Վիքիպեդիա

Արիադնա Էֆրոն

թարգմանչուհի, հուշագիր, նկարչուհի, արվեստագետ, բանաստեղծուհի

Արիադնա Սերգեևնա Էֆրոն (ռուս.՝ Ариадна Сергеевна Эфрон, սեպտեմբերի 5 (18), 1912[1][2], Մոսկվա, Ռուսական կայսրություն[1] - հուլիսի 26, 1975(1975-07-26)[2][3], Տարուսա, Կալուգայի մարզ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ), արձակ և չափածո ստեղծագործությունների թարգմանչուհի, հուշագիր, նկարչուհի, արվեստագետ, բանաստեղծուհի (նրա օրիգինալ ստեղծագործությունները, բացառությամբ մանկության տարիներին գրվածների, կյանքի օրոք չեն տպագրվել)։ Սերգեյ Էֆրոնի և Մարինա Ցվետաևայի դուստրն է։

Արիադնա Էֆրոն
Ծնվել էսեպտեմբերի 5 (18), 1912[1][2]
ԾննդավայրՄոսկվա, Ռուսական կայսրություն[1]
Վախճանվել էհուլիսի 26, 1975(1975-07-26)[2][3] (62 տարեկան)
Վախճանի վայրՏարուսա, Կալուգայի մարզ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
Գերեզմանold cemetery of Tarusa
Մասնագիտություննկարչուհի, բանաստեղծուհի, թարգմանչուհի, հիշատակագիր և արվեստագետ
Քաղաքացիություն ԽՍՀՄ և  Ռուսական կայսրություն
ԿրթությունԼուվրի դպրոց և École Duperré?
 Ariadne Efron Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

խմբագրել

Արիադնա Էֆրոնը ծնվել է 1912 թվականի սեպտեմբերի 5-ին (նոր տոմարով՝ սեպտեմբերի 18) Մոսկվայում։ Հարազատներն ու ազգականները նրան կոչել են Ալյա։ Մարինա Ցվետաևան նրան նվիրել է մեծ թվով բանաստեղծություններ (ներառյալ «Բանաստեղծություններ դստերս» (ռուս.՝ «Стихи к дочери») շարքը)։ Ադրիանա Էֆրոնը վաղ տարիքից գրել է բանաստեղծություններ (նրա քսան բանաստեղծությունները Մարիա Ցվետաևան հրատարակել է իր «Պսիքեա» (ռուս.՝ «Психея») ժողովածուում), վարել է օրագրեր։ 1922 թվականին մոր հետ տեղափոխվել է արտասահման։ 1922 թվականից մինչև 1925 թվականն ապրել է Չեխոսլովակիայում, 1925 թվականից մինչև 1937 թվականը՝ Ֆրանսիայում, որտեղից 1937 թվականի մարտի 18-ին իր ընտանիքից առաջինը վերադարձել է ԽՍՀՄ։

Փարիզում Արիադնա Էֆրոնն ավարտել է «Arts et Publicité» կիրառական արվեստի ուսումնարանը (որտեղ սովորել է գրքերի ձևավորում, փորագրություն և վիմագրություն) և Լուվրի բարձրագույն դպրոցը (ֆր.՝ École du Louvre) «կերպարվեստի պատմություն» (ֆր.՝ L'histoire de l'art) մասնագիտությամբ։

Համագործակցել է ֆրանսիական «Ռուսաստանն այսօր» («Russie d’Aujourd’hui»), «Ֆրանսիա-ԽՍՀՄ» («France — URSS» — magazine), «Ձեզ համար» («Pour-Vous») ամսագրերի, ինչպես նաև «Մեր Միությունը» (ռուս.՝ «Наш Союз») ռուսերեն ամսագրի հետ, որ հրատարակվել է Փարիզի «Հայրենիք վերադարձածների միության» կողմից[4] (հոդվածներ, ակնարկներ, թարգմանություններ, նկարազարդումներ)։ Ֆրանսերեն է թարգմանել Վլադիմիր Մայակովսկու և խորհրդային այլ բանաստեղծների ստեղծագործություններ։

ԽՍՀՄ վերադառնալուց հետո աշխատել է «Revue de Moscou» (ֆրանսերեն) խորհրդային ամսագրի խմբագրությունում, գրել է հոդվածներ, ակնարկներ, լրահաղորդումներ, կատարել նկարազարդումներ ու թարգմանություններ։

