Juya jeketü
Juya jeketü (alijunaiki: Año Nuevo) tü juya jeketü münaka shia wane mi'ira mülo'u aainjünaka süpa'apünaa tü mmapa'akat. Tü juya jeketü sünainjeejatü tü süyaawaseka kashikalüirua jee müsia chi ka'i, sükajee ayaawajünüin süka tü ayaawajütka ka'i, tü süyaawaseka waneepia sutuma alijuna otta wayuuirua shia tü 1 eneeroulu'u wanaa sümaa waawatachon tü jouktaika.[1]
Otta müsia tü süyaawaseka ka'i müinma yaa sünainjeejatü tü ayaawajütka ka'i gregoriano münüsü, ni'itaala chi papa Gragorio XIII no'u chi juyakai 1582, otta sünainjee tia shia süyaawaseka ka'i soo'opünaa tü mmapa'akat.
Mi'iraa soo'opünaa tü mmapa'akat no'u chi Juya jekechikai
[anaataa | anaatawaa suurala]Juya jeketü natuma naa Chiinaje'ewaliikana
[anaataa | anaatawaa suurala]Tü juya jekechikai natuma naa chiinaje'ewaliikana (süka nanüiki: 春節, 春节, Chūnjíe; 農曆新年, 农历新年, Nónglì Xīnnián) o'ttusu sünainjee tü süyaawaseka kashikai sükajee shiain nayaawaseka sümaiwale'eyan icha China.[1]
Juya jeketü namüin naa Etíope
[anaataa | anaatawaa suurala]Enkutatash nia chi juya jekechikai namüin naa Etíope münaka. Chi juyakai a'wanajaashi namüin no'u chi palajachikai ka'i eweetakai nünain chi kashikai Meskerem, sulu'u tü nayaawaseka sümaiwale'eyan, jee müsia namüin naa waneeirua nia chi ka'i 11 no'u kashikai settienpüre süka tü ayaawajütka ka'i gregoriano. Tü pütchika, Enkutatash süka tü nanüikika müsüka saa'in kakuuna asülajuushin. No'u chi juya jekechikai namüin shia eere nayaawatüin tü mmapa'akat jee wanaa sümaa süja'lajaain tü juyakat jee namüin shia wanaa sümaa antüin na'akamüin wane jiet mülo'usu Saba sünülia antaka chejee Jerusalen süchikejee su'unüin sünain alapalaa no'u chi Shikiipü'ükai mma Salomón.[1]
Juya jeketü namüin naa Mapuche münaka
[anaataa | anaatawaa suurala]"We tripantu" jo "wüñoy Tripantu" shia wanaa sümaa süwa'najaain tü juyaka namüin naa mapuche jee müsia kayaawasesü wanaa sümaa wattain chi ka'ikai jee wanaa sümaa o'ttuin tü jemiaikai icha uuchejeepünaa (wanaa sümaa tia chi ka'ikai kaalapüshaatashi) tia maka alatüsü no'u chi ka'i 21 nünainmüin chi ka'i 24 no'u kashikai juunio.[1]
Juya jeketü namüin naa Aymara
[anaataa | anaatawaa suurala]Nnojoyülia atüjaanüin saa'u maka nialen chi ka'i 21 no'u kashikai juunio wanaa sümaa su'wanajaain tü jayakat jo niale chi ka'i anakai süpüla ayaawata sukua'ipa tü juyakat (müinka tüü, nünain chi juyakai 2011 tü nayaawaseka antüsü sünain chi juya 5519 sulu'u tü nakua'ipaka naa aimara amünaka; tia ka'i (21 no'u kashikai juunio) wanaasü sümaa tü solsticio de invierno icha uuchejee, atüjaanüsü saa'u sükajee oo'ulakünüin mi'ira natuma naa quechua noo'opünaa chi mi'irakai "Inti Raymi".[1]
Juya jeketü namüin naa Judío münaka
[anaataa | anaatawaa suurala]Rosh Hashaná (süka hebreo anüiki: ראש השנה, rosh ha-shanah, "shikii chi juyakai") shia sünülia chi Juya Jeketü namüin naa judío amünakalü otta müsia oo'ulakünüsü mi'ira saa'u no'u chi palajachikai jee müsia chi piamashikai ka'i sü'ütpünaa Tishrei, no'u chi palajachikai kashi sulu'u nayaawaseka naa hebreo münaka. Chi juya jekechikai alatitnüsü sümaa anoujaa, ajuujaa turonpeeta, jee kekiirasü eküülü aainjuushikai süpüla tia, eesü pan püsiasü jee ko'oyoosü kanüliaka jalá jee sümaale'e süchon wunu'u.[1]