր բնույթ՝ փոխելով դրա պատմական համատեքստը[10], փոխվել է պարբերությունների մեծությունը, բացառվել է մարշալ Տիմոշենկոյի ազգանվան հիշատակումը և այլն)[5][8], ներառվել է դպրոցական ծրագրում[11]։ Հրատարակությունների ժամանակ պատմվածքը նկարազարդել են նկարիչներ Ա. Զ. Իտկինի[12], Գ. Ալիմովի, Ա. Երմոլաևի, Վ. Պլևինի, Ի. Խարկևիչի, Ն. Տիրսայի և այլոց նկարներով[13]։

1956 թվականին «Диафильм» ստուդիան պատմվածքի հիման վրա թողարկել է համանուն ֆիլմ (նկարիչ՝ Բորիս Վինոկուրով)[14], 1978 թվականին պատմվածքը էկրանավորվել է «Սոյուզմուլտֆիլմ» ստուդիայում[15]։ Պատմվածքը ադապտացվել է 1963 թվականին ԳԴՀ ռադիոյում ռադիոհաղորդման համար[16]։

Լիդիա Չուկովսկայան Պանտելեևին ուղղված նամակում նկարագրել է մի զվարճալի դեպք, թե ինչպես մի աղջիկ, լսելով պատմությունը, սկսել է պլաստիլինե տեսարան պատրաստել պատմվածքի հերոսների մասնակցությամբ և հարցրել. «Իսկ ինչպե՞ս ծեփեմ ազնիվ խոսքը, որը տվել է տղան»[17]։

  1. Жельвис В. И. «Стрекоза и Муравей» как предмет культурологического анализа. // Вопросы психолингвистики. — 2006. — № 3.
  2. Тарковский, Р. Б., Тарковская, Л. Р. Эзоп на Руси, век XVII : Исследования, тексты, комментарии. — СПб., 2005.
  3. Успенский, Ф. Б. Habent sua fata libelluae. К истории русских литературных насекомых. // Вестник ПСТГУ. III: Филология. — 2008. — В. 2 (12). — С. 60—80.
  4. Лаборатория Фантастики, 2023
  5. 5,0 5,1 Пантелеев Л. Честное слово : [арх. 24 Մարտի 2023] // «Костёр». — 1941. — № 6. — С. 1—3.
  6. 6,0 6,1 Честное слово : Пантелеев А. И. Собрание сочинений в четырёх томах. — Л. : Детская литература, 1984. — Т. 3. — С. 360. — 368 с.
  7. Режиссер: Митин, Станислав; Оператор: Кутузкин, Евгений (23.07.2018). «Писатели нашего детства > Приоткрытая дверь. Писатель Л. Пантелеев». Արխիվացված օրիգինալից 2021-02-27-ին. Վերցված է 2023-03-22-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  8. 8,0 8,1 История моих сюжетов : Пантелеев А. И. Собрание сочинений в четырёх томах. — Л. : Детская литература, 1984. — Т. 3. — С. 313. — 368 с.
  9. Дмитренко С. «Про честное слово». Արխիվացված օրիգինալից 2023-03-22-ին. Վերցված է 2023-03-22-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |subtitle= ignored (օգնություն)
  10. Сапанжа О. С. Влияние датировки на анализ и интерпретацию произведения (на примере рассказа Л. Пантелеева «Честное слово») : [арх. 30 Մարտի 2023] // Russian Linguistic Bulletin. — 2017. — № 1. — С. 84—86.
  11. Дмитренко С. Алексей Иванович : [арх. 27 Մարտի 2023] // «Литература» : журнал / Издательский дом «Первое сентября». — 2008. — № 16.
  12. Пантелеев Л. (псевд., Пантелеев А. И.). Честное слово. Рассказы и сказка (детям). — М. : Детская литература, Читаем сами (серия), 1980. — 2 000 000 экз.
  13. «Единый электронный каталог». Каталог РГБ. Արխիվացված օրիգինալից 2019-11-26-ին. Վերցված է 2023-03-22-ին.
  14. «Честное слово (1956)». Արխիվացված օրիգինալից 2023-03-27-ին. Վերցված է 2023-03-22-ին.
  15. ««Честное слово» 1978». Արխիվացված օրիգինալից 2023-03-26-ին. Վերցված է 2023-03-22-ին.
  16. Leonid Pantelejew (08.12.1963). «Das Ehrenwort». Արխիվացված օրիգինալից 2023-06-01-ին. Վերցված է 2023-03-22-ին.
  17. Л. Пантелеев — Л. Чуковская. Переписка (1929—1987) / Предисл. Крючкова П. — М. : Новое литературное обозрение, 2011. — С. 10. — 656 с.