1939 թվականի օգոստոսի 29-ին Արիադնա Էֆրոնը ձերբակալվել է ԽՍՀՄ ներքին գործերի ժողովրդական կոմիսարիատի կողմից և Հատուկ ժողովում 58-6 հոդվածով (լրտեսություն) դատապարտվել ութ տարի անցկացնելու ուղղիչ-աշխատանքային ճամբարում, խոշտանգումների արդյունքում ստիպված է եղել ցուցունք տալ ընդդեմ հոր[5]։ 1941 թվականին ծնողների մահվան (մայրն ինքնասպան է եղել Ելաբուգայում, ուր տարհանվել էր, իսկ հայրը գնդակահարվել է) իմացել է ոչ միանգամից։

1948 թվականին ազատություն ստանալուց հետո աշխատել է որպես գրաֆիկայի ուսուցիչ Ռյազանի գեղարվեստի ուսումնարանում[6]։

Երկար տարիներ զրկված լինելով ընկերների հետ շփման հնարավորությունից՝ Արիադնա Էֆրոնն սկսել է ակտիվ նամակագրություն նրանց, այդ թվում նաև Բորիս Պաստեռնակի հետ[7], ով ուղարկել է նրան նոր բանաստեղծություններն ու գլուխներ «Դոկտոր Ժիվագո» վեպից։ Գտնվելով այդ գրքի ուժեղ ազդեցության տակ՝ Արիադնա Էֆրոնը հեղինակին գրել է[8]․

  14.10.48 …Ես ունեմ երազանք, որ իմ իրավիճակում այնքան էլ շուտ իրականանալի չէ․ ես կուզենայի նկարազարդել այն, ոչ բոլորովին այնպես, ինչպես սովորաբար ըստ բոլոր կանոնների «նկարազարդվում» են գրքերը․ այսինքն՝ կազմ, ֆորզաց, և այլն, այլ անել մի քանի նկարներ փետուրով, փորձել թեթևորեն թղթին ամրացնել կերպարները, ինչպես նրանք երևում են, որսալ նրանց, հասկանում ես․․․
 

Արիադնա Էֆրոնը կրկին 1949 թվականի փետրվարի 22-ին և որպես նախկինում դատված ցմահ աքսորվել է Կրասնոյարսկի երկրամասի Տրուխանսկի շրջան։ Ֆրանսիայում ստացած մասնագիտության շնորհիվ[9] Տուրուխանսկում աշխատել է որպես նկարիչ-ձևավորող տեղի մշակույթի տանը։ Ստեղծել է աքսորի կյանքի մասին ջրանկարների շարք, որոնց մի մասը հրատարակվել է միայն 1989 թվականին[10]։

1955 թվականին արդարացվել է հանցակազմի բացակայության պատճառով։ 1962 թվականին դարձել է ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ։

Երիտասարդ տարիքում Արիադնա Էֆրոնն ունեցել է հիվանդ սիրտ, տարել է մի քանի ինֆարկտ[11]։

Արիադնա Էֆրոնը մահացել է 1975 թվականի հուլիսի 26-ին Տարուսայի հիվանդանոցում ինֆարկտից[11]։ Թաղվել է Տարուսայի գերեզմանատանը։

Արիադնա Էֆրոնը տպագրության է նախապատրաստել մոր՝ Մարինա Ցվետաևայի ստեղծագործությունները։ Եղել է նրա արխիվի պահապանը, գրել է հուշեր, որ հրատարակվել են «Литературная Армения» и «Звезда» ամսագրերում։ Շատ է աշխատել չափածո թարգմանությունների վրա՝ կատարելով թարգմանություններ հիմնականում ֆրանսերենից (Վիկտոր Հյուգո, Շառլ Բոդլեր, Պոլ Վեռլեն, Թեոֆիլ Գոթիե և այլն)։ Գրել է բանաստեղծություններ, որ հրատարակվել են միայն 1990-ական թվականներին։

Արիադնա Էֆրոնի քաղաքացիական ամուսինն («իմ առաջին ու միակ ամուսինը», ռուս.՝ «мой первый и последний муж») է եղել Սամուիլ Գուրևիը (ընտանիքում նրան կոչել են Մուլյա, 1904-1952, գնդակահարվել է), որ եղել է լրագրող, թարգմանիչ, «За рубежом» ամսագրի գլխավոր խմբագիր։ Արիադնա Էֆրոնը երեխաներ չի ունեցել։

