Ahyganitã
| Ahyganitã | ||||
|---|---|---|---|---|
| Ahyganitã | ||||
| ||||
.svg) | ||||
| Tavusu (ha táva tuichavéva) | Kavu | |||
| Ñe'ẽnguéra | Pastún ha darí (Peysiañe'ẽ) | |||
| Tetãygua réra | afgano, -na | |||
| Tekuái reko |
Emirato Islámico de Afganistán (de facto) República Islámica de Afganistán (de iure) | |||
| Tetã Amandaje | Asamblea Nacional | |||
| Marandeko: • Mburuvi ndurráni • Emiráto • Protectorado • Independencia (Tavetã Joaju pegua[1]) • Tavetã • Tavakuairetã • Estado socialista • Estado Islámico • Emirato Islámico • República Islámica • Ho'a Islã Tavakuairetã Ahyganitã megua |
1747 1823 1879 19 jasypoapy 1919 9 jasypoteĩ 1926 17 jasypokõi 1973 30 jasyrundy 1978 28 jasyrundy 1992 27 jasyporundy 1996 12 jasypateĩ 2001 15 jasypoapy 2021 | |||
| Yvy apekue | Ñemoĩha 41.º | |||
| • Opaite | 655230[2] km² | |||
| • Y (%) | 0 | |||
| Tembe'y | 5987 km[2] | |||
| Y rembe'y | 0 km[2] | |||
| Yvyty yvatevéva | Nowshak | |||
| Ava hetakue | Ñemoĩha 47.º | |||
| • Hetakue | 35 688 822 hab. (2019) | |||
| • Typy'ũ | 54,4 hab./km²* | |||
| PIB (PPA) | Ñemoĩha 95.º | |||
| • Opaite (2019) | 76 491 millones dólar | |||
| • Per cápita | 2095 dólares dólar | |||
| PIB (nominal) | Ñemoĩha 111.º | |||
| • Opaite (2019) | 21 074 millones dólar | |||
| • Per cápita | 577 dólar | |||
| IDH (2020) |
 0,511[3] (169.º) – Ivai | |||
| Viru |
afgani (Af, AFN) | |||
| Ára | UTC+4:30 | |||
| ISO Jehero | 004 / AFG / AF | |||
| Tetã renda tee Ñandutíme |
.af | |||
| Tetã pumbyry papapy |
+93 | |||
| Tetã puhoe papapy |
T6A-T6Z, YAA-YAZ | |||
| COI Jehero | AFG | |||
| Opaite Tetã Yvýgui | ||||
| [editar datos en Wikidata] | ||||
.svg)
_(variant).svg)
Ahyganitã ha'e niko peteĩ tetã hekosãsóva ijapekue yvytýgui henyhẽmbáva ha yguasu rembe'y'ỹva Ásiape ojejuhúva. Ijerére ojejuhu kuarahyresẽ ha ñemby gotyo Pakitã, kuarahyreike gotyo Irã, yvate gotyo Tuykomenitã, Uvekitã ha Tajikitã, ha yvate kuarahyresẽ ngotyo Chína.[4] Kavu niko itavusu ha itáva tuichavéva, upépe oiko amo 4.6 sua tapichakuéra. Ko'ãga niko oporokuái Islã Emiráto Ahyganitã megua ko tetãre, oisãmbyhýva talivãnguéra, ho'a rire umi temimoĩmbyre ojehechakuaáva hetã tetãre ha ojeheróva Islã Tavakuairetã Ahyganitã megua, upéicha ojehu 15 jasypoapy 2021-me ho'a rire ko tetã tavusu, Kavu.
Ahyganitã hekosãsóma saro'y XVIII ñepyrũme ha oñesãmbyhy oporokuái peteĩme rupive 1973 peve, upépe oiko ko tetãgui peteĩ tavakuairetã, ha upéi ary 1978 aja oiko ku "Saur ñepu'ã", komunistakuéra opu'ã ombohovái hag̃ua tetã rekuáire, upéicha oñepyrũ "Ahyganitã Tavakuairetã Jekopytyjojáva". Joaty Soviétiko oho oipytyvõ hag̃ua ñesãmbyhy komunísta rehe, upe guive ojehecha Ahyganitã ñorairõ (1978-1992), upépe Joaty Soviétiko ha komunistakuéra oñemoĩ umi ñorairõhára aty Islã ijeroviáva rehe, ko'ãva hese oho oipytyvõrã Tetãvore Joapykuéra, Arávia Saudíta, Pakitã ha tetã ambuéva Yvy vore kuarahyreikegua ha Islã ijeroviáva. Ary 1989-pe umi soviétiko osẽ Ahyganitãgui, hákatu oiko gueteri tetãygua ñorairõ ary 1996 meve.
Ary 2001 aja, Tetãvore Joapykuéra omyakã ha ondyry Ahyganitãre ombohovái hag̃ua ondyrýrõguare 11 jasyporundýpe táva New York-rehe, upéicha Tetãvore Joapykuéra omosẽ umi talivã oisãmbyhy Ahyganitãre ha omoĩ ombuekoviarã chupekuéra ñesãmbyhy pyahu, kóicha oñepyrũ Islã Tavakuairetã Ahyganitã megua ha oñepyrũ jey avei Ahyganitã ñorairõ.
Mandu'apy
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]- ↑ «Afganistán celebra sus 99 años de independencia» (20 de agosto de 2018). Ojehechákuri árape: 1 de noviembre de 2020.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 CIA. «Afganistán - Geografía - Libro Mundial de Hechos». Ojehechákuri árape: 1 de marzo de 2017.
- ↑ «2020 Human Development Indicators». Ojehechákuri árape: 15 de enero de 2021.
- ↑ Oficina de Información Diplomática del Ministerio de Asuntos Exteriores, Unión Europea y Cooperación de España (ed.): «Ficha país. Afganistán» (agosto de 2021). Archivado desde el original, el 2021-08-05. Ojehechákuri árape: 7 de agosto de 2021.
Joajuha
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
|
Ahyganitã | Arávia Saudíta | Ayméña | Aservaijã | Chína Tetarã Retã | Arávia Emiráto Joapykuéra | Filipína | Hapõ | Horytáña | Índia | Indonésia | Irã | Irake | Israel | Jemẽ | Kambója | Kasahitã | Katára | Kirigitã | Kuáite | Kuarahyresẽ Timor | Láo | Lívano | Malásia | Mayndíva | Miama | Mongólia | Mburunéi | Nepal | Ñemby Koréa | Omána | Pakitã | Paletína | Rrúsia | Singapúra | Síria | Siri Lãka | Tajikitã | Tailándia | Tuykía | Tuykomenitã | Uvekitã | Varéĩ | Vangyladẽ | Vienã | Vutã | Yvate Koréa |