Մատենագրություն

խմբագրել
  • Письма из ссылки. Ариадна Эфрон Б.Пастернаку. — Paris, YMCA-PRESS, 1982. — 182 с. — ISBN 2-85065-012-9
  • Эфрон А. С. О Марине Цветаевой: Воспоминания дочери. — М.: Советский писатель, 1989. — 480 с., 100 000 экз. — ISBN 5-265-00670-2
  • Эфрон А. С. А душа не тонет. Письма 1942—1975. Воспоминания. — М.: Культура, 1996
  • Эфрон Ариадна «Рисунок. Акварель. Гравюра» / Составление, подготовка текста, подготовка иллюстраций, примечания Р. Б. Вальбе. — М.: Возвращение, 2003. — 72 с. — ISBN 5-88149-134-3
  • Эфрон А. С. «История жизни, история души» [в 3-х томах] / Сост., подг. текста, подг. ил., прим. Р. Б. Вальбе. — М.: Возвращение, 2008. Том 1: Письма 1937—1955. Том 2: Письма 1955—1975. Том 3: Воспоминания, проза, стихи, устные рассказы, переводы. — 1192 с. — ISBN 978-5-7157-0166-4; ISBN 978-5-7157-0167-1; ISBN 978-5-7157-0168-8
  • Эфрон А. С.; Федерольф А. Мироедиха. Рядом с Алей. — М.: Возвращение, 1996. — 368 с. — ISBN 5-7157-0063-9
  • Эфрон А. С. Жизнь есть животное полосатое. Письма к Ольге Ивинской и Ирине Емельяновой (1955—1975). — М.: Студия ВИГРАФ, 2004. — 276 с. — ISBN 5-94437-004-1
  • Эфрон А. С. Моей зимы снега. Воспоминания, рассказы, письма, стихи, рисунки. — М.: Новости, 2005. — 936 с. — ISBN 5-88149-212-9
  • Эфрон А. С.; Федерольф А. Непринудительные работы. Efron, Ariadna. Unforced labors : the memoirs of Ada Federolf and selected prose of Ariadna Efron. — M.: Vozvrashchenie, 2006. — 412 p. — ISBN 5-7157-0201-1
  • Аленькины вещи. — М.: Возвращение, 2008. — 42 с. — ISBN 978-5-715701-70-8
  • Нить Ариадны. — М.: Дом-музей Марины Цветаевой, 2008. — 40 с. — ISBN 978-5-93015-101-5
  • Эфрон А. С.; Федерольф А. «А жизнь идёт, как Енисей…». Рядом с Алей. — М.: Возвращение, 2010. — 408 с. — ISBN 978-5-7157-0234-0
  • Efron, Ariadna. No Love Without Poetry: The Memoirs of Marina Tsvetaeva’s Daughter. M, 2009. — 224 p. — ISBN 0-8101-2589-7
  • Эфрон А. С. Книга детства: Дневники Ариадны Эфрон, 1919—1921. — М.: Русский путь, 2013. — ISBN 978-5-85887-435-5

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Емельянова И. И. Эфрон // Краткая литературная энциклопедия (ռուս.) — М.: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 8.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Babelio (ֆր.) — 2007.
  4. ↑ Сводный каталог периодических и продолжающихся изданий Русского Зарубежья в библиотеках Москвы, М., 1999, с. 127
  5. ↑ Ариадна Эфрон Неизвестная Цветаева. Воспоминания дочери. — Москва: Алгоритм, 2012. — ISBN 978-5-4438-0058-5
  6. ↑ В письме к Е. Я. Эфрон и З. М. Ширкевич от 22 февраля 1948 г.: «<…> я зачислена на работу с 1-го февраля <…>» (Эфрон А. С. История жизни, история души: В 3 т. / Сост., подгот. текста, примеч. Р. Б. Вальбе. М. «Возвращение», 2008. Т. 1. С. 139)
  7. ↑ «Պաստեռնակը փրկել է իմ կյանքը…»,- գրել է նա հետագայում (Ариадна Эфрон. Из воспоминаний об Э. Г. Казакевиче — //Воспоминания о Э. Казакевиче — М.: Советский писатель, 1979 — с. 253)
  8. ↑ Из переписки Ариадны Эфрон и Бориса Пастернака (1948—1957 гг.) — М.: «Знамя», 1988, № 7 — с. 139
  9. ↑ Туруханские письма. Ариадна Эфрон — Алла Белякова. — М.: Дом-музей Марины Цветаевой, 2009. — С. 168.
  10. ↑ Акварельная живопись Ариадны Эфрон — Л.: «Нева», 1989, № 4 — цветная вкладка
  11. ↑ 11,0 11,1 Ирина Чайковская: Вглядеться в поступь рока. Интервью с Руфью Вальбе (Номер 16 (147) от 16 августа 2009 г.) | Журнал «Чайка»

Գրականություն

խմբագրել
  • Емельянова И. Легенды Потаповского переулка: Б. Пастернак. А. Эфрон. В. Шаламов: Воспоминания и письма. — М.: Эллис Лак, 1997. (фр. пер. — 2002)

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արիադնա Էֆրոն» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Արիադնա_Էֆրոն&oldid=7629926» էջից